2
Tərtib edəni:
Ruhiyyə Məmmədli-
F.Köçərli adına Respublika
Uşaq Kitabxanasının baş kitabxanaçısı
Redaktor:
Fizurə
Quliyeva-
F.Köçərli adına Respublika
Uşaq Kitabxanasının direktoru
3
Tərtibçidən
17 noyabr dövlətimiz və xalqımız tərəfindən “Milli Dirçəliş Günü” kimi
qeyd edilir. 1988-ci il noyabrın 17-də xalq Bakı şəhərində Azadlıq meydanına
axışmaqla 70 il Azərbaycanı müstəmləkə əsarətində saxlayan Sovet imperiyasına
qarşı ilk kütləvi etiraz səsini qaldırdı. Azərbaycanın işğal edilmiş Dağlıq Qarabağ
Muxtar Vilayətində başlamış erməni separatizmini və terrorunu dəstəkləyən,
ermənilərin Azərbaycana qarşı torpaq iddialarına rəvac verən, Azərbaycan xalqının
hüquq və mənafelərini qorumayan bir rejimə qarşı kütləvi xalq hərəkatı məhz 17
noyabrda başlandı. Həmin gün Azərbaycan xalqı bir yumruq kimi sıx birləşərək
bütün dünyaya sübut etdi ki, o, azad olmağa layiq xalqdır. Müstəqil Azərbaycanın
dövlət səviyyəsində qeyd etdiyi bayramlar içərisində Milli Dirçəliş günü xüsusi yer
tutur. Məhz bu vəsaiti Milli Dirçəliş günü münasibətilə sizə təqdim edirik. Vəsaiti
sizə təqdim etməkdə əsas məqsədimiz oxucuların bu gün haqqında olan
məlumatlarını daha da artırmaqdır. Milli Dirçəliş günü ilə bağlı keçiriləcək
tədbirlər haqqında məlumatlarla kitabxana işçiləri vəsaitimiz vasitəsilə yaxından
tanış ola bilər və işini qura bilər.
4
I.
Milli dirçəlişdən qüdrətli dövlətçiliyə doğru.
XX əsrin 80-cı illərinin ortalarından etibarən keçmiş SSRİ-də baş vermiş
ictimai-siyasi proseslər nəticəsində Azərbaycanın müstəqillik qazanması üçün
geniş imkanlar yaranmışdı. Ermənistanda və Qarabağın dağlıq hissəsində azəri
türklərinə qarşı yönəldilmiş soyqırımı Sovet ordusu tərəfindən dəstəklənirdi. O
zamankı SSRİ rəhbərliyinin məkrli qonşularımız ermənilərlə əlbir olub Dağlıq
Qarabağı Azərbaycandan işğal edərək Ermənistanın nəzarətinə verməsi
istiqamətində atdığı addımlar xalqın səbir kasasını daşırmışdı. Xalqımız imperiya
buxovlarından, əsarət zəncirindən azad olmaq istəyirdi. Bu mübarizələr yolunun
sona çatmasını isə Azərbaycan xalqı “dirçəliş” günü adlandırdı. Müstəmləkə
əsarətindən cana gəlmiş xalq hər şeyə qadir olduğunu göstərdi. Azərbaycanda
meydan hərəkatı geniş vüsət aldı. Bu milli hərəkat xalqın dirçəlişiydi. Çox
mütərəqqi, inqilabi, demokratik hərəkatın, oyanışın başında əsl vətənpərvərlər
dururdu. Xalqın müqəddəs arzuları, ümidləri puça çıxmışdı, ölkədə vətəndaş
itaətsizliyi, vətəndaş qarşıdurması yaranmışdı, qan tökülürdü. Təpədən-dırnağadək
silahlanmış erməni quldurları əliyalın, dinc əhalini müdhiş bir amansızlıqla qətlə
yetirirdilər. Qaniçən vəhşilər heç kimə – qocalara, körpələrə, hətta hamilə
qadınlara belə aman vermirdilər. Vəzifə kreslosunu qoruyub saxlamaq naminə
Moskva qarşısında yaltaqlanan və acizlik göstərən o zamankı rəhbərlik xalqın və
vətənin həqiqi mənafeyi keşiyində dura bilmirdi. Bütün bu ədalətsizliklər və ərazi
bütövlüyünə edilən qəsdlərlə razılaşmayan Azərbaycan xalqı 17 noyabrda ayağa
qalxdı. Həmin günlərdə “Meydan hərəkatı” adını almış bu hərəkatla Sovet
müstəmləkə rejimi şəraitində repressiyalara məruz qalmış milli şüur yenidən
oyandı, özünüdərkə doğru bir dönüş başlandı.
Xalq hərəkatı təkcə Bakıda deyil, Naxçıvan, Gəncə və Lənkəranda da kütləvi
xarakter aldı. Respublikamızın bütün şəhər və rayonlarını bürümüş qüdrətli xalq
hərəkatı kommunist rejimini Azərbaycandan süpürüb atmaq təhlükəsi yaratmışdı.
Xalq hərəkatı bütün əzəməti ilə göz qabağında idi. Bundan qorxuya düşən
imperiya başçıları noyabrın 24-dən 25-nə keçən gecə Bakıya qoşun yeritdilər.
Komendant saatı tətbiq olundu. Lakin xalq geri çəkilmədi. Sovet rejimindən
Ermənistanda və Qarabağın dağlıq hissəsində erməni separatçılığına və
terrorizminə son qoymaq, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü təmin etmək,
sərvətlərimizin talan edilməsini dayandırmaq kimi tələblərlə başlamış “Meydan
hərəkatı” tezliklə Azərbaycanı müstəqilliyə çağıran şüarlara keçdi. Meydanda
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin üçrəngli, ay – ulduzlu bayraqları dalğalandı.
Lakin qüvvələr hələ qeyri-bərabər idi. İmperiya daxildən laxlasa da, hərbi
iqtidardan düşməmişdi. Qüvvələri gələcək azadlıq mübarizəsi üçün qoruyub
saxlamaq lazım gəlirdi. Dekabrın 4-dən 5-nə keçən gecə Sovet ordusu “Meydan
hərəkatı” nı yatırtmağa nail oldu. Minlərlə azadlıqsevər insanlar həbs edilərək
zindanlara salındı. Lakin xalqın mübarizə əzmini qırmaq mümkün deyildi.
Azərbaycanın müstəqilliyinə doğru uzanan yol 17 noyabrdan – Azadlıq
meydanından başlanırdı. Az sonra tarix öz sözünü dedi. Azərbaycan yenidən öz