Azərbaycan respublikasi səHİYYƏ naziRLİYİ azərbaycan tibb universiteti
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
21 * Qaraciyərdə sintez olunanlar: • K vitaminindən asılı faktorlar: II, VII, IX, XIII. • Trombinə həssas faktorlar: I, V, VIII, XIII. • Kontakt faktorlar: XII, XI, prekallikrein. • Proteaza serinləşmiş faktor: XII, XI, X, IX, VII, II, plazmin. Əlavə faktorlar: • Villerbrand faktoru. • Fletçer faktoru. • Fitjerald faktoru. Koaqulyasion hemostazın xarici mexanizmi: Bu proses VII faktorun aktivləşməsi nəticəsində toxuma faktorlarının (III faktor) iştirakı ilə başlayır. Aktivləşmiş VII faktor X, X a və IX fakotların aktivləşməsinə gətirib çıxardır. Sonra X a faktoru protrombini trombinə çevirir və bu reaksiya əhəmiyyətli dərəcədə V a koagulyasiya faktorlarının, həmçinin fosfolipidlərin aktivləşməsinə şərait yaradır. Beləcə, protrombin yaranma mərhələsi başa çatır və bu proses 4-7 dəqiqə çəkir [12,34,95]. Koagulyasion hemostasın daxili mexanizmi: Daxili koagulyasion mexanizmlərin aktivləşməsi Hageman faktorunun (XII) trombositlərin fosfolipid membranında aktivləşməsi ilə baş verir.Hageman faktoru endotelial hüceyrələrdən kollegenin, adrenalinin və s. aktivləşdirərək, eyni zamanda isə XI və XI a faktoru yaradır. Bu reaksiyada XI a faktorunu aktivləşdirən digər önəmli bir mediator olan kallikreində iştirak edir. Beləcə XI a faktoru IX faktoru aktivləşdirir. Faktor IX a fosfolipid membranında VIII faktor və Ca ++ ionlarının iştirakı ilə proteoliz nəticəsində aktiv X faktora çevrilir. Faktor X a protrombini trombinə çevirir və bu reaksiya əhəmiyyətli dərəcədə koaqulyasiya V a faktorunu və fosfolipidlərin əmələ gəlməsini sürətləndirir. Nəticədə qeyri-aktiv faktor olan II (protrombin) - aktiv faktor 22 olan II a (trombinə) çevrilir və bu mərhələ trombinlərin əmələ gəlməsi ilə başa çatır, 2-5 saniyə [12,47]. Fibrin əmələ gəlməsi: Fibrinogenin fibrinə keçmə mərhələsi 2 fibrinopeptit A və 2 fibrinopeptit B molekullarının iştirakı ilə baş verir. Beləcə, fibrin-monomer-dimer-trimer-oliqomer yaranır. Fibrin stabilləşdirici faktor (aktivləşmiş trombin) Ca ++ iştirakı ilə qeyri-stabil həll olan fibrini, stabil həll olan fibrinə çevirir. Nəticədə bu fibrin laxtası fibrinolitik agentlərə və digər proteolitik maddələrlə resiztentlik əldə edir. Yeni yaranan laxtaya trombositərin hesabına fibrinin çoxlu miqdarda çökməsi laxtanın retraksiyasına gətirib çıxardır. Bu sonuncu mərhələ fibrin əmələ gələn mərhələ olub 2-5 saniyə çəkir[12,34 ,142,161]. 1.2.3. Fizioloji anti-koaqulyantlar Fizioloji anti-koaqulyantlar I-li və II-li olmaqla 2 yerə bölünür. I anti- koaqulyantlar həmişə qanda mövcuddur, II anti-koagulyantlar isə koaqulyasion reaksiya nəticəsində əmələ gəlir. I-li anti koaqulyantlara aiddir: - Antitrombin III - Protein C - Protein S - Daxili laxtalanma yolu ingibitoru ( DLYİ-TFPJ) - Kofaktor heparin II Antitrombin III heparinlə birlikdə çox güclü bir antikoaqulyant təsir edir. Bu kompleks güvəniləcək dərəcədə koaqulyasion faktorları II a , IX a , X a , XI a , XII a və kallikreini blokada edir. AT III defisiti – venoz trombozun ciddi göstəricisidir. Digər əhəmiyyətli ingibitor heparin II kofaktorudur. Bunun təsiri nəticəsində heparinin təsiri bir neçə dəfə artır. Daxili laxtalanma yolu ingibitoru (DLYİ-TFPJ) Xa faktorunun əmələ gəlməsini tormozlayır. 23 Protein C özündə bir çox biokimyəvi reaksiyaları birləşdirir. Koagulyasiya prosesləri zamanı membran qlukoproteinləri trombinlə birləşir və sonuncu özünün bütün koagulyasion aktivliyini itirir, lakin protein C-ni aktivləşdirmək qabiliyyətinə malik olur. Bundan sonra aktivləşmiş protein C, protein S ilə birlikdə fosfolipidlərin səthində V a və VIII a faktorları ilə birləşir. Bu mexanizm əhəmiyyətli dərəcədə sonrakı mərhələdə trombinin əmələ gəlməsi və transformasiyasında rol oynayır. II–li anti-koagulyantlara fibrinogen və fibrinin deqradasiya məhsulları aiddirlər. Bu da öz növbəsində koagulyasiyanın son mərhələsini tamamlayır[30,34,176]. 1.2.4. Fibrinolitik sistem Fibrinoliz –bu proses fibrin laxtanın əriməsi nəticəsində damar mənfəzinin tamlığının bərpa olunması ilə xarakterizə olunur. Bundan əlavə olaraq fibrinolitik sistem yaraların sağalmasını kontrolda saxladığı kimi bir sıra əlavə mühüm funksiyaları da yerinə yetirir. Bu proses orqanizmin plazmin sisteminin və fibrinin bir-biri ilə mürəkkəb reaksiyasının nəticəsi olub aşağıdakı əsas komponentlərdən ibarətdir: plazminogen, plazmin (fibrinolizin), fibrinolizin proferment aktivatorları və onun ingibatorları. Plazmin sisteminin komponentlərinin bir-birinə olan münasibətinin pozulması fibrinolizin patoloji aktivləşməsinə gətirib çıxarır[57,84]. Plazmin sisteminin xarakterik göstəriciləri: - Plazminogen - α 2 antiplazmin - α 1 antitripsin - Fibrin və fibrinogenin deqradasiya məhsulları - D-Dimer Xarici mexanizmlərin əsas aktivatoru kimi plazminogenin toxuma aktivatoru və urokinaza rol oynayır ki, bu da öz növbəsində endoteliol hüceyrələrdən sintez olunur. Daxili mexanizmlərdən isə XII a kallikreinlə birlikdə (XII a – asılı fibrinoliz) daxildir[34,47]. Fibrinoliz iki formada ola bilir: birincili və ikincili. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|