Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ
Yüklə 5,13 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Pulun diktaturası
- Bütövlükd ə götürəndə bütün kəşflər istər dəqiq, istər- s ə də ictimai elmlərdə olsun iqtisadiyyata xidmət edir.
- ABŞ-ın sabiq prezidenti Ronald Reyqan 1988-ci ildə SSRİ-yə səfəri zamanı Moskva Dövlət Universitetinin tələbələri il
Pulun diktaturası
43 papirusda yazılmış «Başlanğıc» zamanın sınağından çıxmışdır. Eramızdan əvvəl III əsrdə yaranmış «Başlanğıc» indi də öz əhəmiyyətini itirməmişdir. Bu əsər riyaziyyat tarixində xüsusi yer tutur. Evklid İsgəndəriyyədə riyaziyyat məktəbi təsis etmiş və öz sanballı elmi əsəri olan «Başlanğıc»ı da elə o vaxt tələbələri üçün yazmışdır. Evklid həndəsə alimlərinin nailiyyətlərini hə- min dövr ə qədər toplamış bütün bilikləri ümumiləşdirmişdir. Əlbəttə, Evklid öz sələflərinin əsərlərinə istinad edirdi: la- kin heç bir yerd ə mənbə göstərmirdi. O, q
ədim dövr idi və elmin inkişafı, onun müxtəlif sahələri yaranmamışdı. Təsadüfi deyil ki, bu günə qədər əsər qəbul edilir v ə qiymətləndirilir. Mübaliğəsiz demək olar ki, bir çox görkəmli alimlər Ev- klidin «Başlanğıc» əsərinin təsirini hiss etmişlər. Evklid h əndəsəsinə Albert Eynşteyn də məftun idi. O de- yirdi: «Biz q ədim Yunanıstanı Qərb elminin beşiyi hesab edi- rik. Orada ilk d əfə Evklid həndəsəsi yaranmışdır. Bu, təfəkkür möcüz əsi, məntiq sistemidir. Onun bir-birindən çox dəqiqliklə ir əli gələn nəticələrini bizim heç birimiz şübhə altına ala bil- m ərik. Bu heyranedici təfəkkür əsəri insan idrakına onun gələ- c ək fəaliyyəti üçün çox vacib olan inam verir. Gəncliyində hə- min yaradıcılıq əsərinə məftun olmayanlardan nəzəri tədqiqatçı çıxmaz»
1 . Böyük Britaniya yazıçısı və teleaparıcı Melvin Breqqin «Dün yanı dəyişən 12 kitab» adlı əsəri nəşr olunub. Müəllif ki tabında bəşəriyyət tarixinə ən ciddi təsir göstərmiş 12 ki- ta bın siyahısını tərtib edib. Siyahıda bədii kitablar yer almadı- ğına görə onu tənqid edənlər də olub. Breq t ənqidçilərini cavabsız qoymayaraq göstərib ki, bə- dii kitabların ayrı-ayrı şəxslərin həyatına təsiri inkaredilməzdir.
1
1979, s. 5-15. Pulun diktaturası
44 M ənsə seçim edərkən ayrı-ayrı insanların deyil, bütövlükdə bə- şəriyyətin, dünyanın dəyişməsinə təsir göstərən kitabları seçmi- şəm.
Nyuton bizi Aya apardı, Faradey bizə elektrik verdi, Meri Uolstonkraft is ə qadınların bərabərliyi uğrunda mübarizəyə başlayıb. Bu şəxslərin yaradıcılıqları sayəsində dünya dəyişib. Breqqin versiyası üzrə dünyanın dəyişilməsinə səbəb olan kitabların siyahısı aşağıdakı kimidir: 1.
ər», 1687, ― İsaak Nyuton. 2.
«Ər-arvad məhəbbəti», 1918, ― Meri Stoups. 3.
«Azadlığın böyük partiyası», ― 1215. 4.
«Futbol assosiasiyasının qaydaları» ― 1863. 5.
«Növl ərin mənşəyi haqqında», 1859, ― Çarlz Darvin. 6.
ətinin ləğvinə dair», 1799, ― Uilyam Uilbert- fors.
7.
«Qadın hüquqlarının müdafiəsi», 1792, ― Meri Uol- stonkraft. 8.
«Elektrik ə dair təcrübi araşdırmalar», 3 cilddə, 1839, 1844, 1855, ―Maykl Faradey. 9.
«Arkraytın buxar maşını», 1769, ― Riçard Arkrayt. 10.
« Kral Yakovun İncili», 1611, ― Uilyam Tindeyl. 11.
«Xalqların sərvətinin təbiəti və səbəbləri haqqında», 1776, ― Adam Smit. 12.
«Birinci folio», 1623, ― Uilyam Şekspir 1 .
əqiq elmlərdə bu özünü daha qabarıq göstərir. İctimai elml
ərdə isə iqtisadi sistem dəyişikliklərindən asılı olaraq fikir- l ər modifikasiyaya uğrayır. Buna baxmayaraq dünyanın siması- nı dəyişən əsərlər siyahısında Adam Smitin «Xalqların sərvəti- nin t
əbiəti və səbəbləri haqqında»kı tədqiqatı birbaşa, 2, 6-cı əsərlər isə dolayı yolla iqtisadi problemlərə aiddir. Bütövlükd ə götürəndə bütün kəşflər istər dəqiq, istər- s ə də ictimai elmlərdə olsun iqtisadiyyata xidmət edir. Şüb-
1 Bax: «Günd əlik Azərbaycan» qəzeti. - 2006.- 24 mart Pulun diktaturası
45 h əsiz bu kitabların siyahısında və hətta birinci yerlərdə “Qurani-K ərim”in adı çəkilməli idi. Görünür, buna ingilis y azıçısının ambisiyası yol verməyib. ABŞ-ın sabiq prezidenti Ronald Reyqan 1988-ci ildə SSRİ-yə səfəri zamanı Moskva Dövlət Universitetinin tələbələri il ə görüşündə söyləmişdir: Üç nəfər cənnətin qapısı ağzına gəlir. İçəri birinci kim girməlidir? Həkim deyir: «Allah Həvvanı Ad əmin qabırğasından yaradıb, mənsə ömrü boyu cərrahlıqla m əşğul olmuşam, buna görə birinci mən girməliyəm». Müh əndis ona etiraz edir: «Ondan əvvəl allah Yeri xaosdan yaradıb, mənsə inşaatçıyam». İqtisadçı onlara gülür: «Nə danışırsınız, qardaşlar! Özünüz dediniz ki, ən əvvəl xaos olub, xaosu is ə bildiyimiz kimi məhz iqtisadçılar yaradıb» 1 . H əyatın özü, bazar münasibətlərinə keçid dövrü, qlobal dü nyaya qoşulma xüsusi münasibət tələb edir. Aydındır ki, bunu qısa zaman kəsiyində və hər bir ölkədə etmək olmaz. Ay-
Lakin, sivil ölk ələrdə tarixi köklərə söykənən və əsasən d əyişilməz (cüzi dəyişiklikləri nəzərə almasaq) konstitusiya mövcuddur ki, dövl ət bu əsaslarla idarə edilir. Ölkə başçısı özbaşına, sərbəst olaraq, razılaşmadan qəti addım ata bil- m əz.
1 Qeyd: Lakin, dem ək lazımdır ki, insan, o cümlədən də hər hansı bir iqtisadçı özü-özlüyündə xaos yaratmır. Xaos istər cəmiyyətdə, istərsə təbiət v ə fiziki aləmdə obyektiv olaraq baş verir. İqtisadçının xidməti ondan ibarət ola bil ər ki, o, sosial-iqtisadi proseslərdə mövcud olan xaos və riskli şəraiti tör ədən amilləri düzgün nəzərə alaraq optimal idarəçilik qərarları verə bilsin. Yüklə 5,13 Mb. Dostları ilə paylaş:
|