Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ baki döVLƏt universiteti FƏnn sillabusu
Yüklə 214,49 Kb. Pdf görüntüsü
|
| 1
BAKI DÖVLƏT UNİVERSİTETİ FƏNN SİLLABUSU Təsdiq edirəm prof.S.R.Hacıyeva kafedra müdiri 12 fevral 2016 il
Fənnin adı: Ekologiyanın əsasları Tədris yükü (saat) cəmi: 30 mühazirə 45 saat laboratoriya Tədris ili 2015 - 2016 Semestr II, Bölmə azərb. Kredit sayı (hər 30 saata 1 kredit) 1,5
Məsləhət günləri və saatları: E-mail ünvanı: ahuseyinli@yahoo.com İş telefonu: 050 543 33 25
1. Əliyeva R.Ə.,Mustafayev Q.T.,Hacıyeva S.R. Ekologiya Bakı, 2004-431s 2. Məmmədov Q.S., Xəlilov M.Y. Ekologiya və ətraf mühit,Bakı , 2004-504s 3. Əliyeva R.Ə., Mustafayev Q.T., Hacıyeva S.R. Ekologiyanın əsasları, Bakı, 2006-536s Əlavə: 1. Abbasov V.M,Əliyeva R.Ə. Ekoloji kimya, Bakı, 2003-207s 2. AR-nın ekoloji konsepsiyası,Bakı Dövlət Ekologiya komitəsi,1992 3.
www.europa.eu.int
IV. Fənnin təsviri və məqsədi: (Fənn haqqında qısa məlumat, onunla şərtləşən fənlər (bilavasitə bağlı olan/uyğun gələn), fənnin tədrisinin məqsədləri. Bu fənni öyrənməklə tələbələrin nəyi biləcəkləri, nəyə nail olacaqları və hansı vərdişlərə yiyələnəcəkləri qeyd edilir)
Ekologiya elmi fizika, kimya, və biologiya elmlərini bir-birinəbağlayan , sosyal elmləri arasında körpü rolunu oynayan bir xarakterdir. Müassir həyatı ekoloji biliksiz təsəvvür etmək çətindir. Hazırda ekologiya elmi öyrənilir və inkişaf etdirilir. Əhalinin ekoloji təhsili və marifləndirilməsi tələbələr üçün yeni anlayış olmadığından, ekoloji tədbirlərin həyata keçirilməsində iştirak edilməlidir. Tələbələrin öz əməlləri qarşısında ekoloji tələbləri, ekoloji mədəniyyətləri, ekoloji dünyagörüşü və ekoloji məsuliyyəti olmalıdır. Müstəqil Azərbaycanda tələbələrin ekologiyanı dərindən öyrənmək və tətbiq etmək, fasiləsiz ekoloji təhsilin təmin edilməsini tələb etməkdən ibarətdir. Tələbələr Ekologiyanın
2
əsasları fənnini mənimsəməklə qarşıya qoyulan bir sıra problemlərin həllində iştirak etməlidirlər. Tələbələrimiz ekoloji bilikləri mənimsəməklə dünyanın mahiyyətini dərk edəcək, ətraf mühiti şüurlu şəkildə sevəcəklər. Dünyada hər il 250.000 çox kimyəvi birləşmələr istifadə edilir. Hesab etmək olarki, ətraf mühitin çirklənməsində əsasən kimyəvi birləşmələr iştirak edir.
bacarmalıdır.Tələbələr suyun,torpağın və havanın kimyəvi keyfiyyətini müəyyən etməyi bacarmalıdır. Tələbələr ekologiyanın əsasını öyrəndikdən sonra mühitin kimyəvi parametrlərini,onların YVQ-nın müəyyən edilməsi,Atmosferin,Litosferin və Hidrosferin çirklənmə mənbələrinin aşkarlanması,çirkləndiricilərin miqdarlarının azaldılması,yeni texnoloji-effektin yaranmasında rolu və şəffaf pəncərənin əmələ gəlməsi,kənd təsərrüfatında istifadə edilən üzvi kimyəvi birləşmələrin ətraf mühitin çirklənməsində iştirakı kursun məqsədidir Fənnin təqvim planı:
Həftə-
lər Mövzunun adı və qısa icmalı Müha zirə
Məşğ ələ
Sa at
Tarix 1. Mövzu 1. Ekologiya elmi. Ekosistemin əsas anlayışları və qanunları 1869 Ernest Hekkel yunanca “oykos”- ev, məkan və “loqos” – elm köklərindən ekoloji terminini istifadə etmişdir. Onun bu mürəkkəb nəzəriyyəsi Hipokratın hava üzərində su və yer adlı
nəzəriyyəsi ətrafında aparılmış tədqiqatların əhəmiyyəti çoxdur. Müasir ekoloq E.Odum 1963-cü ildə təbiətin quruluşunun elm şəklində izahı izah etdi.O, Ekologiya elmini fizika, kimya, biologiya elmləri ilə əlaqəli olan sosial elmlər arasında bir körpü əmələ gəlməsinin izahını verdi. Tədqiqat və araşdırma mövzularına görə ekoloqların üç qrupa bölünməsi, ekologiya elmi bütün canlı və varlıqların gələcəyinin təminatının izahı, ekoloqların sistemlər nərdivanı anlayışı, Autekologiya(fərdi ekologiya), populyasiya ekologiyası, ekosistem ekologiyası, tətbiqi ekologiyanın izahı. Ekosistem anlayışı, ekosistemdə qanunlar, maddə və enerji anlayışı, ekosistemdə enerji və maddə anlayışı, təbiyətdən istifadə və ətraf mühitin mühafizəsi, ekologiyanın problemləri və qarşıya çıxan məsələlər izah ediləcəkdir.
Müh.
2
16.II.16 3
Mövzu 2. Ekoloji faktorların sinifləndirilməsi.
Abiotik və biotik faktorların izahı. Dajoza və Mondatskiyə görə ekoloji faktorların sinifləndirilməsi. İqlimli və iqlimli olmayan faktorlar. I və II periodik faktorların izahları. Makroiqlim, mesoiqlim və mikroiqlimin izahı. Radiasiyanın ekoloji qiymətləndirilməsi, elektromaqnit şüaların ətraf mühitə təsiri, havada olan zərərli asılqanlar. Temperaturun orqanizmaya təsiri. Atmosfer və torpaqda rütubətin ekoloji əhəmiyyəti. Fotosintez prosesinin əhəmiyyəti. İşığın ekoloji əhəmiyyəti ətraflı şəkildə izah ediləcəkdir.
2
23.II.16 3. Mövzu 3. Biotik və antropogen faktorlar Biotik faktorlarin növ içi və növlər arası əlaqələrinin izahı. Canlı aləmin qidalanması, avtotrof və heterotrof qruplara bölünməsinin izahı. Yeni fotosintetik və xemosintetik autotrofun əmələ gəlməsi. Antropogen faktorlardan məişət faktoru, torpağın çirklənməsi faktoru, nəqliyyat faktoru, sənaye faktoru, radiasiya faktoru, insan miqrasiyasi və urbanizasiya faktoru, muharibələrdən əmələ gələn çirklənməni izah etmək.
Müh.
2
01.III.16 4. Mövzu 4. Biosferin əsas anlayışı və quruluşu Biosfer haqqında ilkin məlumatın Zius tərəfindən verilməsi, biosferin elmi banisi olan Akademik Vernadskinin biosfer haqqında olan tədqiqatları, 1926-cı ildə Vernadskinin biosfer adlı kitabında canlı orqanizimlərin birgə fəaliyyətinin geoloji əhəmiyyəti. Biosferin yer kürəsində həyat prosesi gedən məkan olması, maddə, bitkilərin , bütün canlıların , bakteriyaların tam biokütləsinin izahı. Biosferin yer səthində həyat prosesində gedən nəhəng ekoloji sistem olmasının izahı. Biosferin yaranma tarixinin izahı, biosferin sərhədləri. Maddə dövranında canlı orqanizmlərin rolu
Müh.
2
08.III.16
4
Mövzu 5. Atmosfer. Atmosferin tərkibi və quruluşu Atmosfer biosferin tərkib hissəsi kimi. Atmosferin Hidrosfer və Litosferlə qarşılıqlı əlaqəli olması. 100 km yüksəklikdə atmosferin tərkibinin sabit olması, əsasən də 2
, 2
, 2
He ,Xe qazlarından ibarət olması. 600 km yüksəklikdə He qazı. 2000-5000 km yüksəklikdə atmosferin tərkib hissəsində 2
qazının
olmasını izah etmək. Atmosferin Troposfer , Stratosfer , Mezosfer, Termosfer, İonosfer və Ekzosfer təbəqələrinin izahını vermək. Atmosferdə ozonun parçalanması.Ozonun max qatılığı 15-35 km yüksəklikdə olması.Ozonun əmələ gəlməsi və parçalanması. Antropogen yolla atmosferə daxil olan ozonu parçalayan kimyəvi maddələr-freonlar və s. izahı. 2
, 2
, 2
dövranlarının Ozonun 0 dövranını pozmasının izahı. Antraktida üzərində ozon deşiyinin əmələ gəlmə səbəbləri. Ozonun parçalanmasında 2 )
-nin rolunun izahını vermək.
Müh.
2 15.III.16 6. Mövzu 6. Atmosferi çirkləndirən əsas mənbələr Atmosferdə aerozol hissəciklərin əmələ gəlməsinin səbəbləri. Atmosferə daxil olan çirkləndiricilərin, turşu yağışlarının əmələ gəlmə səbəbləri. Atmosferdə disperssistemlər,. Antropogen və təbii mənşəli çirkləndiricilər. DYM, azotun antropogen mənşəli birləşmələri, tüstü qazlarında zəhərli maddələrin atmosferdə yayılması. Elektrik stansiyaları, atom elektrik stansiyalarının atmosferə atdığı zəhərli maddələrin izahı. Istixana effekti, onun əmələ gəlməsi, temperatur balansının dəyişməsindəki rolu haqqında izahat vermək, şəhər atmosferində kimyəvi kəsafət, Atmosferin şəffaf pəncərəsini izah etmək. İstixana qazları, atmosferdə aerozol qazlarının artması nəticəsində tərs effektin əmələ gəlməsini izah etmək.
Müh.
2
22.III.16 7. Mövzu 7. Daxili yanma mühərriklərinin işlənmiş qazları, Müh.
2
29.III.16 5
8. 9. onların zərərsizləşdirmə üsulları İnsan sıxlığının artması, zavod və frabriklərin, nəqliyyat vasitələrin çoxluğu və onların ətraf mühitə atdıqları işlənmiş qazların ətraf mühitin çirklənməsindəki rolu. Nəqliyyat vasitələrinin işləməsi nəticəsində milyard tondan çox yanacağın yanmasında atmosferə 500 milyon tondan çox zərərli birləşmə və qazların atılmasıda ətraf mühitin kanserogen maddələrlə, ağır metallarla, mühiti çirkləməsini izah etmək. Dizel mühərriklərində işlənmiş qazlarda azot oksidlərinin və qurumun miqdarının çox olması səbəbləri və əməmlə gətirdiyi toksinlərin YVQ – dan çox olmasını izah etmək. İşlənmiş qazlarda hisin miqdarının azaldılması yollarında üzvi birləşmələrin aşqar kimi yanacağa əlavə edilməsini izah etmək. Ətraf mühiti çirkləndirməyən yanacaqlar, yaxın gələcəyin yanacaqları, elektrik və hidrogenlə işləyən nəqliyyat vasitələri haqqında izahat vermək. Mövzu 8.
Hidrosferin əsas prinsipləri, tərifi, okean və dəniz sularında təbii proseslərin yaranmasının rolu, okean və dəniz sularında gedən təbii hidroliz prosesi və
Bufer tutumunun canlıların yaşamasındakı rolunu izah etmək. Okeansferada istilik tutumunun radiasiyanın udulmasındakı rolu, suyun dövr etməsi. Okean sularının kimyəvi tərkibi, dəniz sularının kimyəvi tərkibi və suda gedən fiziki-kimyəvi və bioloji proseslər haqqında izahat vermək. Təbii sularda bərk maddələrin həllolma prosesləri, təbii suların codluğu haqqında ətraflı məlumatlar vermək.
Hidrosferin çirklənməsi və Azərbaycanda su hövzələrinin ekoloji vəziyyəti Ətraf mühitə və hidrosferə atılan tullantı sularının içməli suların azalmasina təsirinin izahı, sənayenin, filiz əritmə zavodlarının, neft və qaz sənayesinin ağac emalı, neft-kimya
Müh.
Müh.
2
2
05.IV.16
12.IV.16
6
10. Mövzu 10. Tullantı sularının təmizlənmə üsulları Mexaniki təmizlənmə üsulu, fiziki kimyəvi təmizlənmə üsulu , koaqulyasiya üsulları haqqında ətraflı izahat vermək. Tullantı sularının təmizlənməsində adsorbentlərdən istifadə etmək, flotasiya, ekstraksiya, iondəyişmə metodlarından istifadə etmək. Tullantı sularının kimyəvi üsulla təmizlənməsi, biokimyəvi təmizlənmə metodunun üstünlüklərini izah etmək. Tullantı suların təmizlənməsində qapalı sistemlər, onlardan asılı maddələrin kənar edilməsi, süzməklə ayrılma və çökmə prosesləri haqqında ətraflıizahat vermək.
Müh.
2
19.IV.16 11. Mövzu 11. Litosferin torpaq örtüyünün tərkibi, xassələri və və onu çirkləndirən əsas mənbələr Üst mantiya litosferin yaranmasındakı rolu. Litosfer kütləsinin 92%-ni, Fe, O, Si, Mg olmasının izahı. Litosferdəolan kimyəvi elementlərin xarakteristikasını Klark anlayışına görə verməyin səbəbləri və əhəmiyyətinin izahı. Litosferdə endogen proseslərin hərəkət qüvvələri, yerin daxili enerjisi , xarici ekzogen faktorlarının izahı. Bitki qalıqlarının
Müh.
2
26.IV.16
sənayesi, istilik elektrik stansiyaları və məişət tullantı sularının hidrosferin çirklənmə mənbələri kimi olmasını izah etmək. Atmosferə atılan kimyəvi birləşmələrin 80%-nin hidrosferə daxil olmasının izahı, Kür çayının ,Gürcüstan və Azərbaycan ərazilərində çirklənməsi nəticəsində mikroorqanizmlərin miqdarının 60- 70% azalma səbəbləri, suyun tərkibində pestisitlərin, səthi aktiv maddələrin miqdarlarının artması səbəblərini izah etmək. Araz çayının Ermənistan ərazisindən sənaye və məişət tullantı sularının axıdılması, Oxçu çayı vasitəsilə Qafan Cu-Mo filiz əritmə zavodlarının tullantı suları, qatı turşular, ağır metal duzları ilə zəngin olan tullantı sularının zərərləri haqqında izahat vermək. Xəzər dənizinin region ölkələri vasitəsiylə çirklənmələrinimn ekoloji vəziyyəti haqqında ətraflı izahat vermək.
7
12. 13. 14. parçalanmasında suda həll olan metobolit və humuz turşuların əmələ gəlməsinin izahını vermək. 1980-84- cü illərdə Həştərxan qaz kondensat yatağında partlayıcı qurğuların işə salınması nəticəsində bölgədə
kəskin deformasiyanın əmələ gəlməsinin səbəbləri, Xəzər dənizində suyun həcminin birdən – birə 3- 4 m artmasının səbəbləri, nüvə laboratoriyasında yüzlərlə partladılan nüvə silahların, yerdən çıxarılan neft və qazın yer qabığını müəyyən dərəcədə deformasiya etmə səbəblərini izah etmək. Mövzu 12. Ətraf mühiti çirkləndirməyən enerji mənbələri Enerji ehtiyatlarının iki əsas istiqamətinin 1960- cı ildə müəyyən edilməsinin özünü doğrulama səbəbləri. Yerdən çıxarılan yanacaq ehtiyatlarının tükənməz olması , atom enerjisindən istifadəni önə çəkmə səbəbləri. 1980-ci illərdə günəş enerjisindən istifadə edilməsinin əhəmiyyəti. Hibrid növlü yanacaqlardan, elektrik batereyaların- dan,
OH CH 3 spirtindən, onların çatışmayan cəhətləri və ya üstünlükləri, sudan 2
alınmasının yanacaq kimi istifadə edilməsi. Ətraf mühiti çirkləndirməyən yanacaqlardan biri də qazla mühərriklərin işləməsinin əhəmiyyəti izah etmək. Külək enerjisindən elektrik batereyalarında alınan enerjilərin əhəmiyyəti haqqında izahat vermək..
Ətraf mühitin təbii və süni yolla təbii və radioaktiv çirklənmə səbəbləri. Radioaktiv çirklənmənin səbəbləri, Nüvə başlıqlarının istifadəsi.1945- ci ildə Naqasaki və Xerosimada atom bombasının atılması və onun bəşəriyyətə verdiyi zərərlər. Nüvə silahlarının quruda, havada, su üstündə, su altında və yer altında sınaqdan keçirilməsi zamanı müxəlif izotopların əmələ gəlməsinin canlı orqanizmlərə təsirinin izahı. Radioaktiv parçalanma qanunu, radiyoaktiv parçalanmanın növləri, ionlaşan şüalanmanın təbii və antropogen mənbələri, yer radiyasiyası.Atom sualtı gəmilərdə, süni peyklərdə, nüvə daşıyan qırıcı təyyarələrdə baş
Müh.
Müh.
Müh.
2
2
03.V.16
10.V.16
8
15. verən qəzalar nəticəsində atmosferin radioaktiv çirklənməsi, Radioaktiv btullantıların zərərsizləşdirmə metodlarının etibarlı olmamasını izah etmək.
Ətraf mühitin üzvi maddələrlə çirklənməsi XX əsr xarakter olan planetdə insan sayının yarıdan çoxunun şəhərlərdə yaşaması səbəbləri kimya sənayesinin, aqrar sektorun , avtomobil, dəniz , hava nəqliyyatlarının və məişət tullantılarının ətraf mühitə atdıqları üzvi birləşmələrlə çirklənməsinin səbəbləri, istifadə edilən sintetik üzvi birləşmələrin çoxunun təbii bioloji dövranda iştirakının səbəbləri. Üzvi birləşmələrin atmosferi çirkləndirməsi. Uçucu karbonil birləşmələrinin formaldehid, asetaldehid, aseton, benzaldehid şəhər atmosferində olma səbəblərini izah etmək. Polinüvəli aromatik karbohidrogenlərin kanserogen xassəli olması, onlardan benzopren, benzofloranten,dibenzoantrasen birləşmələrinin çox təhlükəli olmasını izah etmək. Su səthinin üzvi birləşmələrə əsasən xlorüzvi pestisitlər, fosfor üzvi pestisitlər, fenoksisirkə turşusu ilə çirklənmə səbəbləri və onların kanserogen xassəli olmasını izah etmək
Mövzu 15. Ətraf mühitin monitorinqi Ekoloji monitorinq biosferin kompleks monitorinqinin adlanması, antropogen təsirlərin mənbəyinin müşahidə edilməsi, antropogen təsirlərin müşahidə faktorları. Ətraf mühitin tərkibi və ətraf mühitdə antropogen faktorların təsiri ilə ətraf mühit və fiziki tərkibin qiymətləndirilməsi. Antropogen faktorların təsiri ilə ətraf mühitin tərkibinin dəyişməsinin proqnozlaşması və ona qiymət verilməsini aydınlaşdırmaq. Çirklənmənin miqdarına görə aparılan monitorinq. Qlobal baza, region, lokal monitorinqlərin antropogen mənbə təsirli olması. Monitorinq sisteminin sinifləndirilməsi. Fiziki, kimyəvi, bioloji distansiya monitorinqlərin aparılmasını izah etmək. Torpağın monitorinqi zamanı nəzarət metodunda humusun itirilməsi və torpağın turşuluğunun müəyyən edilməsinin əhəmiyyəti. Suyun çirklənməsinə nəzarət. Atmosferin çirklənməsinə nəzarət metodları haqqında Müh.
2
2 17.V.16
24.V.16
9
məlumat vermək. Yer hidrosferinin vəziyyətinə nəzarət metodları
1 2 3 4 5 Laboratoriya işləri İş 1. Laboratoriya ilə tanışlıq. Fotometrik metodla içməli suda Fe 3+ təyini. Ətraf mühit nümünələrində ağır metalların mikro miqdarlarının təyini aktual problemlərdən biridir.Hər gün istifadə etdiyimiz və təmasda olduğumuz içməli suyun nə qədər ekoloji təmiz olması, o cümlədən içməli suyun dövlət standartlarına uyğun olması olduqca məsuliyyətli və son dərəcə əhəmiyyətlidir. İçməli suda dəmirion təyini sulfosalisil turşusu vasitəsiylə turş mühitdə açıq qirmızı rəngli kompleks birləşmənin əmələ gəlməsiylə aparılır. Əvvəlcə dərəcəli qrafik qurulur. Sonra isə içməli su nümunəsində dəmirin miqdarı təyin edilir.Metodun dəqiqliyi əlavə etmə metodu ilə təyin edilir.
hazırlanması istifadə edilən xam maddələrin turşuluğundan çox asılıdır. Unun və südün turşuluğu onun tərkibində olan üzvi turşuların, zülal maddələrin və turşfosfatların olmasından asılıdır.Unun turşuluq vahidi dərəcə ilə, südün və süd məhsullarının turşuluğu isə Terner dərəcəsiylə təyin edilir.
Kolbasa məhsullarında fenolun fotometrik təyini Məlumdur ki, hisə verilmiş kolbasa və müxtəlif ət məhsullarına dad və aromat xassələrin yaranmasında belə qida maddələrinə fenol əlavə edilir. Hisə verilmə zamanı fenolun udulmasıylə istehsal edilən məhsulda absorbsiyası baş verir. Hisə verilmiş məhsullarda fenolun miqdarı standartlara uyğun olmalıdır. Ət məhsullarında fenolun təyini onun NaNO 3 lə qarşılıqlı təsiri zamanı nitroazobirləşmələrin alınmasına əsaslanır.
Lab.
Lab.
Lab.
Lab.
3
3
3
3
17.II.
24.II.
02.III
09.III
10
6
8 9 10 Nitroazobirləşmənin ammonyakın artığı ilə əmələ gətirdiyi sarı rəngli məhlulda fenol fotometrik metodla təyin edilir. İşin davamı İş 4. Tullantı suların qələviliyinin təyini pH kəmiyyəti suyun qələvilik və turşuluq xassələrini göstərir. Tullantı sularında pH ın dəqiq qiymətini təyin etmək üçün
potensiometrik metodla kombine edilmiş elektrod istifadə etməklə analiz aparılır. Məlumdur ki, suyun tərkibində olan komponentlərin qüvvətli turşularla qarşılıqlı təsiri qələvilik adlanır.Laboratoriya işində suyun ümumi codluğu,suyun turşuluqları təyin edilərək hesablanır.
İş 5. Ekstraksiya metodu ilə torpaq nümunələrində neftin miqdarının təyini Ətraf mühitin neft vəneft məhsulları ilə çirklənməsinə tez-tez rast gəlinir. Belə çirklənmələr yanacaqların mənbələrdən daşınması, saxlanması və ətraf mühitə müxtəlif yollarla tökülməsi zamanı baş verir. Torpaqda neft məhsullarını təyin etmək üçün qravimetrik analiz metodu nu tətbiq etməklə yanaşı xromatoqrafik metodlardan da istifadə edilir. Alınan nümunələr Sokslet cihazında ekstraksiyaya əsaslanır. Həlledici kimi CCI 4 ,
3 və benzoldan istifadə edilir. Sokslet cihazının quruluşu, nümunələrin analizə hazırlanması, həlledicilərin susuz natrium sulfatla qurudulması və analizin gedişi haqqında tələbələrə ətraflı məlumatın verilməsi və izahı.
Xromatoqrafiq analiz metodu ilə Havada C
Xromatoqrafik analiz metodları haqqında anlayış. Cihazların iş rejimləri və işə hazırlanmasını izah etmək.. Ətraf mühit nümunələrinin götürülməsi və analizə hazırlanması haqqında izahatların verilməsi.
Lab.
Lab.
Lab.
Lab.
Lab.
3 3
3
3
3
16.III
23.III
30.III
06.IV.
13.IV
11
11 12 13 14 15 Analizin aparılmasında SİM/DİS-2787 kolonkasından istifadə etməklə onun rejim buxarlandırma temperaturu 360 o C, nümunənin miqdarı 1μ/L, temperatur proqramı 5 dəqiqə ərzində 35-360 o C, qaz daşıyıcısı sürəti 15μml/dəqiqə , artım sürəti isə 15 o C/dəqiqə ərzində xromatoqrammanın alınmasını və alınan piklərin hansı maddəyə aid olmasını izah etmək.
İçməli suda quru qalığın təyini İçməli suda quru qalığın təyini suyun kefiyyətlərindən biridir. Quru qalıq su nümunələrinin 105-150 o C də buxarlandırılmasında alınan quru qalıq kütləsinin təyininə əsaslamnışdır. Bu kəmiyyət su nümunələrində həll olan üzvi və qeyri üxvi maddələrin miqdarının cəmi ilə ifadə edilir. Əmələ gələn quru qalıq tərəzidə çəkildikdən sonra hesablama aparılır. İşin davamı
Hava, su və torpaq nümunələrində radioaktivliyin müqayisəli təyini Müxtəlıif ərazilərindən götürülmüş hava, su və torpaq nümunələrində radioaktivliyin fon qiymətlərinin Dose-Rate Metr cihazında təyininin aparılmasını tələbələrə izah etmək. Ölçmə aralığının Doz sürəti 10 μR/h-1,99 R/h və 0,1 μR-1,99 μR. Ölçü vahidləri isə μR/h , mR/h, R/h xassələrini izah etmək. Bütün ölçmələr cihazdan müşahidə edilir. Təyinat aparıldığı zaman maddə mühitindən keçərkən onunla təsirdə olaraq ion cütlərini əmələ gətirən X şüaları, qamma çüası kimi elektromaqnitik şüalarla, kinetik enerjiləri olan yüklü hissəciklər, ağır ionlar və sərbəst nitronlar kimi hissəcik xarakterli şüalanmalar ionlaşdırıcı radioaktivlik olaraq cihazın ekranında göstərilməsini izah etmək.
İş 8. Torpağın su çəkimi. Torpaqda və suda elektrik keçiriciliyin təyini 40 g torpaq nümunəsi 500 ml kimyəvi
Lab.
Lab.
Lab.
Lab.
Lab.
3
3
3 3
3
20.IV.
27.IV
04.V.
11.V.
18.V.
12
stəkanda işlədikdən sonra su çəkimi işləmi aparılmasını izah etmək. Alınmış su çəkimi məhlulunun və içməli suyun elektrik keçiriciliyi ölçülməsini təcübəni göstərməklə izah etmək.
Lab.
3
25.05.
İmtahanın keçirilməsi forması -yazılı, şifahi, dialoq və ya test. III. Semestr ərzində qiymətləndirmə və bal bölgüsü: Balların maksimum miqdarı – 100 bal.
Dərsə davamiyyətə görə 10 bal Mühazirə mətnlərinin tərtibatına görə - Tələbələrin sərbəst işinə (referat, prezentasiya, tədqiqat işi və s.) görə Qeyd: Plagiat halları qəti qadağandır! Sərbəst işlə əlaqədar bütün tapşırıqların qısa təsviri, təqdim olunma şərtləri, vaxtı və qiymətləndirmə üsulu dəqiq göstərilir. 10 bal
Seminar (məşğələ) və ya laboratoriya dərslərinin nəticələrinə görə (eyni fəndən həm seminar (məşğələ), həm də laboratoriya dərsləri nəzərdə tutulduğu halda onların hər birinə 10 bal ayrılır). 20 bal
Kurs işinin hazırlanmasına və müdafiəsinə görə (fənn üzrə kurs işi (layihəsi) nəzərdə tutulmayıbsa, ona ayrılan 10 bal seminar (məşğələ) və ya laboratoriya dərslərinə əlavə olunur). 10 bal
B) Semestr imtahanı nəticəsinə görə - maksimum 50 bal Hər biletdə – 5 sual, hər suala – 10 bal verilir Qeyd: Tələbənin imtahandan topladığı balın miqdarı 17-dən az olmamalıdır.
Semestr nəticəsinə görə qiymətləndirmə (imtahan və imtahana qədər toplanan ballar əsasında): 91 – 100 bal əla A 81 – 90 bal çox yaxşı B 71 – 80 bal yaxşı C 61 – 70 bal kafi D 51 – 60 bal qənaətbəxş E 51 baldan aşağı qeyri-kafi F Müəllim: Dos. Hüseyinli A.Q. Yüklə 214,49 Kb. Dostları ilə paylaş:
|