Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ sumqayit döVLƏt universitetiNİn nəZDİNDƏ sumqayit döVLƏt texniKİ kolleci

T

əbiəti mühafizə obyektlərin layihəsinin hazırlanması və 

ekoloji 

əsaslandırılması 

 

T

əbiəti  mühafizə  obyektlərinə  geniş  sahələr  və  tədbirlər:  xüsusi  qorunan  təbii 

ərazilərdən tullantı anbarlarına qədər və həmçinin texniki mühafizə metodları daxildir. 

1. Xüsusi qorunan təbii ərazilər(XQTƏ) 

XQTƏ-  iyerarxiya  (aşağı  rütbəlilərin  yuxarı  rütbəlilərə  tabe  olma  qaydası)  sistemi 

əmələ  gətirirlər:  milli  (federal)  səviyyədən-regional  və  yerli  səviyyəyə  qədər.  Onların 

yaranmasında məqsəd-biomüxtəlifliyin və etalon ekosistemlərin saxlanılmasıdır. Növləri və 

qrupları bunlardır: 

●  qoruqlar 

●  təbii parklar 

●  müvəqqəti  qoruqlar  (yasaqlıqlar)  –  kompleks,  su-bataqlıq,  ornitoloji,  ixtioloji, 

botanik, 

hidroloji (bataqlıq), landşaft 

●  təbii abidələr-geoloji, kompleks, hidro-geoloji 

İstənilən  XQTƏ-nin  yaranması  problemi  çox  aktualdır  və  bir  çox  regionlarda  ümumi 

sah

ənin 2, 5-3%-ni əhatə edir. Hər bir belə obyekt üçün texniki-ekoloji qiymətləndirmənin 

layih

əsi tərtib edilir. Yeni XQTƏ-nin mümkün statusunu təxmini sərhədləri, ölçüsü, torpağın 

quruluşunu  təyin  etmək  üçün  elmi-tədqiqat  materialları  hazırlanır.  Ərazinin  landşaft 

xarakteristikası-relyefin forması, torpaq əmələgətirici süxurlar, təbii sərhədlər ətraflı baxılır. 

Qırmızı Kitaba düşən nadir və azalan bitki növləri hesablanılır. Heyvanat aləmi, onun növ 

t

ərkibi, qorumağa ehtiyacı olan növləri göstərilir. 

XQTƏ əraziləri bir sıra funksional zonalara bölünür: 

●  Qoruq  rejimi  zonası-verilən  ərazidə  qiymətli  təbii  ekosistemləri  özündə 

c

əmləşdirir. Bu zonada təsərrüfat və digər fəaliyyət qadağandır. 

●  Hidroloji  yasaqlıq  rejimli  zona-tarixi  qurulmuş  hidroloji  sistemlərin  bütövlüyünün 

v

ə ekoloji təmizliyinin saxlanması. Belə zonalarda yerli əhaliyə limitlənmiş ödənişsiz meşə 

meyv

ələrinin, göbələyin yığılması və həvəskarlara balıq tutma icazə verilir. 

●  Göl  akvatoriyalarının  rekreasion  (istirahət  üçün)  istifadə  zonası-su  hövzəsinin 

tamlığı,  təmizliyi  və  su  bolluğu  təmin  olunur.  Bu  zonada  həvəskarlar  və  turistlər  üçün 

balıqçılıq, qayıq stansiyası, avtodayanacaq icazə verilir. 

●  Tənzimlənən  rekrasion  istifadə  zonası-turist  istirahət  marşurutlarının  tam  təşkili 

üçün nəzərdə tutulur. 

●  Turistlərə  xidmət  zonalarə-turist  marşrutlarında  turistlərə  tam  istirahətini  təmin 

edir. 

●  Qorunan  zona-yerli  təbiəti  qoruma  strukturlarının  razılığı  ilə  müəssisələrin 

müxtəlif təsərrüfat fəaliyyəti və layihə-axtarış işləri aparılır.