TƏHSİLİN İNFORMATLAŞMASININ NƏZƏRİ VƏ METODOLOJİ ƏSASLARI
Təhsildə İKT
14
Hətta informasiya bərabərsizliyinin yaxın vaxtlarda sosial bərabərsizliyin
dərinləşməsinə səbəb ola biləcəyi barədə fikirlər söylənilir. Bir tərəfdən, informasiya
texnologiyaları yeni imkanlar açaraq, sosial məkanı daraldır və sosial fərqliliyi azaldır. Digər
tərəfdən, informasiyanın paylanması, müxtəlif insanların informasiyaya çıxış imkanının təmin
olunması baxımından cəmiyyətdə müşahidə olunan qeyri-bərabərlik ona gətirib çıxarır ki, bir
qisim insanlar digərlərinə nisbətən üstünlüyə malik olurlar. Bu isə tədricən, iqtisadi, sosial və
ya siyasi üstünlüyə gətirib çıxarır. Başqa sözlə desək, informasiya bərabərsizliyi sosial
bərabərsizliyə səbəb olur .
Qeyd edək ki, informasiya əlyetərliliyi problemi ilə bağlı olan informasiya
bərabərsizliyi problemi bütün dünyanı narahat edən ümumbəşəri bir problemdir. Bir sıra
inkişaf etməkdə olan ölkələr üçün əlyetərlilik problemi əhalinin əksər hissəsinin savadsızlığı
ilə, inkişaf etmiş telekommunikasiya infrastrukturunun olmaması ilə, dil baryeri ilə (ingilis
dilini bilməməklə - İnternetdəki informasiya resurslarının böyük bir hissəsi bu dildədir)
əlaqədardır.
Amma bu məsələnin həlli daha çox insanların informasiya mədəniyyətinin səviyyəsi
ilə bağlıdır. Hər hansı bir problemi həll etmək istəyən insanlar özlərinin informasiya tələbatını
ödəmək üçün hansı informasiya mənbələrinə müraciət etməyi, informasiya sorğusunu
məqsədyönlü şəkildə həyata keçirməyi, axtarış strategiyasını düzgün qurmağı, əldə etdikləri
informasiyanın həqiqiliyini, informasiya mənbəyinin nə dərəcədə mötəbər olduğunu müəyyən
etməyi, informasiya və biliklərin istifadəsi zamanı hüquqi və etik aspektləri nəzərə almağı
bacarmalıdırlar [4]. Eyni zamanda, onlardan müasir informasiya texnologiyalarından yüksək
səviyyədə istifadə ilə bağlı praktik vərdişlərə malik olmaq tələb olunur.
İnsanın informasiya cəmiyyətinə hazırlığı məsələsi beynəlxalq rakursda
Qlobal informasiya cəmiyyətinin formalaşması problemlərinin, o cümlədən
informasiya bərabərsizliyinin təhlili ilə bir çox beynəlxalq təşkilatlar məşğul olur, onlardan
biri də YUNESKO-dur. Bu təşkilat tərəfindən cəmiyyətin informasiyalaşması proseslərinin
mədəni, hüquqi, mənəvi, etik və sosial nəticələri ardıcıl olaraq öyrənilir. Eyni zamanda,
mütəmadi olaraq bu problemlərin həllinə yönəlmiş beynəlxalq konfranslar təşkil olunur,
proqramlar həyata keçirilir. Bunlardan biri dünyanın bir sıra ölkələrində reallaşdırılan “Hamı
üçün informasiya” Proqramıdır. Bu proqram insanların informasiya cəmiyyətindəki həyat
şəraitinə hazırlanması tədbirlərini əhatə edir.
İnsanların informasiya hazırlığı birbaşa iqtisadi inkişafa təsir edən amillərdəndir.
Hesab olunur ki, lazım olan informasiyanı tapmaq və tətbiq etmək bacarığı yoxsulluq,
TƏHSİLİN İNFORMATLAŞMASININ NƏZƏRİ VƏ METODOLOJİ ƏSASLARI
Təhsildə İKT
15
sağlamlıq problemləri, keyfiyyətli təhsil, fəlakətlərin qarşısının alınması, ətraf mühitin
qorunması kimi bir sıra qlobal və mürəkkəb problemlərin öhdəsindən gəlməyə kömək edə
bilər.
Həmin proqram çərçivəsində informasiya cəmiyyəti məsələləri üzrə beynəlxalq on-
layn Observatoriya yaradılmışdır [5]. Onun yaradılmasında əsas məqsəd beynəlxalq, regional
və milli informasiya siyasətinin müşahidə olunması, həmçinin informasiyanın bərabər və
ümumi əlyetərliliyi problemləri üzrə beynəlxalq debatlar üçün forumların təşkil olunmasıdır.
YUNESKO-nun həyata keçirdiyi beynəlxalq informasiya siyasətinin əsasında insan
amili dayanır. Məhz insan informasiyanın həm yaradıcısı və həm də istehlakçısıdır. Ona görə
də cəmiyyətin bugünkü və gələcək inkişafı da onunla bağlıdır. Bu baxımdan, özünün
yaradıcılıq potensialını artırmaq və istifadə etmək üçün informasiya cəmiyyətində insan
xüsusi bacarıq və vərdişlərə malik olmalıdır. Bu bilik və bacarıqların məcmusu hazırda
rusdilli elmi ədəbiyyatda “şəxsiyyətin informasiya mədəniyyəti”, ingilisdilli mənbələrdə isə
“informasiya savadlılığı” kimi müəyyən olunur. YUNESKO-nun təşəbbüsü ilə 2003-cü ildə
qəbul olunmuş “İnformasiya savadının artırılması” haqqında Praqa Bəyannaməsi də
şəxsiyyətin informasiya cəmiyyətindəki həyat şəraitinə hazırlanması, onun informasiya
dünyagörüşünün artırılması məsələsinə beynəlxalq səviyyədə diqqət yetirilməsinin nəticəsidir.
Hazırda Beynəlxalq İnformasiyalaşdırma Akademiyasının nəzdində İnformasiya
mədəniyyəti bölməsi fəaliyyət göstərir. Bu təşkilatın himayəsi altında 1998-ci ildən
başlayaraq informasiya mədəniyyəti problemlərinə dair beynəlxalq elmi konfranslar keçirilir
[6].
Rusiya, Ukrayna və digər keçmiş sovet respublikalarında informasiya mədəniyyəti
problemlərinə - şəxsiyyətin, eləcə də, müxtəlif peşə sahiblərinin (iqtisadçının, hüquqşünasın,
müəllimin və s.) informasiya mədəniyyətinin formalaşdırılmasına dair çoxlu sayda elmi
araşdırmalar aparılır. Fəlsəfə, pedaqogika, sosiologiya, informatika, kitabxanaşünaslıq və s.
kimi müxtəlif elm sahələrinin nümayəndələri informasiya mədəniyyəti problemləri və onun
müxtəlif aspektlərinin öyrənilməsi ilə məşğul olurlar.
Rusiyanın Kemerovo Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetində bu sahədə
aparılan tədqiqatlar xüsusilə diqqəti cəlb edir. Burada akademik N.İ.Gendinanın rəhbərliyi
altında bir qrup mütəxəssis tərəfindən “Şəxsiyyətin informasiya mədəniyyətinin
formalaşması: tədris fənninin məzmununun nəzəri əsaslandırılması və modelləşdirilməsi” adlı
monoqrafiya yazılmış, şəxsiyyətin informasiya mədəniyyətinin formalaşdırılması
konsepsiyası bəyan olunmuşdur [7]. Bu institutda aparılan çoxillik tədqiqatlar nəticəsində orta
Dostları ilə paylaş: |