Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ sumqayit döVLƏt universitetiNİn nəZDİNDƏ sumqayit döVLƏt texniKİ kolleci

Ekoloji t

əhlükəsizliyin texniki sistemlərinin (ETTS) 

praktiki istifad

ə olunması 

 

ETTS-

in  konstruktiv  xüsusiyyətləri  çox  müxtəlifdir.  Lakin  təbiəti  mühafizə 

texnologiyalarının  yaranmasının  baza  prinsipləri  layihələrin  ekoloji  əsaslandırılmasını  və 

onların  istifadə  olunma  miqyaslarını  qiymətləndirilməsinə  imkan  verir.  ETTS-in  praktiki 

istifad

ə olunması aşağıdakı sistemlərdə göstərilir. 

1. 

Hidroxteniki qurğular. 

Hidrotexniki qurğular (HTQ) – mühəndis qurğularıdır ki, onlar su təsərrüfatı tədbirləri 

v

ə  həmçinin,  su  ehtiyatlarından  istifadə  və  suyun  və  maye  tullantıların  zərərli  təsirin 

qarşısını almağa imkan verir. Belə qurğuların bir neçə növü var. 

1.  D

əniz  şelflərinin  (şelf–qitənin  200  metrəyə  qədər  dərinlikdə  sualtı  davamı) HTQ 

(platformalar, 

buruq qurğuları, boru kəmərləri) 

2.  D

əniz sahillərinin HTQ (sahilqoruyucu qurğular, AES, İES) 

3. 

HTQ çaylarda, göllərdə və su anbarlarında 

4. 

Su yollarında və limanlarda HTQ 

5.  Hidron

əqliyyat, drenaj (drenaj –arxlar və ya borular vasitəsilə sistem) və polderlər 

(Şimal dənizində sahilin dənizdən damba ilə ayrılıb qurudulmuş alçaq hissəsi) 

HTQ 

–  yüksək  ekoloji  təhlükəli  mənbələrdir.  HTQ-nin  fəaliyyəti  zamanı  neqativ 

fasadlar  v

ə  qəzaların  qarşısını  almaq  məqsədilə  işləyən  obyektlər  üçün  təhlükəsizlik 

b

əyannaməsi  yaradılır.  Mühədnis  işlərinin  müasir  səviyyəsi  monitorinq,  bərpa  olunma, 

ətraf  mühitin  qorunması  üsulları  ilə  birlikdə  effektiv  təbii-texniki  sistemlər  qurmağa  imkan 

verir. 

2. Energetika.

 

Enerjinin 

əmələ gəlməsinin əsas problem məsələlər aşağıdakılardır: 

•  Mənbədə çirkləndiricilərin əmələ gəlməsinin azaldılması 

•  Çirkləndiricilərin yayılması yollarında onların azaldılması 

Energetika üçün əsas ekoloji-iqtisadi problem yanacağın seçilməsidir (mazut, kömür, 

t

əbii qaz, yanar şistlər, torf, ağac). Seçilmənin kriteriyası maksimal ekoloji-iqtisadi effektdir 

ki, 

bu  da  enerji  istehsalının  texnoloji  prosesində  təbii  ətraf  mühitə  minimal  zərərinə 

əsaslanmış  yanacağın  iqtisadi  əsaslanmış  istifadə  olunmasıdır.  Bu  məqsədlə  Texniki 

Ekoloji  Qiym

ətləndirmədə  (TEQ)  yanacağın  texniki  xarakteristikasının  kükürdlü  olması, 

qalıq  külün  miqdarı,  rütubətin  miqdarı,  yanma  istiliyinin  analizi  aparılır  və  sonra  rasional 

texnoloji elementl

ərin seçimi

 h

əyata keçirilir: 

•

 

Yanacağın  hazırlanması  mərhələsində-yanacağın  kükürddən  təmizlənməsi, 

hidroyanaca

q  texnologiyasından  istifadə  olunması,  yanacağın  kommunal  məişət  və  ağac 

emalı tullantıları ilə kombinasiya olunması nəzərdə tutulur. 

•

 

Yanacağın  yandırılması  mərhələsində-  resirkulyasiya  qazlarının  daxil  edilməsi, 

havanın  artıq  sərfi  koeffisientinin  azaldılması,  yanacağın  2  mərhələli  yandırılması,  buxar 

forsunkalarının  (forsunka-  buxar  qazanlarının  olduğuna,  mühərriklərin  silindrinə  və  s.-yə 

maye v

ə toz halında yanacaq vermək üçün cihaz) istifadə olunması 

•

 

Tozun  v

ə  qazın  azaldılması  mərhələsində-elekrofiltrlər,  termiki  neytrallaşma 

n

əzərdə tutulur. 

Energetikanın  enerjiyə  qənaətinin  və  ekoloji  təhlükəsizliyin  artırılması  kompleks 

şəkildə İEK (İstilik Elektrik Kompleksləri)lərin bütün üç tərkibi ilə baxılmalıdır: 

1. 

yanacağın istehsalı, emalı və daşınması 

---

 

 

2.  enerjinin 

əmələ gəlməsi 

3. 

enerjinin daşınması və istifadə olunması