Azərbaycan respublikasi məDƏNİYYƏt və turiZM
Yüklə 398,94 Kb. Pdf görüntüsü
|
5
Həyat və yaradıcılığı Ənvər Məmmədxanlı ədəbiyyatımızın tarixinə unudulmaz nasir, dramaturq, klassik hekayə ustadı, uzunömürlü kino – ssenarilər müəllifi, orijinal tərcüməçi kimi daxil olmuşdur. Ənvər Məmmədxanlı təkrarsız insan, orijinal yazıçı, gözəl nasir, vətənpərvər ziyalı, dərin erudisiyaya malik cağdaşımız, mahir dramaturq və kino xadimi, həyatda realist və sənətə münasibətində idealist, milli zadəganlığın son yüzillərdə yetirdiyi böyük romantik şəxsiyyətlərdəndir. O, yazıçı, kinodramaturq, tərcüməçi, Yazıçılar Birliyinin üzvü, Azərbaycan Əməkdar incəsənət xadimi, Azərbaycan xalq yazıçısıdır. Görkəmli ədibimiz Ənvər Məmmədxanlı o istedadlar nəslinə mənsubdur ki, elə ilk əsərlərindən etibarən öz mövzuları, öz üslubu ilə əbədi ictimaiyyətin xüsusi marağına səbəb olmuş, özünəməxsus yaradıcılıq yolu keçmişdir. Bəli, Ənvər Məmmədxanlı gözdə-könüldə yaşayan sənətkarlardan idi. Belə sənətkarlar mənsub olduqları xalqın könül mütərcimləridir. Ənvər Məmmədxanlı 1913-cü il fevralın 29-da Azərbaycanın Göyçay şəhərində doğulmuşdur. Burada ibtidai məktəbi bitirdikdən sonra Bakıda N.Nərimanov adına Sənaye texnikumunda təhsil almışdır. Eyni zamanda Azərbaycan Neft İnstitutunda iki il qiyabi təhsil almışdır. Azərnəşrin bədii şöbəsində redaktor və tərcüməçi, Moskvada Ali Kinomatoqrafiya İnstitutunda müdavim, İkinci dünya müharibəsi dövründə cənub-qərb cəbhəsində “Qızıl Ordu” cəbhə qəzetinin Azərbaycan redaksiyasının xüsusi müxbiri olmuşdur. Sonra redaksiya ilə birlikdə Stalinqrada göndərilmişdir. 1942-ci ilin axırlarında bir qrup Azərbaycan yazıçısı ilə Şimali Qafqaz cəbhəsində 416-cı diviziyada olmuşdur. Bakıda Azərbaycan Radio Verilişləri Komitəsində redaktor kimi çalışmışdır. Yenidən Zaqafqaziya cəbhəsinə, oradan İrana hərbi xidmətə göndərilmişdir. Ənvər Məmmədxanlı Təbrizdə nəşr olunan “Vətən yolunda” ordu qəzeti redaksiyasında xüsusi müxbir kimi çalışmış, ordudan tərxis ediləndən sonra “Azərbaycanfilm” kinostudiyasının ssenari redaksiya heyətinin baş redaktoru olmuşdur. Ənvər Məmmədxanlı ədəbi fəaliyyətə 1930-cu illərdən başlamışdır. 30-cu illərin ortalarında Moskvada Dövlət Kinomatoqrafiya İnstitutunda aldığı təhsil onun gələcəyini tamam başqa bir məcraya yönəltdi. Ənvər Məmmədxanlı o vaxtdan etibarən ömrünü əbədilik ədəbiyyata bağladı. Ənvər Məmmədxanlı əlinə qələm aldığı ilk gündən son nəfəsinədək bu ülfətə sadiq qaldı. Onun “Bakı gecələri”, “Əfsanəvi dağlar”, “Karvan dayandı”, “Qaralmış günəş”, “Afaq” kimi şirin, romantik hekayələrindən tutmuş, son illərin məhsulu olan “Babək” kinossenarisinə qədər yaradıcılıq yolu məhz bədii sözün qüdrəti, ən öncəsi isə, həyat həqiqətinə sadiqlik baxımından bizə doğmadır. Ənvər Məmmədxanlının 40-cı illərdə qələmə aldığı “Şərqin səhəri”, “Od içində”, “Şirvan gözəli” kimi dram əsərləri respublika 6
və ölkə teatrlarında tamaşaya qoyularaq böyük uğurlar qazanmış, dramaturq kimi müəllifinə geniş şöhrət gətirmişdi. Onun ssenariləri əsasında çəkilmiş “Fətəli xan”, ”Leyli və Məcnun”, “Bəxtiyar” kino-novellası, xüsusən iki seriyalı “Babək” bədii filmi respublikamızın mədəni həyatında əhəmiyyətli hadisə
kimi qiymətləndirilmişdir. Oxucular Ənvər müəllimi gözəl tərcüməçi kimi tanıyır və sevirlər. A.Puşkin, L.Tolstoy, M.Qorki, Q.Flober, T.Drayzerin, dünya və rus ədəbiyyatının başqa klassiklərinin əsərləri məhz Ənvər Məmmədxanlının əsl sənətkar tərcüməsində Azərbaycan oxucusunun rəğbətini qazanmışdı. O, hələ gənc ikən müxtəlif mətbuat orqanlarında işləmiş, Böyük Vətən müharibəsi illərində Cənub-Qərb cəbhəsində xüsusi müxbir – yazıçı kimi iştirak etmişdir. Ənvər Məmmədxanlının döyüş və yaradıcılıq xidmətləri yüksək qiymətləndirilmişdir. İki dəfə “Şərəf nişanı”, “Qırmızı Əmək Bayrağı” və “İkinci dünya müharibəsi” ordenləri, döyüş medalları ilə təltif olunmuşdur. O, “Azərbaycanın xalq yazıçısı”, “Respublikanın əməkdar incəsənət xadimi” kimi fəxri adlara layiq görülmüşdür. Ənvər Məmmədxanlı sözü ilə əməli arasında vəhdət olan sənətkardır. Onun bütün həyatı boyu vətən üçün hər cür fədakarlığa hazır olduğunu əməli və işi sübut etmişdir. 1941-ci il iyun ayında alman faşizminin quldur dəstələri vətənimizə xaincəsinə basqın edəndə Ənvər Məmmədxanlı könüllü olaraq ordu sıralarına daxil olub Cənub-Qərb cəbhəsi komandanlığının orqanı “Qızıl Ordu” qəzetində xidmətə başladı və beləliklə ağır müharibə illərində vətən qarşısındakı borcunu şərəflə yerinə yetirdi. Yaxşı yazmaq Ənvər müəllimin yazıçı amalı, yazıçı vicdanı idi. Ona görə də onun əsərlərini oxuyanda ondan ayrılmaq olmur. Onun “Karvan dayandı”, “Bakı gecələri”, “Buz heykəl” əsərlərini Azərbaycan nəsrinin inciləri adlandırmaq olar. Ənvər Məmmədxanlı özünün, sözünün, şəxsiyyətinin ucalığında dayanan bir şəxsiyyətdir. O, nə yazdısa yaxşı yazdı, vicdanla yazdı. Ənvər Məmmədxanlı həm sənətkar, həm də şəxsiyyət kimi nadir, təkrarsız və müqayisə olunmaz idi. Oxucular Ənvər Məmmədxanlının sözünün sehrində, pərvazında idi. Onun əsərlərindəki romantika, dil, poetik ruh oxucusunu valeh edirdi. 1975-ci ildə bitirdiyi “Xürrəmilərin ağ şahini” adlı 3 hissəli tarixi dramı da xalq qəhrəmanı Babəkə və onun başçılıq etdiyi hərəkata həsr edilib. Ənvər Məmmədxanlının uzun illər üzərində işlədiyi “Babək” romanı Azərbaycan xalq qəhrəmanı Babək haqqında yazılmış bədii əsərlər içərisində öz orijinallığı və tarixi həqiqətlərə yaxınlığı ilə seçilir. Xalq qəhrəmanı Babək Ənvər Məmmədxanlını ilk öncə dünyaya sığmayan bir adam kimi, məhdud ehkamlarla barışmayan bir şəxsiyyət kimi, sərgərdanlıq ruhuyla yaşayan, azadlıq odunda yanıb qovrulan bir səməndər quşu kimi cəlb edirdi. Yazıçı əsərlərində yüksək sənətkarlığı, zərif şeriyyəti, füsunkar diliylə oxucusunu cəlb edirdi. “Babək” romanı ilə Ənvər Məmmədxanlının yeni ömrü başladı. Yazıçının qəfil ölümü yaradıcılıq irsi Yüklə 398,94 Kb. Dostları ilə paylaş:
|