Azərbaycan respublikasi təhsil nazirliyi sumqayit döVLƏt universiteti

Mifologiya 

20 

M

əhv etdi Humbabanın bütün şüalarını, 

Yeddisini d

ə tamam məhv eləyəndən sonra 

Açdı döyüş torunu, 

Bir d

ə yeddi talantlıq sanballı xəncərini 

 

Açdı səkkiz talantlıq yükü də bədənindən 

Annun

akların gizli məskənini o tapdı 

Bilqamıs doğrayırdi bircə-bircə sidrləri. 

Enkidu çıxarırdı torpaqdan kötükləri. 

Söz açaraq Enkidu söyl

ədi Bilqamısa: 

“M

əni dostum Bilqamıs, biz öldürdük sidrləri 

Götür döyüş baltanı keçir daha belinə. 

Şamaşın qarşısında dil tök, təşəkkür elə 

Sidrl

əri aparırıq Fəratın sahilinə”. 

 

 

Günah işlədən adamların məhv edilməsi  

(Misir 

əfsanəsi) 

 

Gün

əş allahı- eləcə də insanların və allahların padşahı Ra qo-

cal

dıqdan sonra öyrənir ki, Nilin yuxarı hissəsində və səhrada adam-

lar onun 

əleyhinə nəsə fikirləşirlər. O zaman Ra kişi allah Şu, Qeb və 

Nunu, el

əcə də qadın allahları Tefnut, Nut və Oko Ra-nın daxil oldu-

ğu allahlar şurasını çağırdı. Bu şura insanlardan gizli olaraq çağırıl-

mışdı.  Allahların  məsləhəti ilə  Ra  Okonu  Xatxor  İlahəsi  simasında 

b

əşəriyyəti məhv etməyə göndərdi. İlahə işinin bir hissəsini sevinclə 

yerin

ə  yetirdikdən sonra Ra-nın  hüzuruna  qayıdarkən  Ra  peşiman 

olaraq h

ələ  məhv edilməyən  insanların  günahından  keçməyə  qərar 

verdi. Onun 

əmri ilə gecə yollara qırmızı pivə tökdülər. Səhər qani-

ç

ən ilahə  yoluna davam edərkən pivəni gördü və  içməyə  başladı. 

Xatxor s

ərxoş oldu və adamları görə bilmədi. Beləliklə, qalan adam-

lar sağ qaldılar. 

 

Gün

əş allahının adı   

(Misir 

əfsanəsi) 

 

İzida Ra-nın gizli adını öyrənmək həvəsi ilə alışıb yanırdı. O, 

sehr

bazlığa əl atdı. İzida ilan yaradaraq Ra-nın sarayından çıxıb get-

---

Avtandil Ağbaba 

21 

diyi yolun üstün

ə  qoydu.  Ra  saraydan  çıxan  kimi  ilan  onu  dişlədi. 

Möhk

əm ağrı hiss edən Ra allahların şurasını çağırdı. Onlar dərindən 

k

ədərləndilər. Ra İzidadan xahiş etdi ki, onu müalicə etsin. İzida dedi 

ki, onun sehri o zaman köm

ək edə bilər ki, İzida Ra-nın adlarının ha-

mısnı bilsin. Ra dedi: Səhərlər mənim adım Xepridir, günorta Ra-dır, 

ax

şamlar Atumdur. İzida söylədi ki, bu adların heç birisi gizli deyil 

v

ə bunları allahların demək olar ki, hamısı bilir. Ona görə də o, ağrı-

nı Ra-dan götürmədi. Nəhayət, Ra bir şərtlə öz gizli adını deməyə ra-

zı oldu ki, Qordan başqa allahların heç biri o adı bilməməlidir. Yal-

nız bundan sonra İzida ilan zəhərini zərərsizləşdirdi. 

 

Sual v

ə tapşırıqlar 

 

1.

 

N

ə üçün b.e. əvvəl IV minilliyin sonu II minilliyin əvvəli bəşər 

tarixind

ə Şumer dövrü adlanır? 

2.

 

Çağdaş dövrmüzdə Şumerlər  haqqında hansı elmi mübahisələr 

mövcuddur?  Şumerlər  haqqında  olan  əsərlər barədə  məlumat 

verin. 

3.

 

Şumer-Akkad mədəniyyəti  hansı  ərazidə  yaranıb  formalaşmış-

dır? 

4.

 

Şumer-Akkad  ədəbi nümunələri  tipoloji  baxımdan  neçə  qrupa 

ayrılır? Hər birini ayrılıqda izah edin. 

5.

 

Şumer-Akkad miflərinin  əsas mövzusu nədir? Nümunələr  əsa-

sında mövzunu izah edin. 

6.

 

Şumerlərin mifoloji düşüncəsində allahlar panteonu hansı xüsu-

siyy

ətlərə malikdir? Bu haqda ayrıca danışın. 

7.

 

“Bilqamıs” dastanının elm aləminə məlum olması, nəşri və təd-

qi

qi haqqında məlumat verin. Bu əsərin Azərbaycan dilinə tər-

cüm

əsi və öyrənilməsi haqqında nə bilirsiniz? 

8.

 

Şumer  və  Akkad mətnlərində  “Bilqamıs”ın  strukturu  necə  qu-

rul

muşdur? 

9.

 

Dastanın  əsas  obrazları  kimlərdir? Hər  birini  ayrılıqda  təhlil 

edin. 

10.

 

“Bilqamıs”  dastanı  ilə  “Kitabi-Dədə  Qorqud”  arasında  hansı 

oxşar motivlər mövcuddur? Bu barədə məlumat verin. 

11.

 

Misir  mifologiyasının  əsas mənbələri  hansı  abidələr hesab 

olunur? 

12.

 

Misir mifologiyasında allahlar panteonu haqqında nə bilirsiniz? 

---

Mifologiya 

22 

13.

 

Misirlil

ərin mifoloji düşüncəsində allahların heyvan başlı insan 

şəklində təsəvvür edilməsinin səbəblərini aydınlaşdırın. 

14.

 

Misir mifl

ərini məzmununa görə necə qruplaşdırmaq olar? 

15.

 

Misirlil

ər nə  üçün  Ozirisi  “batmış  allah”,  “ölüb-dirilən allah” 

hesab edirl

ər? Oziris haqqında hansı miflər mövcuddur? 

16.

 

Heliopolun  “böyük  allahlar  doqquzluğu”na  daxil  olan  allahlar 

haqqında məlumat verin. 

17.

 

Gün

əş  allahı  Amon-Ra  haqqında  hansı  miflər mövcuddur? 

H

əmin miflərdəki əski təsəvvürləri şərh edin. 

18.

 

Nil 

çayına  həsr  olunmuş  miflər və  onların  əsas xüsusiyyətləri 

haqqında məlumat verin. 

19.

 

Q

ədim miflərdə Nilin yeralti dünyadan yerüstü dünyaya çıxarıl-

ması hansı mifoloji görüşlərlə bağlıdır? 

20.

 

Q

ədim Yəhudi  mifologiyası  və  onun mənbələri  haqqında 

m

əlumat verin. 

21.

 

Y

əhudilərin mifoloji sistemində  baş  tanrı  kimdir?  Onun  əsas 

xüsusiyy

ətlərini səciyyələndirin. 

22.

 

Y

əhudi mifologiyasında yaradılış haqqında mifin hansı versiya-

la

rı  mövcuddur?  Hər  bir  versiya  haqqında  ayrılıqda  məlumat 

verin. 

23.

 

Kain v

ə Avel haqqında mifləri təhlil edin. 

24.

 

Babil qüll

əsi haqqındakı miflərin əsasında hansı ənənə-motivlər 

dayanır? 

25.

 

Y

əhudi  mifologiyasında  hansı  kult  mifləri  geniş  yayılmışdır? 

Daha hansı miflər burada mövcuddur? 

 

Ədəbiyyat 

 

1.

 

Afrika nağılları (tərtib edəni: Ç.Əlioğlu). Bakı, Gənclik, 1988.  

2.

 

“Bilqamıs”  dastanı  (tərcümə  edəni:  İ.Vəliyev).  Bakı,  Gənc-

lik,1985. 

3.

 

Dünya xalqlarının əfsanələri. Bakı, Gənclik, 1990. 

4.

 

Dünya xalqlarının nağılları. Bakı, Gənclik, 1990. 

5.

 

Şükürov A. Mifologiya. II kitab. Bakı, Elm, 1995. 

6.

 

Мифологические  сюжеты  в  произведениях  искусства. 

Ленинград, Советская художник, 1966. 

7.

 

Мифологический  словарь.  Москва,  Советская  энциклопе-

дия, 1991. 

---