Azərbaycan respublikasi məDƏNİYYƏt və turizm naziRLİYİ azəRBAYCAN turizm institutu
Yüklə 367,5 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- FV r = FV/(1+ I n ) n
- PV=DFxFV
- FV n = P o (1+r) n
- Qarışıq axınların cari dəyərinin hesablanması (perpetuities)
- PV gp
- İSTİFADƏ EDİLMİŞ ƏDƏBİYYATLAR Maliyyə – Saleh Məmmədov, Bakı-1997 Maliyyə – A.N.Kərimov, Bakı-2001
- Beynəlxalq maliyyə – Dünyamalı Vəliyev, Mayıl Rəhimov, Bakı-2000 Koвaлeв В.В. "Введениев финaнсовый менеджмент" Koвaлeв В.В. "Упрaвлениями финaнсaми"
1+Rn = (1+Rr)(1+In) Burada: Rn – nominal faiz, Rr - real faiz, In - inflyasiya faizidir. Bu düsturdan real faizi belə hesablamaq olar: Rr = (1+ Rn /1+ In) – 1 Misal: Nominal faiz 9%, inflyasiya isə 5%-dir. Bu halda real faiz Rr = (1+0.09/1+0.05) – 1 = 1.038-1=0.038 , yəni 3.8% olacaq. Göründüyü kimi, 9 faizlik gəlir əslində investora 3,8% qazanc gətirir, qalanını isə inflyasiya «yeyir». Siz əmanət hesabına 9% illik artımla 1000 dollar qoyursunuzsa, inflyasiya 5%-dirsə, iki ildən sonra nominal gələcək dəyər 1188,1 dollar [1000x (1+0.09)], gələcək dəyərin real məbləği isə (FVr) tamamilə fərqli olacaq:
1188.1/(1+0.05)2 = 1188.1/1.1025 = 1077. Cari dəyər Hər hansı biznesə pul qoyarkən pul sahibi, ilk növbədə, risk barədə düşünməlidir. Biznesdə risklə gəlir birbaşa proporsional asılılıqda olur: risk nə qədər çox olarsa, gəlirlilik faizi də bir o qədər çox olmalıdır. Buradan ikinci mühüm maliyyə prinsipi irəli gəlir: risksiz dollar riskli dollardan yaxşıdır1. Lakin pulqoymanın riskdən tam azad istiqaməti də var. Məsələn, ABŞ hökumətinin qiymətli kağızları. Təəssüf ki, nə Rusiyada, nə də Azərbaycanda hələ belə bir istiqamət formalaşmayıb, yəqin ki, yaxın gələcəkdə formalaşacaq. Gəlirliliyin belə səviyyəsi diskont faiz adlanır və onun əsasında diskont amil müəyyən edilir. Diskont amilin təyin edilməsi düsturunu aşağıdakı kimi ifadə etmək olar:
Burada: DF - diskont amil, r - faizdir. Misal: faiz 7 olduqda, diskont amil 0,935 (1/1+0,07) olur. Diskont amil həmişə vahiddən kiçik olur (DF<1). O, vahiddən böyük olarsa, bugünkü dollar sabahkından ucuz olar. Cari dəyər gələcək pul məbləğinin dəyərini indiki zaman kəsiyində ifadə edir və aşağıdakı düsturla hesablanır:
Burada: PV - cari dəyər (Present value), DF- diskont amil, FV - ödənilmiş məbləğin müəyyən dövrdən sonrakı dəyəri, yəni gələcək dəyərdir. Cari dəyəri də gələcək dəyərin düsturu ilə hesablamaq mümkündür. Həmin düstura qayıdaq.
Buradan, PV  
Misal: 100 min dollarınız var. Təklif edirlər ki, onu xalq istehlakı malları istehsalına qoyasınız. İllik rentabellilik cəmi 5%-dir, yəni bu layihədən siz ildə qoyduğunuz məbləğin 5%-ni alacaqsınız. Risksiz istiqamətə pulqoyma faizi 7-dir, yəni risksiz yerə pul qoyub ildə 7% gəlir götürə bilərsiniz. Bir ildən sonra pulunuzun gələcək dəyəri cəmi 105 min dollar olacaq [100000(1+0.05)]. 105000 dolların bir illik faizdən sonrakı gələcək dəyəri 98131 dollar [105000/(1+0.07)] olacaq, yəni 98131 dollar lazımdır ki, heç bir risk olmadan bir ildən sonra 105000 dollar həcmində gələcək dəyər alasınız. Əlbəttə, belə layihə sizi cəlb etməz. Deməli, daha cazibəli olan başqa layihə axtarmalısınız. Nağd pul daxilolmaları qarışıq axın (perpetuities) və hamar axın (annuities) şəklində ola bilər. Qarışıq axında cari dəyərin həmin düsturla hesablanması mümkün deyil. Qarışıq nağd pul, yəni ödəmələr seriyasının cari dəyəri hər bir ödəmə üzrə cari dəyər məbləğindən ibarət olur. Bu zaman cari dəyər ayrı-ayrı daxilolmaların məcmu həcmi kimi hesablanır: PV 
Bu düsturun daha qısa variantı belədir: PV 
Burada: ∑ - t zaman kəsiyində daxil olan məbləği bildirir. Misal: Sizə təklif edirlər ki, xalq istehlakı malları istehsalına 330 min dollar investisiya qoyasınız. Diskont, yəni risksiz investisiya faizi ildə 7%-dir. İllər üzrə aşağıdakı daxilolmalar planlaşdırılır: Birinci il – 100000 $ İkinci il - 200000 $ Üçüncü il - 50000 $ Cari dəyər aşağıdakı kimi hesablanacaq:
Göründüyü kimi layihə səmərəli deyil. İldən-ilə sabit sürətlə artan qarışıq axınların cari dəyəri daha fərqli üsullarla hesablanır. Bu zaman istifadə olunan Riçard Breley və Stevart Myers düsturu belədir:
Burada: PVgp - artmaqda olan qarışıq axınların gələcək dəyəri, g daxilolmanın sabit böyümə artımıdır. Hesablamalardan göründüyü kimi, cari dəyər investisiya üçün tələb olunandan azdır. Bu halda siz pulunuzu risksiz istiqamətə qoymaqla daha çox qazana bilərsinizsə, risk etməyə dəyərmi? Buna görə də bu layihədən imtina edirsiniz. Gələcək dəyərin bərabər dövri ödənişlər üzrə hesablanması (annuities) daha sadədir. Pul müəyyən dövrdə barabər məbləğdə daxil olur. İnvestisiyanın bir çox istiqamətləri, məsələn, istiqrazlardan, pensiya fondlarından, sığorta öhdəliklərindən və s. daxil olan faiz gəlirləri bərabər dövri ödəmələr seriyası ilə bağlıdır. Bu daxilolmalar üzrə cari dəyəri hesablamaq üçün aşağıdakı düsturdan bəhrələnmək olar: PVa 
Burada: PVa - bərabər dövri axınların (annuities) cari dəyərini, FV - nağd daxilolmaları göstərir (gələcək dəyəri). Misal: Üç il müddətində hər il 100000 dollar bərabər ödəmələr daxil olur, diskont faiz ildə 7%-dir. Bu, (9) düsturu ilə belə hesablanır: PVa = 100000/0.07-[(100000/0.07)x 1/(1+0.07)3] =262391 Biz müxtəlif daxilolmaların cari dəyərini hesabladıq, lakin cari dəyər kapitalın özünü doğrultması göstəricisini müəyyən etməyə heç də həmişə imkan vermir. Bu məqsədlə Qərbdə xalis cari dəyər göstəricisindən (Net Present Value) geniş istifadə olunur. Cari dəyər sizin gələcəkdə bugünkü ölçülərlə alacağınız (investisiyalar da daxil olmaqla) pulun cari dəyərini əks etdirdiyi halda, xalis cari dəyər xalis daxilolmaları, yəni gerçəkləşdirilən layihədən sizin sərvətinizə daxil olan gəlirləri göstərir və qoyulmuş kapitalın cari dəyər məbləğində çıxılması metodu ilə hesablanır:
Yaxud NPV Misal: 250000 dollar qoyub ilin sonunda cəmi 3000000 dollar almısınız, illik diskont faiz 7 olub. Bu halda 300000 dolların cari dəyəri 280374 (300000/ (1+0.07)), xalis cari dəyərin məbləği isə 30374 dollara bərabər olacaq. NPV = 280374-250000 = 30374
www.google.az www.firststeps.az www.banker.az 
1 Birinci prinsip: bugünkü dollar sabahkından qiymətlidir. Yüklə 367,5 Kb. Dostları ilə paylaş:
|
