Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ sumqayit döVLƏt universitetiNİn nəZDİNDƏ sumqayit döVLƏt texniKİ kolleci «Neft kimyası»

Mühazirə 5
Neft və neft məhsullarının optik xassəsi 
 
Neft məhsullarının tərkibi haqqında qısa müddətdə fikir söyləmək və 
onların istehsalı zamanı keyfiyyətinə nəzarət etmək üçün, çox zaman 
şüasındırma əmsalı, molekulyar refraksiya və refraksiya intersepti kimi optik 
xassələrdən istifadə olunur.
Şüasındırma əmsalı
– istər fərdi birləşmələr və istərsə də çoxsaylı müxtəlif 
birləşmələrdən ibarət neft məhsullarının molekul kütləsinin hesablanması, eyni 
zamanda ağır neft məhsullarının struktur-qrup analizi və başqa məsələlər üçün 
çox vacib göstəricidir. 
Kerosin- qazoyl və yağ fraksiyalarının qrup tərkibinin adsorbsion üsulla 
təyininə şüasındırma əmsalına əsasən nəzarət edilir. Təyinatda şüasındırma 
əmsalı 1,49-dan kiçik olan fraksiyalar parafin-naften karbohidrogenlərinə aid 
edilir. 
Şüasındırma əmsalının dəyişməsinə görə sülb karbohidrogenlərin faza 
dəyişmələri barədə fikir söyləmək olur.Şüasındırma əmsalı-neft və neft 
məhsullarının işıq şüalarını sındırma qabiliyyətinə malik olması ilə xarakterizə 
olunur. Bu zaman şüanın düşmə bucağı sinusunun, sınma bucağı sinusuna olan 
nisbəti, hər bir neft məhsulu üçün sabit olub 
şüasındırma əmsalı
adlanır: 
𝒔𝒊𝒏𝜶
𝟏
/
𝒔𝒊𝒏𝜶
𝟐
= 
𝒏 = 𝒄𝒐𝒏𝒔𝒕
 
Burada, 
𝛼
1
– düşmə bucağı, 
𝛼
2
- sınma bucağı, n- şüasındırma əmsalıdır. 
Şüasındırma əmsalı təcrübənin aparıldığı temperaturdan və işıq şüasının 
dalğa uzunluğundan asılıdır. Müxtəlif dalğa uzunluqlu şüaların sınma əmsalı 
müxtəlifdir. Ona görə də həmişə təyinat aparılan şərait göstərilməlidir. 
Adətən təyinat 20
℃
- də, natrium spektrinin sarı xəttinə görə aparılır və uyğun 
olaraq
𝑛
𝐷
20
ilə göstərilir. Şüasındırma əmsalının temperaturdan asılı olaraq 
dəyişməsi aşağıdakı düsturla ifadə olunur: 
𝒏
𝑫
𝟐𝟎
= 𝒏
𝑫
𝒕