Azərbaycan respublikasi kənd təSƏRRÜfati naziRLİYİ aqrar elm məRKƏZİ

İqtisadi-coğrafı 

səciyyəsi" 

mövzusunda 

namizədlik 

dissertasiyası müdafıə etmişdir.

Gənc  alim  elə  həmin  il  Bakı  şəhərinə  qayıtmış  və 

Azərbaycan  SSR  Elmlər Akademiyası  Coğrafıya  İnstitutun- 

da  kiçik  elmi  işçi  vəzifəsində  işlədikdən  sonra  1957-ci  ilin 

əw əlindən 

öz 

taleyini 

iqtisad 

elmilə 

bağlamışdu*. 

Akademiyanm  iqtisadiyyat  bölməsinə  (1958-ci  ilin  may 

aymdan  İqtisadiyyat  İnstitutuna  çevrilmişdir)  kiçik  elmi  işçi 

vəzifəsinə  işə  keçmiş,  burada  elmi  fəaliyyətini  davam 

etdirmiş  və  bu  günədək,  bu  institutla  əlaqəsini  kəsməmiş 

"Regional  iqtisadiyyat"  şöbəsində  yerinə  yetirilən  elmi 

tədqiqat  işlərinə  bilavasitə  elmi  rəhbərlik edir və burada fəal 

elmi tədqiqat işlərinə rəhbərlik edir.

Onun keçdiyi  bu paralel  həyat  yolu  da,  elmi  yaradıcılığı 

da,  respublika  iqtisadiyyatınm  inkişafı  problemlərinin 

tədqiqinə  qeyri-standart  yanaşma  metodlarımn  tədqiqi  də  öz 

orijinallığı  ilə  fərqlənir.  Məhz  orijinal  elmi-tədqiqat  metodu, 

respublika  iqtisadiyyatının  problemlərinə  dərindən  bələd 

olmaq,  onların  həllinə  qeyri-standart  yanaşmaq  və  zəhmət- 

sevərlik  A.A.Nadirovu  respublika  iqtisadiyyatınm  ən  kəskin 

və  aktual  problemlərindən  biri  olan  məhsuldar  qüw ələrin 

yerləşdirilməsinin  tədqiqatçısı  kimi  nəinki  Azərbaycanda, 

həm də onun hüdudlarından çox-çox kənarlarda tanıtmışdır.

A səf Nadirovun  tədqiqatlarım  nəzərdən  keçirdikdə  onun 

elmi  maraq  və  fəaliyyət  dairəsinin  olduqca  geniş  və 

çoxcəhətli  olduğu  dərhal  gözə  çarpır.  Onun  əsərləri 

Azərbaycan iqtisadiyyatınm  inkişafmın aktual problemlərinə 

və  xüsusilə  də  məhsuldar  qüw ələrin  yerləşdirilməsi, 

şəhərlərin və regionların inkişafı,  sənaye qovşaqları və ərazi-

30

istehsal  komplekslərinin  səmərəli  formalaşması,  ərazi 

planlaşdırma  və  iqtisadi  rayonlaşdırma,  sənayenin  inkişafı 

və  səmərəli  yerləşdirilməsi  kimi  respublikamız üçün  həmişə 

aktuallıq  kəsb  edən  problemlərə  həsr  olunmuşdur.  Məhz  bu 

istiqamətdə respublikamızda ilkin olaraq apardığı tədqiqatlar 

A.A.Nadirovu  ölkəmizdə  və  onun  hüdudlarından  kənarda 

görkəmli  iqtisadçı  alimlərdən  və  elmin  təşkilatçılarından 

biri,  regional  iqtisadiyyatın  tədqiqi  sahəsində  Azərbaycan 

məktəbinin banisi kimi tanıtdırmışdır.

A.A.Nadirov  aspirant  olduğu  vaxtlarda,  Naxçıvan 

Muxtar  Respublikasınm  iqtisadiyyatma  dair  nəşr  etdirdiyi 

məqalələrilə  özünün  regional  iqtisadiyyat  üzrə  bacarıqlı 

tədqiqatçı olduğunu sübut etmişdir. Namizədlik dissertasiya- 

sının  müdafıəsindən  sonrakı  ilk  illərdə  o,  İttifaq  alimləri  ilə 

birlikdə  bir  sıra  müştərək  məqalələr  nəşr  etdirmiş  və  həmin 

vaxtdan  keçmiş  İttifaqda  regional  tədqiqatçı,  iqtisadçı  alim 

kimi diqqət çəkmişdir.

Qeyd  edildiyi  kimi,  A.A.Nadirov  hansı  vəzifədə 

işləməsindən  asılı  olmayaraq,  öz  elmi  taleyini  İqtisadiyyat 

İnstitutuna  bağlamış  və  burada  özünün  geniş  və  çoxcəhətli 

elmi  axtanşlarmı  dərinləşdirmiş,  iqtisadiyyat  sahəsində 

sanballı  əsərləri  ilə  tədqiqatçılarm  və  dövlət  strukturlannın 

maraq dairəsində olmuşdur.

Respublika 

iqtisadçılan  arasında  ilk 

dəfə 

olaraq 

A.A.Nadirov  ötən  əsrin  60-cı  illərində  şəhər  iqtisadiyyatınm 

tədqiqinə  önəm  vermiş,  xırda  və  orta  şəhərləri  müəyyənləş- 

dirmiş  və  onlann  ən  perspektivlilərinin  regional  mədəni- 

iqtisadi  mərkəz  kimi  formalaşmasının  zəruriliyini  elmi 

cəhətdən  əsaslandırmışdır.  Bu  ideyalar  sonrakı  illərdə

31

---

respublikada  düzgün  regional  siyasət  yeridilməsində,  xırda 

və  orta  şəhərlərin  inkişafmda  müsbət  rol  oynamışdır.  Onun 

perspektivli  xırda  və  orta  şəhərlərin  elə  səviyyədə  inkişaf 

etdirilməsi  ideyasını  irəli  sürürdü  ki,  onlar  regionlann  yerli 

ehtiyat  və  imkanlanndan  tam  və  səmərəli  istifadəyə  xidmət 

edə bilsin.

Respublikadaxili 

iqtisadi 

rayonlaşdırma 

və 

ərazi 

planlaşdırmanm  təkmilləşdirilməsi  məsələlərinin  kompleks 

şəkildə  tədqiqi  də  A.A.Nadirovun  elmi  yaradıcılığında 

mühüm  yer  tutur.  Hələ  1958-ci  ildə  apardığı  tədqiqatı 

ümumiləşdirərək  A.A.Nadirov  B.Əbdürəhmanov  və  başqa- 

lan  ilə  birlikdə  Azərbaycanın  iqtisadi  rayonlaşmasının 

təkmilləşməsi 

ideyasım 

irəli 

sürmüşdür. 

O, 

işləyib 

hazırladığı  müvafıq  elmi  prinsipləri  əldə  rəhbər  tutaraq  ilk 

olaraq yeni  iqtisadi rayonlar şəbəkəsinin yaradılmasım  təklif 

etmişdir.

A.A.Nadirov  sonralar  bu  problemə  öz  yaradıcılığında 

dəfələrlə  müraciət  etmiş  və  60-cı  illərdə  ərazi-istehsal 

komplekslərini  tədqiq  edərək  ilk  dəfə  olaraq  DQMV-nin 

iqtisadi  rayon  tələblərinə  cavab  vermədiyini  sübut  etmiş  və 

onun  Ağdam-Stepanakert  (Xankəndi)  iqtisadi  rayonunun 

tərkibinə  daxil  edilməsi  fıkrini  irəli  sürmüşdür.  Lakin  çox 

təəssüflər  olsun  ki,  bu  fıkir  lazımi  dairələrdə  düzgün 

anlaşılmamış və reallaşmamışdır.

90-cı  illərin  əw əllərində  A.A.Nadirovun  yaxından 

iştirakı  ilə  respublikanın  iqtisadi  rayonlaşmasınm  təkmilləş- 

dirilməsi məsələsi Azərbaycan EA İqtisadiyyat və Coğrafıya 

institutlannm,  İqtisadiyyat  Nazirliyinin,  İqtisadi  İslahatlar 

Mərkəzinin  və  başqa müvafıq  elm  və  tədris  müəssisələrinin

32

yüksək  ixtisaslı  mütəxəssislərinin  iştirakı  ilə  müzakirə 

olunmuşdur.  Son  nəticədə  onun  bir  sıra  mütəxəssislərlə 

(B.Ə.  Budaqov,  Ə.  X.  Nuriyev,  K.  S.  Hüseynov,  T.  Q. 

Həsənov və i  a.) birlikdə hazırladığı yeni iqtisadi rayonlaşma 

şəbəkəsi  təklif  olunmuşdur.  Təklif  olunan  yeni  iqtisadi 

rayonlaşma  şəbəkəsi 

1996-cı  ildən  başlayaraq  Təhsil 

Nazirliyinin  sərəncamı  ilə  orta  məktəblərdə  coğrafıyanm 

tədrisində, habelə elmi-tədqiqat işlərində istifadə olunur.

Bütün elmi  fəaliyyəti  dövründə A.A.Nadirovun yaradıcı- 

lığının  ana  xəttini  sənayenin-inkişafı,  onun  quruluşunun 

təkmilləşdirilməsi  və  səmərəli  yerləşdirilməsi  problemləri 

təşkil  etmişdir  və  indi  də  təşkil  edir.  Akademik  A.  Nadirov 

hələ  özünün  ilk  tədqiqatlarmda  ipəkçiliyin  və  ipək 

sənayesinin  səmərəli  inkişafı  üçün  respublikada  geniş  təbii 

imkanlarm,  əhalinin  böyük  istehsal  təcrübəsi  və  tarixi 

ənənələrinin mövcud olduğunu əsaslandırmışdır.

60-cı  illərin  əw əllərində  A.A.Nadirovun  rəhbərliyi  və 

fəal  iştirakı  ilə  Azərbaycanm  yeyinti  sənayesinin  inkişafı  və 

yerləşdirilməsi  problemləri  tədqiq  olunmuşdu.  Kollektiv 

monoqrafıya  kimi  nəşr  edilən  bu  iş  (Azərbaycanın  yeyinti 

sənayesi.  Elm,  1963,437  s.)  həmin  dövrdə  iqtisad  elmində 

mühüm  nailiyyət  kimi  qeyd  edilmişdir.  Sonrakı  illərdə  bu 

monoqrafıyanın  materiallanndan  Azərbaycanda  yeyinti 

sənayesinin  inkişaf proqnozları  işlənib  hazırlanarkən  istifadə 

olunmuş  və  həmin  monoqrafıyanm  materiallan  əsasında 

Bakıda  keçmiş  SSRİ-nin  tanınmış  alimlərinin  iştirakı  ilə 

böyük elmi-praktik konfrans keçirilmişdir.

A.A.Nadirov  1968-ci  ildə  "Azərbaycanda  sənayenin 

səmərəli  yerləşdirilməsinin  iqtisadi  problemləri"  mövzusun-

33

---