Azərbaycan respublikasi təhsil nazirliyi sumqayit döVLƏt universiteti



Yüklə 0,55 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə6/17
tarix14.01.2018
ölçüsü0,55 Mb.
#20798
növüDərs
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   17

Avtandil Ağbaba 

17 


Ümumiyy

ətlə, firon misirlilərin mifik təsəvvüründə  “allahın 

oğlu”, “böyük allah” kimi  başa  düşülür,  fironlar  ilahiləşdirilirdi. 

Firon


lar  yaşadıqları  müddətdə  Qor  adlanır,  öləndən sonra ölülərin 

ruhunu mühakim

ə edən Ozirisə çevrilirdilər. 

Nil  çayı  ilə  əlaqədar  yaranan Misir mifləri Oziris və  Ra ilə 

bağlı miflərlə, həm də dəfn mərasimi ritualları ilə vəhdətdə mövcud-

dur. Xaqi adlı ilahə kimi tanınan Nilin misirlilərin həyatını təmin et-

m

ək üçün yeraltı dünyadan yerüstü dünyaya çıxarılması Oziris haq-



qındakı mifoloji görüşlərlə bağlıdır. 

Y

əhudi mifologiyası Qədim yəhudi mifologiyasında yəhudilə-

rin köçünün üç böyük dalğası təsvir olunur. Yəhudilər özlərini “ivri” 

adlandırırlar.  “İvri”  sözü  firon  arxivlərində  rast gəlinən “hapir”, 

“apir” sözünd

ən törəmişdir. 

Y

əhudi  mifologiyası  çağdaş  dövrümüzə  yaxşı  şəkildə  gəlib 



çat

mışdır.  “Əhdi-ətiq”  yəhudi  mifoloji  düşüncəsini öyrənmək üçün 

əsas mənbə sayılır. 

Y

əhudilərin mifik görüşlərində Yəhva baş tanrı kimi təsəvvür 



olunur. Y

əhva obrazı ibtidai təbiət mifləri ilə bağlıdır. Təbiətdən gö-

rülmüş bir sıra cizgilər Yəhvanın simasında cəmləşmişdir. Yəhva 



s

ərgərdandır, o, bütün dünyanı gəzib dolaşır. 

Y

əhudi mifologiyasında yaradılış haqqında mifin ilk versiyası 



mövcuddur: 1) kahinl

ər versiyası; 2) Yəhvaçılar və Elohimçilər ver-

si

yası. 


Kahinl

ər versiyasına görə Yəhva dünyanı sudan yaratmışdır. 

Babil mifind

ə dünyanın altı günə yaranması ardıcıllığı kahinlər versi-

ya

sı ilə uyğunluq təşkil edir. Nuhun nəsli haqqında Kahin hekayəsin-



d

ə bütün dünyaya yayılmış müxtəlif dilli qəbilə və tayfaların vəziy-

y

əti əhalinin təbii artımı və miqrasiyası kimi dərk olunur. 



Y

əhvaçılar  versiyasında  dünyanın  heç nə  bitməyən susuz 

s

əhradan yaranması ənənəsi əsas yer tutur. Yəhvaçıların hekayətində 



Kain v

ə Avel Adəmin və  Həvvanın övladlarıdır. Kain əkinçi, Avel 

is

ə maldar kimi təsvir olunur. Kain və Avel haqqındakı mif  Dimuzi 



v

ə  Enkidü  arasındakı  mübarizəni  əks etdirən  Şumer  mifindən 

tör

əmişdir. 



Babil qüll

əsi  haqqında  miflər də  Yəhudi  mifologiyasında  və 

ədəbiyyatında  geniş  yayılmışdır.  Bu  mifin  mətninin  əsasında  iki 

müxt


əlif ənənə dayanır: 1) Babil şəhərinin tikintisi və müxtəlif dillə-

rin m


ənşəyi; 2) Qüllənin tikintisi və  xalqların  dünyaya  yayılması. 


Mifologiya 

18 


Bu

rada ilk insanların İki çay arasında məskunlaşması, gildən bişmiş 

k

ərpic düzəltmələri, şəhər və qala tikmələri təsvir olunur. 



Q

ədim Yəhudi ədəbiyyatında düzənlik şəhərlərinin dağıdılma-

sı haqqında mif də əsas yerlərdən birini tutur. Səhradakı şəhərlər-So-

dom v


ə Qomorranın məhv olması, peyğəmbər Lutun xilas edilməsi 

haq


qında  hekayət mövcud mifin əsasında  yaranmışdır.  Şəhərlərin 

m

əhv edilməsinə  dair hekayət Avraam  (İbrahim)  haqqında  mifə 



əlavə hesab olunur. 

Q

ədim Yəhudi mifologiyasında kult mifləri də geniş yayılmış-



dır. Bunlardan əlavə, allahlar və peyğəmbərlər haqqında da bir sıra 

mifl


ər mövcuddur. Bəzi miflərdə Allahın Sinayda qalın bulud, Sion-

da is


ə alov şəklində görünməsi Yerusəlimin düşmənlərdən xilas edil-

m

əsi və dinsizlərin məhvi əlaməti kimi başa düşülür. 



 

“Bilqamıs” dastanından 



V lövh

ə 

Onlar g


əlib durdular meşənin qırağında, 

Gördül


ər ağacların upuca qamətini, 

Gördül


ər sidr dağının, tanrılar məskənini, 

Humbaba g

əzən yerdən ayaq səsləri gəlmir: 

 

Cığırlar var burada: yollar, keçidlər rahat 



Gördül

ər sidr dağının, tanrılar məskənini, 

 

 

 



 

İrnininin taxt-tacını, 

Dağların ətəyində güclü çətir bağlamış 

 

 



 

 

Ağacları gördülər. 



Ağacların kölgəsi rahatdır, göz oxşayır, 

Göy


əmlər pöhrələyib, oranın kol-kosu var

 

Sidrl



ər boy atdıqca, boy atır oleandrlar. 

Meşənin hər tərəfi xəndəklə dövrələnib, 

Onun üçd

ə ikisi xəndəklərə bölünüb. 

 

Enkidu söhb



ət açıb Bilqamısa söyləyir: 

“Humbaba (...................) 

T

əklikdə inan, bizə o heç nə edə bilməz



Ayrılıqda bizim də əlimizdən iş gəlməz. 

Sıldırım tək keçilməz, ikilikdə keçdilər. 




Avtandil Ağbaba 

19 


Üçqat hörülmüş kəndir asanlıqla qırılmaz, 

Bir cüt şir balasının gücü şirdən az olmaz!” 

(Beşinci  lövhənin  bundan  sonrakı  “Nineviya  versiyası”nın 

m

ətni qalmamışdır. Eposun hett dilində tərcüməsinin bir parçasından 



görünür ki, q

əhrəmanlar Sidri qırmağa girişirlər. Ancaq Humbabanın 

pey

da olması onları qorxudur. Lakim Şamaş göydən onlara qışqırır 



ki, qorxmasınlar və onların köməyinə səkkiz külək göndərir, bunun 

köm


əyi ilə qəhrəmanlar Humbabaya üstün gəlirlər. Humbaba yalva-

rıb aman istəyir, lakin Enkidu onu bağışlamağı Bilqamısa məsləhət 

gör

mür. Bundan başqa Humbabanın “şüa geyim”lərini ayrı-ayrılıqda 



“öldürm

ək” də lazım imiş. Məzmunun davamı yalnız “Qədim Babil 

ver

siyası”ndan “Bauer fraqmenti” adlanan parçadan məlumdur.) 



 

Bilqamıs söhbət açıb Enkiduya söyləyir: 

“Humbabanı birlikdə öldürməyə gedəndə 

Saçılan o şüalar saçılıb yox olacaq. 

Şüalar itən zaman dünya da qaralacaq! 

Enkidu cavabında Bilqamısa söyləyir: 

“Dostum, cüc

ələr qaçmaz anası tutulanda! 

İşıq şüalarını sonra da tapmaq olar, 

Onlar otun içind

ə cücə kimi qaçışır, 

Əvvəl özünü öldür, sonra o biriləri”. 

Bilqamıs eşidəndə silahdaşın sözünü. 

 

Öz döyüş baltasını əzəmətlə qaldırdı, 



Düşmənin peysərinə var qüvvə ilə vurdu. 

Bu an dostu Enkidu z

ərbə vurdu sinədən, 

Düşmən yerə yıxıldı üç qüvvətli zərbədən. 

Əzaları sustaldı, qüvvədən düşdü bədən. 

Keşikçi Humbabanı vurub yerə sərdilər. 

İki mənzilə qədər inildədi meşəlik, 

İki dost məhv etdilər ağacları-tirləri. 

Onlar qırıb-tökdülər Sidr ağaclarını, 

Livanda, Sariada-

adı saya salınan, 

Meşə gözətçisini Enkidu məhv elədi. 

Bir rahatlıq bürüdü uca-uca dağları. 

Meşəli zirvələri, yaşıllıqları. 

O m

əhv etdi meşədə bütün keşikçiləri. 




Yüklə 0,55 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   17




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə