Azərbaycan respublikasi kənd təSƏRRÜfati naziRLİYİ aqrar elm məRKƏZİ

çap  olunmuş  elmi  əsərlərində  problemin  sosial-iqtisadi 

aspektləri  geniş  təhlil  edilmışdır.  Buna  misal  olaraq,  alim 

geniş  təkrar  istehsalın  intensiv  formasınm  mahiyyətini  və 

ilkin  şərtlərini  müəyyənləşdirmiş  və  geniş  təkrar  istehsalın 

bu  tipinin  iqtisadi  qanunlarla  qarşılıqlı  əlaqəsini  göstər- 

mişdir.  O,  müasir  şəraitdə  intensivləşdirmənin  iqtisadi 

qanunlann  fəaliyyət  mexanizminə  təsirini  aşkar  etmiş, 

istehsal  vasitələrinə  yığım  fondunun  səmərəli  istifadə 

edilməsinin  milli  gəlirdə  istehlak  fondunun  xüsusi  çəkisinin 

artmasına  səbəb  olduğunu  qeyd  etmişdir.  Sonra  o,  belə  bir 

nəticəyə  gəlmişdir  ki,  istehsalm  intensivləşdirilməsi  ilə 

əlaqədar  olaraq  daha  məhsuldar  və  effektli  əmək  vasitə- 

lərinin,  material  və  texnoloji  proseslərin  tətbiqini,  işçi 

qüw əsinin  ixtisasınm  yüksəldilməsini,  xüsusilə  yeni  iş 

yerlərinin  yarandığı  şəraitdə  istehsalın  maddi  və  şəxsi 

amillərinin proporsional  və balanslı  qaydada  inkişafım təmin 

edir.  Nəticədə  istehsahn  daxili  imkanlanndan  maksimum 

istifadə  edilməsi  əmək  məhsuldarlığmm  yüksəldilməsinə 

geniş şərait yaradır.

Əhməd  Mahmudov  dərin  elmi  axtarışlar  əsasında  belə 

bir  qənaətə  gəlmişdir  ki,  istehsalın  intensivləşdirilməsi 

xammal  və  materialların  emalınm  dərinləşdirilməsini,  sadə 

məhsul  istehsalından  daha  dərin  istehsala  keçirilməsini  və 

onların  emal  texnologiyalarmm  müasirləşdirilməsini  tələb 

edir.  Təbii  ki,  bu  da  yeni  sahə  və  istehsalın  meydana  gəl- 

məsinə,  yeni  texnikanın  tətbiqi  imkanlarmın  dərinləşməsinə 

və 

miqyasının 

genişlənməsinə, 

ÜDM-in 

tərkibində 

xammahn  xüsusi  çəkisinin  azalmasına  səbəb  olur.  Daha 

sonra  o,  əsərlərində  göstərmişdir  ki,  geniş  təkrar  istehsalın

26

intensiv tipi  kapital  qoyuluşunu modemləşdirməyə,  yenidən- 

qurmaya  və  fəaliyyətdə  olan  müəssisələrin  texniki  səviy- 

yəsinin 

yüksəldilməsinə 

yönəldilən, 

xüsusi 

çəkisinin 

artınlması  xeyrinə  onun  quruluşunun  təkmilləşdirilməsini 

tələb  edir.  Alimin  bu  fıkirlərinin  icrası  bu  gün  Azərbaycan 

Respublikasınm  dünya  iqtisadi  sisteminə  inteqrasiya  etdiyi 

bir zamanda daha qiymətli və aktualdır.

Əhməd  Mahmudov  70-ci  illərdə  qlobal  iqtisadi  inkişaf 

məsələlərinə,  xüsusilə  iqtisadi  inkişaf,  struktur,  səmərəlilik 

problemlərinə  dair  geniş  tədqiqatlar  aparır,  bu  elmi 

istiqamətlərin  gələcəkdə  də  vacib  olduğunu  xüsusilə  vurğu- 

layırdı.  Əhməd  Mahmudovun  ötən  əsrin  70-80-ci  illərdə 

apardığı  tədqiqatlann  mühüm  istiqamətlərindən  biri  də 

iqtisadi  mexanizmlərdən  istifadə,  həvəsləndirmə  sisteminin 

təkmilləşməsi  ilə bağlı  idi.

O  dövrün  ideologiyasını,  idarəetmə  sistemini  real 

qiymətləndirən  hər bir  şəxs  bilirdi  ki,  qeyd  edilən  istiqamət- 

lərdə  elmi  fıkir  söyləmək  qeyd  olunan  illərdə  asan  məsələ 

deyildi.  O,  çox  ustalıqla  rəhbərlik  etdiyi  elmi  kollektivi, 

eləcə  də  respublikanm  iqtisadçılarmı  bu  sahədə  tədqiqatları 

genişləndirməyə  çağınrdı.  Çünki  bu  problemlərin  tədqiqinin 

arxasında respublikanın maraqlarmın qorunması dururdu.  Bu 

baxımdan  onun  kənd  təsərrüfatında  qiymət  sisteminin 

təkmilləşməsi,  ictimai  əmək  bölgüsündə  respublikanm  rolu, 

mərkəz 

tərəfındən  kənd  təsərrüfatına  ayrılan  kapital 

qoyuluşu,  iqtisadi  və  maddi  həvəsləndirmə  metodlannın 

təkmilləşdirilməsi  barədə  fıkirləri  çox  aktual  və  əməli 

əhəmiyyət kəsb edirdi.

27

---

'   —   \

Akademik  Əhməd  Mahmudovun  respublikanın  gələcək 

inkişafı ilə bağlı fikirbri elmi cəhətdən əsaslı idi.  80-ci illərin 

ortalannda,  daha  doğrusu,  1987-1988-ci  ilbrdə  respub- 

likamızm  iqtisadi  müstəqillik  konsepsiyasınm  hazırlanması 

üçün  gərgin  iş  apanlır  respublika  üçün  taleyüklü  problem- 

brin   həllinə  öz  müsbət  münasibətini  bildirməklə  yanaşı, 

konkret  təkliflərlə  respublikanm  böyük  imkanlara  rnalik 

olduğunu sübut edirdi.

Akademik  Əhməd  Mahmudov  Azərbaycanm  gələcəyini 

düşünən  bir  vətəndaş,  görkəmli  ziyalı  idi.  O,  Qarabağ 

münaqişəsinin  ilk  günlərindən  ürək  ağrısı  ilə  erməni 

milbtçilərinin  mənfur  siyasətinə  öz  nifrətini  bildirən,  xalqla 

bağlı olan bir vətənpərvər alim, şəxsiyyət  kimi çıxış edirdi.

O,  elmi  ictimaiyyət  və  xalq  arasmda  öz  sanballı  və 

faydalı  əsərləri  ilə  elmin  mahir  təşkilatçısı,  əlaqələndiricisi 

olmaqla  yanaşı,  həm  də  gözəl  insan  kimi  gələcək  nəslin 

yetişməsində  mühüm  rol  oynayırdı.  Təsadüfən  demirlər  ki, 

“alim olmaq asandır,  insan olma çətin”.  Əhməd müəllim  əsl 

insan və əsl alim idi.  Bu sahədə də Əhməd müəllimdə xüsusi 

səriştə  və  vətəndaşlıq  məsuliyyəti  var  idi.  O,  elmi  istiqamət- 

lər  üzrə  tədqiqatçılara  mövzu  verilməsində,  rəhbər  seçilmə- 

sində  müqayisəolunmaz  təşəbbüskarlıq  və  prinsipialhq 

göstərməklə  yanaşı,  gənc  alimlərin  işlədiyi  təşkilatdan  asılı 

olmayaraq  dissertasiyalarmın  müzakirəsinə,  müdafıəsinə  və 

hətta təsdiqinə belə ciddi qayğı  ilə yanaşardı.

Onun  SSRİ  Elmlər Akademiyası  İqtisadiyyat  İnstitutun- 

da,  digər  mühüm  elmi  mərkəzlərlə  əməkdaşlığın  formalaş- 

ması  və  inkişafında  müstəsna  rolu  indiki  nəslin  də 

inkişafmda öz müsbət nəticələrini verir.

28

Nadirov Asəf Abbasqulu oğlu

Azərbaycan 

Respublikası 

Milli 

Elmlər  Akademiyasmm  həqiqi  üzvü, 

tanmmış  iqtisadçı  alim,  iqtisad  elmləri 

doktoru,  professor,  əməkdar  elm  xadimi 

A səf Abbasqulu oğlu Nadirov  1930-cu il 

mart  ayının  13-də  Azərbaycanm  qədim 

mədəniyyət  və  elm  mərkəzlərindən  biri 

sayılan  Naxçıvan  Muxtar  Respublikasmın  Şərur  rayonunun 

Cəlilabad kəndində anadan olmuşdur.

A səf  Nadirov  1936-cı  ildə  doğma  kəndində  məktəbə 

getmiş  və  1946-cı  ildə  həmin  rayonda  Yengicə  kənd  orta 

məktəbini  bitirmişdir.  Elə  həmin  il  Azərbaycan  Dövlət 

Universitetinin  “geoloji-coğrafıya”  fakültəsinə  daxil  olmuş 

və 

1951-ci  ildə  Universiteti  əla  qiymətlərlə  bitirərək 

universitetin  coğrafiya  kafedrasında  assistent  vəzifəsində 

saxlamışlar.  Az  sonra  o,  gənc  mütəxəssis  kimi  diqqəti  cəlb 

etmiş  və  Azərbaycan  SSR  Ali  Soveti  Rəyasət  Heyəti 

yanında  Respublika  inzibati-ərazi  bölgüsü  üzrə  məsləhətçi 

kimi  məsul  vəzifəyə  irəli  çəkilmişdir.  O,  iki  ilə  yaxın  bu 

vəzifədə çalışmışdır.

A səf  Nadirov  1952-ci  ildə  Azərbaycan  SSR  Elmlər 

Akademiyası  Coğrafıya  İnstitutunun  aspiranturasına  daxil 

olmuş  və  təhsilini  davam  etdirmək  üçün  1953-cü  ildə 

Moskva  şəhərinə  -  SSRİ  Elmlər  Akademiyasına  ezam 

olunmuşdur.  Dünya  şöhrətli  alimlərin  çalışdığı  bu  elm 

ocağında A səf Nadirov böyük elmi məktəb keçmiş və  1956- 

cı  ildə  SSRİ  EA  Coğrafıya  İnstitutunda  "Naxçıvan  MSSR:

29

---