Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan döVLƏt pedaqoji universiteti

26 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Şəkil 1-7. Ölçü qabları: 
a, b-ölçü silindrləri, c, d, e-menzurkalar; f, g-bölgüləri olan sınaq şüşələri. 
 
 
 
 
 
 
 
 
Şəkil 1-8. Ölçü kolbaları. 
 
 
 
 
 
 
 

---

27 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Şəkil 1-9.Büretlər:  
 
Şəkil 1-10. Pipetlər. 
Şəkil 1-11.Areometrlər. 
a-kranlı büret,  
b- yaylı sıxıcısı olan büret, 
c- kürəcikli büret.  
 
 
 
 
 
 
 
Şəkil 1-12. Ekskator: 
 
 
 
 
Şəkil 1-13. Şüşə kolpak 
1-qapağı, 2- əsas hissə, 
3- çini dayaq, 
4- içərisində uducu maddə olan kasa 
 

---

28 
 
 
 
Şəkil 1-14. a-şüşə bükslər; b-Petri kasası 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Şəkil 1-15. Çini qablar: 
a-nazikdivarlı: 1-stəkan, 2-puta, 3-kasa, qab; b-qalındivarlı: 1- parçlar, 2-
həvəng, 3-bərk maddələri götürmək üçün şpatel, c-qalındivarlı çini qıf (Büxner qıfı). 
 
 
 

---

29 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Şəkil 1-16. Metal və ağacdan hazırlanmış avadanlıqlar: 
1-
 
tıxacsıxan, 2-tutqac, 3-qaldırıcı masa, 4-puta maşası, 5-maddə yandırmaq 
üçün qaşıq, 6-vintli sıxıcı, 7-yaylı sıxıcı, 8-laboratoriya ştativi, 9- azbestli 
metal tor. 
 
Şəkil 1-17.Tərəzilər: 

---

30 
 
a-aptek tərəzisi,  b-kimyəvi-texniki tərəzi, c- adi tərəzi, d- analitik tərəzi, e-
analitik tərəzi daşları 
 
 
Şəkil 1-18. Qızdırıcı cihazlar: 
a-spirt lampaları, b-qaz lampaları: 1-Bunzen lampası, 2-Teklu lampası, c-su 
hamamları, d-qum hamamı, e-elektrik qızdırıcıları: 1-üstü örtülü elektrik peçi, 2-
quruducu şkaf, 3-kolbaqızdırıcı, 4-məhlulu isti halda süzmək üçün qıf. 
 
 
 
 

---

31 
 
 Kimyəvi reaktivlər. Maddə və avadanlıqlarla işləmək qaydaları. 
 
Məktəb  kimya  kabinetində  kifayət  qədər  kimyəvi  reaktiv  olmalıdır.  İstehsal 
olunan  reaktivlər  təmizliyinə  görə  bir  neçə  sinfə  ayrılır.  Reaktivin  bu  və  ya  digər 
qrupa aid olması standart etiket üzərindəki rəngli zolağa görə müəyyən edilir. 
 
Cədvəl  4. 
Kimyəvi reaktivlərin təmizlik dərəcəsinə görə qruplaşdırılması. 
Təmizlik dərəcəsi 
İşarəsi 
Əsas maddənin 
miqdarı 
Etiket üzərindəki 
zolağın rəngi 
Texniki 
Tex. 
- 
Açıq-qəhvəyi 
Təmizlənmiş 
Оч. 
- 
Qəhvəyi 
Təmiz 
Ч. 
98% 
yaşıl 
Analiz üçün təmiz 
ч.д.а. 
99% 
göy 
Kimyəvi təmiz 
х.ч. 
99%-dən yuxarı 
qırmızı 
Etalon təmiz 
э.ч. 
Təqribən 100% 
Qəhvəyi 
Xüsusi təmiz 
Ос.ч. 
Qarışıqların 
miqdarı 
0,00001%-dən 
başlayır 
sarı 
 
Məktəbdə  əsasən  ilk  beş  sinif  reaktivlərdən  istifadə  edilir.  Etalon-təmiz  və 
xüsusi təmiz reaktivlərin baha başa gəldiyinə görə istifadə edilmir. 
Məktəbdə  iş  zamanı  müəllim  kimyəvi  reaktivləri  təhlükəliliyinə  görə 
qruplaşdırmalıdır. 
 
Kimyəvi reaktivlərin təhlükəliliyinə görə qruplaşdırılması. 
1-ci  qrup  –  partlayıcı  maddələr.  Reaktiv  və  materiallar  siyahısında  belə 
maddələr  istisnadır.  Bunları  məktəbə  gətirmək  və  onlarla  təcrübə  aparmaq  qəti 
qadağandır. 

---

32 
 
2-ci  qrup  –  su ilə qarşılıqlı təsirdən asan alışan qazlar əmələ gətirən reaktivlər 
(litium,  natrium,  kalsium,  maqnezium,  kalsium-karbid  və  s.)  Bu  reaktivlərin 
saxlanması üçün bağlanan şkafda rəf və ya ayrıca şkaf nəzərdə tutulur. 
3-cü  qrup  –  öz-özünə  alışan  maddələr.  Reaktiv  və  materiallar  siyahısında 
yoxdur. 
4-cü qrup – asan alışan mayelər (aseton, benzaldehid, benzol, heksan, qliserin, 
dietil efiri, aminasetat turşusu, ksilol, neft, butil spirti, izobutil spirti, etil spirti, toluol, 
etil-asetat  efiri,  formalin,  tsikloheksan,  etilenqlikol)  dibinə  qum  tökülmüş,    qapağı 
məftil və ya zəncirlə bərkidilmiş metal qutuda saxlanılır. 
5-ci  qrup  –  asan  alışan  bərk  maddələr  (kükürd,  qırmızı  fosfor,  olein  turşusu, 
palmitin turşusu, stearin turşusu, aktivləşdirilmiş kömür, qrafit, parafin, quru yanacaq) 
ayrıca şkafda və ya rəfdə saxlanılır. 
6-cı  qrup  –  qüvvətli  oksidləşdiricilər  (permanqanatlar,  nitratlar,  hidrogen- 
peroksid). Bu maddələr üçün ayrıca şkaf və ya rəf ayrılır.  
7-ci  qrup  –  zəhərlilər  (brom,  yod,  ammonyak  (25%),  barium-  oksid,  barium- 
hidroksid,  kalium-hidroksid,  kalsium-oksid,  kalsium-hidroksid,  natrium-hidroksid, 
fosfor(V)oksid, ammonium-bixromat, barium-nitrat, barium-xlorid, kalium- bixromat, 
kalium-rodanid, kalium-heksasiano  ferrat  (II), kalium-heksasiano  ferrat (III), kalium-
xromat,  natrium-sulfid,  natrium-flüorid,  qurğuşun(II)  asetat,  gümüş-  nitrat,  xrom(III) 
xlorid, sink-xlorid, anilin, heksaxlorbenzol, dixloretan, izoamil spirti, karbon 4-xlorid, 
fenol,xloroform, natronlu əhəng) seyfdə saxlanılır. 
8-ci  qrup  –  açıq  rəflərdə  saxlanıla  bilən  nisbətən  təhlükəsiz  reaktivlər 
(natriumun bütün digər birləşmələri və b.).   
Zəhərli,  alışan,  partlayıcı  xassə  göstərən  reaktivlərin  üzərindəki  rəngli 
etiketlərdə  qeyd  olunur:  “alışan”  –qırmızı  etiket,  “zəhər”  –  sarı,  “partlayıcı”  –  mavi, 
“sudan qorumaq” – yaşıl. 
 
 

---