TƏHSİLİN İNFORMATLAŞMASININ NƏZƏRİ VƏ METODOLOJİ ƏSASLARI
Təhsildə İKT
21
axtarıb tapmaqda çətinlik çəkirlər. Halbuki insan informasiya tələbatını ödəmək üçün
informasiya axtarışını təşkil etməyi, yerindən asılı olmayaraq istənilən mənbədən onu əldə
etməyi bacarmalıdır.
İnformasiya mədəniyyətinin əsas göstəricilərindən biri, elektron mənbələr də daxil
olmaqla, bütün növ informasiya mənbələri haqqında məlumatlı olmaq, bu mənbələrin hər
birində axtarış etməyi bacarmaq, informasiya-axtarış sistemlərinin xüsusiyyətlərini bilmək
hesab olunur.
Bundan başqa, informasiya mədəniyyətinə malik olan insan toplanmış informasiya ilə
işləməyi, onu strukturlaşdırmağı, sistemləşdirməyi, ümumiləşdirməyi və aydın şəkildə digər
insanlara təqdim etməyi bacarmalıdır. Eyni zamanda, informasiya ilə işləyərkən hüquqi və
etik normalara əməl olunması, onun təhlükəsizliyini təmin etmək bacarığı da vacib
komponentlərdir. İnsanın informasiya cəmiyyətinə hazırlanması prosesində bunların nəzərə
alınması çox vacibdir.
İnsanların informasiya mədəniyyətinin formalaşdırılmasını zəruri edən amillərdən biri
də təhsildə köklü dəyişikliklərin edilməsini nəzərdə tutan yeni təhsil paradiqmasının meydana
çıxması ilə əlaqədardır. Yeni təhsil paradiqmasının əsasında fasiləsiz təhsil ideyası dayanır.
Fasiləsiz təhsil ideyasının reallaşdırılması son dövrlərdə dünyada biliklərin sürətli artım tempi
ilə insanın bu bilikləri mənimsəmək qabiliyyəti arasında meydana çıxan ziddiyyətin aradan
qaldırılmasını nəzərdə tutur. Təhlillər göstərir ki, son zamanlar informasiyanın həcminin
həndəsi silsilə ilə artması müşahidə olunur ki, bu da insanların böyük həcmdə informasiyanı
mənimsəməyə və emal etməyə hazırlanmasını tələb edir.
Tədqiqatçılar hesab edirlər ki, vəziyyətdən çıxış yolu yeni təhsil modellərinin işlənib
hazırlanmasıdır, çünki ənənəvi təhsil sistemi informasiya cəmiyyətinin tələblərinə cavab
vermir. Yəni hər hansı şəxs 11 il orta məktəbdə, 6 il ali məktəbdə təhsil aldıqdan sonra məlum
olur ki, artıq bu biliklər lazım deyil. Bu o deməkdir ki, insanlara hansısa bilik və vərdişləri
öyrətmək kifayət etmir, öyrəndikləri tez bir zamanda köhnələrək aktuallığını itirir, insanlara
məhz zəruri bilik və vərdişləri müstəqil şəkildə əldə etməyi öyrətmək lazımdır. Başqa sözlə,
təhsil müəssisələri tələbələrə, ilk növbədə, necə öyrənməyi, seçdikləri sahədə daim bilik və
bacarıqlarını necə yüksəltməyi öyrətməlidir. Artıq istehsal texnologiyalarının yeniləşmə sürəti
nəsillərin dəyişməsi tempini xeyli üstələdiyinə görə, təkcə təkmilləşdirmə və əlavə hazırlıq
deyil, həm də bütün əmək fəaliyyəti dövründə yeni fəaliyyət növlərini dəfələrlə mənimsəmək
lazım gəlir. Bu baxımdan da, informasiya cəmiyyətinin tələbi fasiləsiz təhsilə keçid, hər kəsə
bütün ömrü boyu fasiləsiz təhsil alma imkanlarının yaradılmasıdır. Fasiləsiz təhsilin həyata
TƏHSİLİN İNFORMATLAŞMASININ NƏZƏRİ VƏ METODOLOJİ ƏSASLARI
Təhsildə İKT
22
keçirilməsi üçün isə, ilk növbədə, insanlarda müstəqil təhsil alma vərdişlərinin inkişaf
etdirilməsi, tədris prosesi iştirakçılarının, o cümlədən də müəllimlə təhsil alanın yüksək
informasiya mədəniyyətinin formalaşdırılması zərurətini ortaya çıxarır. Həm də təhsilin
fasiləsizliyi baxımından informasiya mədəniyyətinin formalaşdırılması da daimi proses
olmalıdır [1, 10].
İnformasiya cəmiyyətində yalnız mütəxəssislərin deyil, bütün əmək qabiliyyətli
əhalinin müəyyən dərəcədə yeni informasiya mədəniyyətinə malik olması vacibdir. Bu,
onların ümumi intellektual səviyyəsinin yüksəldilməsi, elmi-texniki tərəqqinin nailiyyətləri və
sosial praktikada onlardan istifadə imkanlarını bilmələri üçün lazımdır. Cəmiyyət elm, texnika
və texnologiyaların yeni nailiyyətlərini qəbul etməyə əvvəlcədən hazırlanmalıdır, bu
məsələnin həllinə xidmət edən ən mühüm tədbirlərdən biri insanlarda informasiya
mədəniyyətinin formalaşdırılmasıdır. Həmin vəzifə isə, ilk növbədə, müasir təhsil sisteminin
üzərinə düşür.
Təhsil sistemində bu amilin nəzərə alınması, orta məktəblərdən başlayaraq təhsilin
bütün pillələrində “İnformasiya mədəniyyəti” fənninin tədris planlarına salınması, müvafiq
dərslik və dərs vəsaitlərinin hazırlanması, bu fənni tədris edəcək müəllimlərin hazırlanması –
təhsilin informasiyalaşdırılması proseslərinin uğurla həyata keçirilməsinin vacib şərtlərindən
biri olmalıdır.
Şəxsiyyətin informasiya cəmiyyətinin şərtlərinə uyğun hazırlanması prosesində
müsbət nəticələrə nail olmaq üçün informasiya texnologiyalarının təhsilə tətbiqi sahəsində
müəllimlərin hazırılğı, pedaqoqların informasiya mədəniyyətinin olması mühüm amildir. Bu
mürəkkəb məsələnin həlli üçün təhsil sahəsində çalışan işçilərin hamısının yeni İKT
vasitələrindən istifadə etməyə hazırlanması, pedaqoqların informasiya mədəniyyətinin
formalaşdırılması, bütün tələbələrin, xüsusən də, pedaqoji ixtisaslara yiyələnənlərin İKT
sahəsində hazırlığı vacibdir.
İnformasiya mədəniyyətinin linqvistik, psixoloji və etik aspektləri
Öncə qeyd etmək lazımdır ki, informasiya mədəniyyəti inteqrativ mədəniyyət
formasıdır və kompyuter mədəniyyəti, linqvistik mədəniyyət, mütaliə mədəniyyəti, nitq
mədəniyyəti, informasiya təhlükəsizliyi mədəniyyəti və s. kimi komponentləri əhatə edir. Bu
baxımdan da, insanın informasiya mədəniyyətinin formalaşdırılması mürəkkəb və çoxaspektli
prosesdir.
İnformasiya mədəniyyətinin formalaşdırılması zamanı onun linqvistik aspektlərinin
nəzərə alınması xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Qeyd etdiyimiz kimi, cəmiyyətin inkişaf tempinə
Dostları ilə paylaş: |