Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ baki biznes universiteti
Yüklə 2,83 Kb. Pdf görüntüsü
|
347 əsaslanan xüsusi qorunan biosfer fondunun yaradılması və s. zəruriliyini qeyd etmişdir. Təbii mühitin mühafizəsi sahəsində regional xa- rakterli konfransların da böyü rolu vardır. 1995-ci ildə uyğun nazirlər səviyyəsində keçirilən Ümumavropa konfransında “Avropa üçün ekoloji proqram” qəbul edilmişdir. Son illərdə beynəlxalq əməkdaşlığın konvensiya, çox, yaxud ikitərəfli müqavilələr, razılaşmalar, proq- ramlar kimi formaları geniş yayılmışdır. Bu formalardan hər hansı birinin qüvvəyə minməsi ölkələrin təbiəti mü- hafizə fəaliyyətinin bu və ya digər aspektləri üzrə öz üzərlərinə müəyyən öhdəliklər qəbul etdiklərini təsdiq edir. Təbiətin mühafizəsi sahəsində beynəlxalq əməkdaş- lığın ən mühüm aspektlərindən biri milli hökumətlərə eko- loji-iqtisadi proqramlarını həyata keçirmək üçün bir sıra beynəlxalq təşkilatların maliyyə köməyi göstərməsi im- kanlarıdır. Bu kömək bir qayda olaraq borc və ya kredit şəklində verilir. Bu cür kömək göstərən ixtisaslaşmış təş- kilatlar sırasında Yenidənqurma və İnkişaf Beynəlxalq Bankı (international Bank for Reconstruction and Deve- lopment, World Bank) Beynəlxalq Valyuta Fondu (İnter- national Monetary Fund), Kənd Təsərrüfatının İnkişafı Beynəlxalq Fondu (İnternational Fund for Agricultural Development), YNEP fondu və digərlərini göstərmək olar. 348 İSTİFADƏ OLUNMUŞ ƏDƏBİYYATLAR 1. Azərbaycan XXI əsrin astanasında. Elmi-prakti- ki konfransın materialları. Bakı-1998. 2. Azərbaycan Respublikasının ekoloji qanunverici- liyi. (normativ-hüquqi aktlar toplusu). I cild. Bakı, 2006, s.760 3. Ataşov B.X. Ərzaq təhlükəsizliyinin aktual problemləri. Bakı.2005.s.336. 4. Atakişiyev M.C. Təbiətdən istifadənin iqtisadiy- yatı. Dərslik. Bakı.Təfəkkür.2004, s.220 5. Bayramov K.B. Təbiətdən istifadənin iqtisadi və ekoloji problemləri.ADPU.Bakı.2012, s.120 6. Böyük İqtisadi Ensiklopediya. Bakı. “Şərq- Qərb” nəşriyyatı.2012. I,II,III,IV,V cildlər. 7. Balayev R.Ə., Urbanizasiya: şəhər iqtisadiyyatı və ərzaq problemi. Bakı.2007, s.295. 8. Əliyev F., Bədəlov A., Hüseynov E., Əliyev F. Ekologiya. Dərslik. Bakı. 2012, s.828 9. Əliyev T.N. Ekoloji menecment. Bakı.2006, s.453 10. Göyçaylı Ş.V., İsmayılov T.Ə. Təbiətdən istifa- dənin iqtisadi və ekoloji əsasları (dərslik). Bakı. 2006, s.176 11. Hüseynov A.G. Azərbaycanda ekoloji təhlükə- sizliyin təşkilati-iqtisadi mexanizmlərinin təkmilləşdiril- məsi yolları. Bakı.2010, s.274 12. Xəlilov T.A. Ekologiya və ətraf mühiti müha- fizənin əsasları. Bakı.2009, s. 232 13. İbrahimov İ.H. Məhsuldar qüvvələrin yerləşdi- rilməsi. Dərs vəsaiti. BBU nəşriyyatı, Bakı-2014, s.212. 349 14. Quliyev T.Ə. Təbiətdən istifadənin və ətraf mühitin mühafizəsinin iqtisadiyyatı. Bakı-2006, s.260 15. Qurbanzadə A.A. Ekologiya: sosial-iqtisadi əsasları. Bakı.2010, s.159 16. Məmmədov Z.S. “Təbiətdən istifadənin iqtisa- diyyatı”, Dərs vəsaiti, ADNA nəşriyyatı, Bakı.2010, s.229 17. Məmmədov Q.Ş. Azərbaycan torpaqlarının ekoloji qiymətləndirilməsi. Bakı, 1998, s.280 18. Məmmədov Q.Ş., Xəlilov M.Y. Ekologiya, ət- raf mühit və insan. Bakı, 2006. S.608 19. Məmmədov Q.Ş., Xəlilov M.Y, Məmmədova S.Z. Aqroekologiya. Bakı, 2010, s.552 20. Арбузов В.В., Грузин Д.П., Симакин В.И. Экономика природопользования и природаохраны. Учебное пособие – Пенза: Пензенский государст- венный университет. 2004. с.251. 21. Голуб А.А., Струкова Е.Б. Экономика при- родапользования: Учеб. пособие для вузов. М.: Ас- пект-Пресс, 1995. с.188. 22. Нестеров П.М., Нестеров А.П. Экономика природопользования и рынок. Учебник для вузов. М.: Закон и право, ЮНИТИ, 1997. с.413. 350 M Ü N D Ə R İ C A T GİRİŞ .................................................................... 3 I FƏSİL. “ƏTRAF MÜHİTİN İQTİSADİYYA- TI” FƏNNİNİN PREDMETİ MƏQ- SƏD VƏ VƏZİFƏLƏRİ....................... 5 1. Ətraf mühitin iqtisadiyyatı barədə anlayış .................................................... 5 2. “Ətraf mühitin iqtisadiyyatı” nın pred- meti, metodu və vəzifələri....................... 11 3. Ətraf mühitdən istifadənin iqtisadiyyatı kursunun əhəmiyyəti............................... 18 4. Ətraf mühitin iqtisadiyyatının tədqiqi problemləri.................................. 22 II FƏSİL. İQTİSADİ İNKİŞAFIN EKOLO- GİYALAŞDIRILMASININ ƏSAS İSTİQAMƏTLƏRİ VƏ DAYA- NIQLI İNKİŞAF.............................. 29 1. Ətraf mühit dən istifadə barədə ümumi məsələlər............................................ 29 2. İqtisadiyyatda davamlı (dayanıqlı) in- kişaf .................................................... 31 3. Ekoloji-iqtisadi sistem. İqtisadi inki- şafın ekologiyalaşması................. 43 4. Təbiətdən istifadə və təbiəti mühafizə ....................................................... 51 5. Təbii mühitə dəyən ziyan................... 56 6. Təbii mühit üzərində monitorinq, eks- pertiza, onun vəziyyətinin proqnoz və modelləşdirilməsi məsələləri............... 59 351 III FƏSİL. TƏBİİ PROSESLƏRİN POZUL- MASININ CANLI ALƏMİN SAĞ- LAMLIĞINA MƏNFİ TƏSİRİ ....... 65 1. Ətraf mühitin mühafizəsi................... 65 2. Ətraf mühitin planlaşdırılması və idarə olunması.................................... 70 3. Ətraf mühitə təsirin qiymətləndirilmə- sində indikatorlar, nöqsanlar və risk- lər........................................................ 74 4. Təbii proseslərin pozulmasının canlı aləmin sağlamlığına mənfi təsiri..................................................... 80 5. Ətraf mühitin mühafizəsinin iqtisadi qiymətləndirilməsi.............................. 90 IV FƏSİL. SU, TORPAQ VƏ MEŞƏ EHTİ- YATLARI, MİNERAL VƏ BİO- LOJİ EHTİYATLAR VƏ ONLA- RIN MÜHAFİZƏSİ YOLLARI...... 98 1. Təbii ehtiyatların təsnifatı .................. 98 2. Mineral sərvətlərin istifadəsi və mü- hafizəsi ............................................... 104 3. Su ehtiyatları ...................................... 108 4. Torpaq ehtiyatları................................ 114 5. Meşə ehtiyatları................................... 119 6. Bioloji ehtiyatlar və onların mühafi- zəsi ..................................................... 121 V FƏSİL. TƏBİƏTLƏ CƏMİYYƏTİN QAR- ŞILIQLI ƏLAQƏSİ VƏ ONUN TƏNZİMLƏNMƏSİ ............................ 124 1. Təbii ehtiyatların iqtisadi dəyəri........ 124 352 2. İqtisadi problemlərin həllində ekoloji problemlərlə əlaqənin nəzərə alınması 135 3. Təbiətlə cəmiyyətin qarşılıqlı əlaqə- ləri və onun tənzimlənməsi................ 139 4. Ətraf mühit və təbiətdən istifadənin müasir vəziyyəti ilə əlaqədar qarşıda duran məsələlərin həlli ...................... 143 5. Əhalinin ərzaqla təminatı problemləri 145 VI FƏSİL. İQTİSADİ İNKİŞAF VƏ EKOLO- Jİ AMİLLƏR......................... ........... 157 1. Ətraf mühit və təbiətdən səmərəli istifadənin iqtisadi inkişafa təsiri ...... 157 2. İqtisadi inkişaf və ekoloji amillər...... 162 3. Ətraf mühit və təbiətdən istifadənin optimallaşdırılmasında vergi siste- minin rolu........................................... 164 4. Ətraf mühit və təbiətdən istifadənin və ekoloji ziyanın qiymətləndirilməsi 173 VII FƏSİL. ƏTRAF MÜHİT VƏ TƏBİİ EHTİYATLARIN QİYMƏTLƏN- DİRİLMƏSİ FUNKSİYALARI VƏ NÖVLƏRİ.............................................. 177 1. Ətraf mühit və təbii ehtiyatların qiymətləndirilməsi növləri ................ 177 2. Ətraf mühit və təbii ehtiyatların qiymətləndirilməsi funksiya- ları..................................................... 180 3. Təbii ehtiyatların müxtəlif növlərinin qiymətləndirilməsi üsulları................ 184 4. Təbii kadastrlar.................................. 194 353 5. Torpaq, meşə və su kadastrları........... 195 VIII FƏSİL. ƏTRAF MÜHİTƏ ÇİRKLƏNMƏ- DƏN DƏYƏN SOSİAL-İQTİSADİ ZƏRƏRİN MÜƏYYƏN OLUNMASI.. 199 1. Təbiətdən qeyri-səmərəli istifadə vaxtı ziyan anlayışı.................................... 199 2. Ətraf mühitin çirklənməsi ilə əlaqə- dar illik iqtisadi ziyanın təyin olunması............................................. 203 3. Atmosfer havasının çirklənməsi ilə əlaqədar iqtisadi ziyanının təyin olunması............................................. 211 4. Su hövzələrinin çirklənməsi ilə əlaqədar iqtisadi ziyanının təyin olunması............................................. 215 5. Torpaq ehtiyatlarının vəziyyətinin po- zulması və çirklənməsi ilə bağlı iqti- sadi ziyanının təyin olunması.............. 220 IX FƏSİL. TƏBİİ MÜHİTƏ ÇƏKİLƏN XƏRC- LƏR VƏ ONUN SƏMƏRƏLİLİYİNİ TƏYİN EDƏN ÜSULLAR..................... 223 1. İqtisadi ziyanın təsnifatı..................... 223 2. Ekoloji təyinatlı ziyanların həcminin təyin olunması.................................... 224 3. Ətraf mühitin mühafizəsinə sərf olu- nan xərclər.......................................... 229 4. Ətraf mühitin mühafizəsi tədbirlərinə sərf olunan xərclərin qrupları............. 236 5. Təbiətin mühafizəsinə çəkilən xərclə- rin səmərəliliyini təyin edən üsullar..... 238 354 X FƏSİL. ƏTRAF MÜHİTDƏN İSTİFADƏDƏ MALİYYƏ XƏRCLƏRİNİN İSTİ- QAMƏTİ VƏ TƏYİNATI.................... 241 1. Təbiəti mühafizə tədbirlərinə sərf olu- nan xərclərin ümumi həcmi................ 241 2. Kapital qoyuluşunun istiqamətləri və təyinatları........................................... 243 3. İqtisadi ziyanların tərkib hissələri...... 246 4. Ətraf mühitin pisləşməsi səbəbindən iqtisadi ziyanların təyin edilməsi me- todikası............................................... 248 5. Kapital qoyuluşunun elementləri 250 XI FƏSİL. ƏTRAF MÜHİTDƏN İSTİFADƏNİN İQTİSADİ SƏMƏRƏLİLİYİ............... 254 1. Təbiəti mühafizə tədbirlərinin iqtisa- di səmərəlilik anlayışı......................... 254 2. Təbiətdən istifadənin və ətraf mühitin səmərəlilik göstəriciləri........................ 258 3. Təbiəti mühafizə tədbirlərinin iqtisadi səmərəliliyinin təyini metodikası..... 265 XII FƏSİL. ƏTRAF MÜHİTİN MÜHAFİZƏ FƏALİYYƏTİNİN İDARƏ EDİLMƏSİ VƏ EKOLOJİ SAHİBKARLIQ..... 270 1. Ətraf mühiti mühafizənin idarə edilməsinin alətləri............................. 270 2. Ətraf mühiti mühafizənin idarə edilməsinin növləri............................. 273 3. Ekoloji sahibkarlığın mahiyyəti......... 278 4. Ekoloji sahibkarlığın formaları.......... 280 5. Ekoloji biznesin səmərəliliyi.............. 281 355 XIII FƏSİL. TƏBİƏTI MÜHAFİZƏ FƏALİYYƏ- TİNİN İDARƏ EDİLMƏSİNİN MA- LİYYƏ MƏNBƏLƏRİ.......................... 284 1. Təbiəti mühafizə fəaliyyətinin maddi stimullaşdırılması................................ 284 2. Təbii ehtiyatlardan istifadənin ödəniş- liliyi.Ətraf mühitin mühafizəsinin maliyyələşdirilməsi mənbələri............ 286 3. Təbii ehtiyatlardan istifadəyə görə ödəniş.................................................. 287 a) torpaqdan istifadəyə görə ödəniş..... 290 b) su obyektlərindən istifadəyə görə ödəniş və s. .......................................... 291 4. Ətraf təbii mühiti çirkləndirməyə görə ödəmələr və əsas prinsiplər................. 294 a) ətraf mühiti çirklənməyə görə ödəmələr.............................................. 294 b) çirklənməyə görə ödəmə prinsipləri 295 XIV FƏSİL. ƏTRAF MÜHİTDƏN İSTİFADƏNİN İQTİSADİ TƏNZİMLƏMƏ SİSTEM- LƏRİ....................................................... 302 1. Ətraf mühit və təbii ehtiyatların mühafizəsi fondlarının formalaşması mənbələri............................................ 302 2. Dövlət ətraf mühiti mühafizə fondu... 304 3. Regional ətraf mühiti mühafizə fond- ları....................................................... 306 4. Müəssisələrin ətraf mühiti mühafizə fondları.............................................. 308 356 5. Təbiəti mühafizə fəaliyyətinin stimul- laşdırılmasının iqtisadi sistemləri....... 309 6. Vergi ödəmələrinin ekoloji meyarla- rı.......................................................... 312 7. Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində bank sistemləri.................................... 318 XV FƏSİL. ƏTRAF MÜHİTDƏN ИСТИФАДЯНИН ИГТИСАДИЙЙАТЫНДА EKOLOJİ СЫ- ЬОРТА СИСТЕМИ, MENECMENT, İNFORMASİYA VƏ TƏHSİL, BEY- NƏLXALQ ƏMƏKDAŞLIQ............... 321 1. Ətraf mühitdən истифадянин игтисадий- йатында сыьортанын тяйини, нювляри вя обйектляри........................................ 321 2. Ətraf mühitdən истифадянин игтиса- диййатында менеъмент.................... 327 3. Əтраф мцщитин мцщафизяси сащясиндя информасийа вя информатика............ 332 4. Ятраф мцщитин мцщафизяси сащясиндя мядяниййят вя тящсил....................... 336 5. Ekoloji problemlərin həllində bey- nəlxalq əməkdaşlıq........................ 343 ƏDƏBİYYAT............................................................... 348 MÜNDƏRİCAT........................................................... 350 357 İBRAHİMOV İSLAM HACI OĞLU iqtisad elmləri doktoru, professor Əməkdar Kənd Təsərrüfatı İşçisi “ƏTRAF MÜHİTİN İQTİSADİYYATI” Redaktor: Ə.İ.Əliyev Texniki redaktor: Ə.N.Bağırov Kompüter tərtibatçısı: N.A.Ağakişiyeva Kompüter operatoru: N.İ.Ağazadə Bakı Biznes Universiteti nəşriyyatı” Bakı, H.Zərdabi küç. 88 a E-mail: info@bbu-edu.az Yığılmağa verilmişdir: 17.01.2015 Çapa imzalanıb: 25.02.2015 Kağız formatı: 60/90 1/16 Həcmi: 22,5 ç.v. Tiraj: 500 Yüklə 2,83 Kb. Dostları ilə paylaş:
|