3.
Dağ-mədən sənayesi.
Hesablanmışdır ki, faydalı qazıntıların ümumi kütləsinin ancaq 1%-i emal və
daşınmadan sonra rasional istifadə olunur. Dağ-mədən və emal sənaye sahələri ətraf
mühitdə daha çox texnogen çirkləndirirlər. Faydalı qazıntılar yeraltı şaxtalarda (kömür,
özlü bitum, duz) və mədənlərdə (qara və əlvan metallar) çıxarılır. Dağ-mədən sənayesi
istehsalının əsas texnoloji sexmi aşağıdaki mərhələlərdən ibarətdir:
•
Dağ kütləsinin çıxarılması (bu zaman qazıntı massivləri deformasiyaya uğrayır,
torpağın məhsuldarlığı azalır, qazıntıların kimyəvi tərkibi dəyişir)
•
Yeraltı mədən yerlərinin ventilyasiyası (atmosferin və səth sularının) tozlanması
•
Şaxtalardan suyun boşaldılması (yeraltı və səth sularının çirklənməsi)
•
Çıxarılan filizin başqa yerə aparılması
•
Çıxarılan filizin müəyyən yerə yığılması (torpaqların zəbt olunması, mühitin
mexaniki, kimy
əvi, radiasion çirklənməsi)
•
M
əhsuldan istifadə olunması və bərk, maye və qazşəkilli tullantıların əmələ
g
əlməsi
(akvatori
yaların
çirklənməsi,
su
ehti
yatlarının
azalması,
torpaqların
m
əhsuldarlığının azalması, qazodinamik, akustik və radiasion çirklənmə)
•
Enerjinin istifad
əsi və ayrılması (istilik, işıq, və digər fiziki effektlər)
Pozuntuların aşağıdakı əsas tipləri vardır:
1. Geomexaniki-deformasiylar,
uçurumlar, oyuqlar, qalaqlar
2. Hidrodinamiki-
nizamsızlıq, su basma, tükənmə, su yeritmə, su səthinin qalxması
3. Aerodinamiki-seyr
əlmə, qasırğalar, çevrilmə
4. Biomorfoloji-z
ədələnmə, məhv olma, hürkütmə
Pozuntuların aşağıdakı əsas növləri vardır:
1. Litosfer-tozlanma, zibill
əmə, turşulaşma,
2. Hidrosfer-
saprob (qurumuş üzvi maddələr) və mineral (kimyəvi) maddələrlə
çirklənmə-oksidləşmə, minerallaşma, bulanıqlıq, qazların artığı
3. Atmosfer-
qazların artığı, havanın pozulması, tozlanma, duman əmələ gəlmə
4. Biosenotik-ot, kol,
ağacla basılması, nekroz
Dostları ilə paylaş: |
