TƏHSİLİN İNFORMATLAŞMASININ NƏZƏRİ VƏ METODOLOJİ ƏSASLARI
Təhsildə İKT
19
İKT-nin
inkişafının
getdikcə
daha
da
sürətlənməsi,
cəmiyyətin
informasiyalaşdırılmasının dönməz hal alması insan fəaliyyətinin bütün sahələrinə güclü təsir
göstərməkdədir. Yaranan situasiya təhsil sistemində köklü dəyişikliklər edilməsinin
zəruriliyini diktə edir. Bunun üçün isə təhsil sisteminin
üzərinə ikiqat vəzifə düşür: əvvəlcə
təhsilin özünün məzmunu dəyişməli, sonra isə yeniləşmiş təhsil cəmiyyəti dəyişdirməlidir [9].
Hazırda Azərbaycan da daxil olmaqla, dünyanın bütün qabaqcıl ölkələrində həyata
keçirilən və ən böyük təhsil islahatı hesab olunan təhsilin informasiyalaşdırılması prosesləri
də bu məqsədə xidmət edir. Təhsilin informasiyalaşdırılması – insanların informasiya
cəmiyyətindəki həyat şəraitinə uyğun hazırlanması prosesidir. Təhsilin informasiya-
laşdırılmasında əsas məqsəd - əhaliyə geniş spektrdə elektron təhsil xidmətləri təqdim
edilməsi və yaşadığı məkandan, yaşından, fiziki imkanlarından asılı olmayaraq cəmiyyətin
bütün üzvləri üçün istənilən vaxt təhsil almaq imkanlarının yaradılması, təhsil xidmətlərinin
əlyetərliliyinin təmin olunmasıdır. Bu məqsədə çatmaq üçün bir sıra məsələlərin
(İnformasiya-təhsil mühitinin yaradılması, təhsil müəssisələrinin və təhsili idarəetmə
orqanlarının informasiya texnologiyaları ilə təminatı, təhsil müəssisələrində lokal şəbəkənin
qurulması və İnternetə yüksək sürətli çıxışın təmin olunması, elektron tədris resurslarının
yaradılması və s.) həlli istiqamətində bir sıra tədbirlər həyata keçirilir, lakin “şəxsiyyətin
informasiya mədəniyyəti” adlanan komponent nəzərə alınmadan bu prosesi uğurla həyata
keçirmək mümkün deyil.
İnformasiya mədəniyyəti nədir? Bu suala birmənalı cavab vermək çox çətindir. Elmi
ədəbiyyatda informasiya mədəniyyəti anlayışına dair çoxlu sayda yanaşmalar mövcuddur.
“İnformasiya mədəniyyəti” anlayışı iki fundamental anlayışa əsaslanır: informasiya və
mədəniyyət. Bu baxımdan, həmin anlayışın izahında əsasən “kulturoloji” və “informasiya”
yanaşmaları fərqləndirilir.
Kulturoloji yanaşma çərçivəsində informasiya mədəniyyəti informasiya cəmiyyətində
insanın həyat fəaliyyəti tərzi kimi, insanın ümumi mədəniyyətinin formalaşması prosesinin bir
tərkib hissəsi kimi nəzərdən keçirilir.
İnformasiya yanaşması çərçivəsində informasiya mədəniyyəti kimi informasiyanın
axtarılması, seçilməsi, saxlanması, ötürülməsi və təhlilinə, professional fəaliyyət sahələrinə
dair informasiya tələbatlarının ödənilməsinə yönəlmiş bilik, bacarıq və vərdişlərin məcmusu
nəzərdə tutulur.
İnformasiya mədəniyyətinə dair müasir tədqiqatlarda informasiya yanaşması üstünlük
təşkil edir. Çünki müvafiq problem elmə informasiya sahəsindən gəlir. Yəni qeyd etdiyimiz
TƏHSİLİN İNFORMATLAŞMASININ NƏZƏRİ VƏ METODOLOJİ ƏSASLARI
Təhsildə İKT
20
kimi, problemin aktuallığı İKT-nin inkişafı nəticəsində cəmiyyətdə informasiyanın həcminin
yüksək sürətlə artması ilə əlaqədardır [9].
İnformasiya mədəniyyətinə dair bir sıra tədqiqatların təhlili onu deməyə əsas verir ki,
tədqiqatçılar müxtəlif terminologiyadan istifadə etsələr də, sonda informasiya mədəniyyətinin
eyni elementləri üzərində dayanırlar:
-
İnsanın informasiya dünyagörüşünə malik olması;
-
İnformasiya tələbatına uyğun müxtəlif mənbələrdən informasiya əldə etmək və öz
fəaliyyətində tətbiq etmək bacarığı;
-
Yeni informasiya texnologiyalarından istifadəyə dair bilik və bacarıqlar;
-
İnformasiya fəaliyyəti zamanı hüquqi və etik normalara əməl olunması.
Bəzən “kompyuter savadlılığı” və “informasiya mədəniyyəti” anlayışlarını
qarışdırırlar. Əslində isə, kompyuter savadlılığı, başqa sözlə, kompyuterlə işləmək bacarığı
informasiya mədəniyyətinin tərkib hissələrindən biridir. Məsələn, Amerika standartlarına
görə, o insan informasiya mədəniyyətinə malik hesab olunur ki, özünün informasiya tələbatını
müəyyənləşdirərək, lazım olan informasiyanı axtarıb tapmaq, qiymətləndirmək və öz
fəaliyyətində tətbiq etmək qabiliyyətinə malik olsun [8]. Başqa sözlə, informasiya
mədəniyyəti insanın həyat və ya peşə fəaliyyəti dövründə qarşıya qoyulmuş məqsədə çatmaq
üçün həlli vacib olan məsələlərin həllində ona lazım olan informasiyanın əldə edilməsi, emal
olunması və tətbiqini nəzərdə tutur. Kompyuter hazırda bütün bu informasiya proseslərini
həyata keçirmək üçün çox güclü və əlverişli vasitə olduğundan, insan onun köməyi ilə lazım
olan bir çox əməliyyatları yerinə yetirə bilər. Bu baxımdan da, kompyuterdə işləmək, onun
proqram və aparat təminatı haqqında bilgilərə malik olmaq, eləcə də, digər informasiya
texnologiyalarını tətbiq etmək bacarıqlarının olması insanın informasiya mədəniyyətini
xarakterizə edən əsas xüsusiyyətlərdəndir.
İnformasiya mədəniyyətinin əsas komponentlərindən biri informasiya tələbatını
müəyyənləşdirmək bacarığıdır. Mütəxəssislərin fikrincə, informasiya tələbatı - öz fəaliyyətini
müvəffəqiyyətlə davam etdirmək və müəyyən məsələləri həll etmək üçün insana lazım olan
informasiyadır. İnformasiya tələbatı hər hansı bir bilik sahəsində olan boşluğu doldurmaq
zəruriyyətindən irəli gəlir. Müxtəlif peşə sahiblərinin, həmçinin orta və ali təhsil
müəssisələrində təhsil alanların informasiya tələbatı məsələlərinin araşdırılması zamanı
tədqiqatçılar bu fikrə gəlmişlər ki, insanlar çox vaxt özlərinin informasiyaya olan tələbatını
qısa və dürüst şəkildə ifadə edə bilmirlər. Lazım olan informasiyanı əldə etmək üçün
informasiya sorğularını formalaşdırmaqda, tərtib olunmuş sorğular əsasında informasiyanı
Dostları ilə paylaş: |