Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ

Pulun  

diktaturası 

 

 

60 

lü

ğətdə də doğru olaraq göstərilir ki, iqtisadi siyasət – dövlət tə-

r

əfindən həyata keçirilən iqtisadi tədbirlər sistemidir, iqtisad el-

minin bir sah

əsidir

1

. 

AFR-in m

əşhur alimi X.Girşinin fikrincə, dövlətin iqtisa-

di siyas

əti proseslərin gedişini qaydaya salmaqdan, onlara təsir 

etm

əkdən ötrü ona istiqamətlənmiş tədbirlərin məcmuudur. İq-

tisadi siyas

ətin məzmunundan  danışarkən bir neçə  prinsipial 

müdd

əanı nəzərə almaq vacibdir: 

1.

 

İqtisadi siyasət özündə iki aspektin təsirini sınayır: bir tə-

r

əfdən, təsərrüfat vəziyyətinin dəyişilməsini, digər tərəfdən iqti-

sadi t

əfəkkürdə dəyişikliyi. Hər iki məqam qarşılıqlı əlaqəlidir, 

lakin eyni zamanda onlar nisbi müst

əqilliyə  malikdirlər. Cə-

miyy

ətin inkişafı prosesində iqtisadi təfəkkür labüd olaraq də-

yişir,  çünki  dəyərlər  haqqında  təsəvvürlər  başqalaşır.  Bununla 

əlaqədar olaraq, hətta ənənəvi vəzifələrin bəzən yeni mövqelər-

d

ən həll edilməsi qəbul olunur. 

2.

 

Mövcud  t

əcrübə  göstərir: iqtisadi siyasətin səmərəsi o 

halda yüks

ək olur ki, bu zaman hökumətin qərarları  ölkədə 

möv

cud olan reallıqlara – siyasi qüvvələrin düzəlməsinə və öl-

k

ənin  inkişaf  səviyyəsinə  (istehsal-texniki potensial, sosial 

strukturun v

əziyyəti, ümumdövlət və yerli idarəetmənin institu-

si

onal qaydası) yönəldilməklə qəbul olunur. 

3.

 

İqtisadi siyasət ölkənin siyasi kursuna dəstək verilməsinin 

h

əlledici vasitəsidir

2

. 

Bütün yuxarıda deyilənlərdən bu nəticəni çıxarmaq olar ki, 

iqtisadi siyas

ət bir sıra şərait və amillərdən asılıdır. Bunlar isə bir-

biri il

ə bağlı və əlaqədardır. Daha doğrusu, bu səbəblər bir-birini 

tamamlayır. İqtisadi siyasət ilk növbədə maddi istehsalın inkişa-

fına  təsir göstərir.  Hazırda  postsovet  ölkələrində  iqtisadi  siyasət 

bazar münasib

ətlərinin  yaradılmasına,  elmi-texniki  inqilabın 

                                                 

1

 Bax: 

Лубнев Ю.П., Кравцова Н.И., Лозовой А.М. Краткий энциклопедический словарь 

по экономической теории и практике / Рост. Гос.э-коном. акад. – Ростов н/д, 1997, с. 72. 

2

  B

ах:  Экономическая  теория:  Учеб.  для  студ.  высш.  учеб.  заведений  /Под.  ред. 

В.Д.Камаева. – 7-е изд., перераб. и доп. – М.: Гуманит. Изд. центр ВЛАДОС, 2001, с. 457.

 

---

Pulun  

diktaturası 

 

 

61 

nailiyy

ətlərinin bazar sisteminin üstünlükləri ilə  üzvi surətdə 

birl

əşdirilməsi sahəsində vəzifənin həllinə yönəldilmişdir. Lakin, 

bazar  yalnız  məqsəd yox, cəmiyyətin həyatının  yaxşılaşdırıl-

ması,  iqtisadiyyatın  sağlamlaşdırılması  vasitəsi  olmalıdır. 

Bazara tullanmaqla yox t

ədricən (təkamül yolu ilə),  yavaş-

yavaş, addım-addım hərəkət etmək lazımdır. 

Çikaqo Universitetinin professoru, 1976-

cı ildə istehlak sa-

h

əsində tədqiqatları, monetar nəzəriyyə və pul tədavülü tarixinin 

işlənməsinə  görə  Nobel  mükafatı  laureatı  Milton Fridmen 

yazır: “... heç bir hökumət bazardan ağıllı ola bilməz... ”

1

.  

 

Bazarın  xəmirini,  mayasını,  ardıcıllığını,  prinsiplərini, 

v

əzifələrini və məqsədini hazırlamaq lazımdır. B.A.Rayzberqin 

«İqtisadiyyatın  əsasları»  dərsliyində  iqtisadi siyasətin məqsədi 

haqqında söylədiyi fikirlərlə razılaşmamaq olmur. O göstərir ki, 

iqtisadi siyas

ət  -  dövlət, ölkənin hökuməti tərəfindən  aparılan 

iqtisadi h

ərəkətlərin baş xəttidir, iqtisadi proseslərə arzu olunan 

istiqam

ətin verilməsidir. O, məcmu halda dövlət tərəfindən 

q

əbul edilən tədbirlərdə təcəssüm olunur ki, bunların vasitəsilə 

n

əzərdə tutulan məqsəd və vəzifələr əldə edilir, sosial-iqtisadi 

probleml

ər həll olunur. Hökumətin reallaşdırdığı ölkənin kursu 

bilavasit

ə  iqtisadi siyasətdə  əksini  tapır.  Öz  mənasına  görə 

iqtisadi siyas

ət ölkənin, dövlətin,  xalqın  məqsədlərini, vəzi-

f

ələrini,  maraqlarını  ifadə  etmək, təcəssüm etmək iqtidarında-

dır

2

. Dig

ər dərslikdə  isə  iqtisadi siyasətə  buna  yaxın  fikirlər 

söyl

ənsə də yeni yanaşma da hiss olunur. Burada iqtisadi siya-

s

ətə  qarşıya  qoyulmuş  məqsədlərin  reallaşması  üçün  iqtisadi 

prosesl

ərə  dövlət tərəfindən təşəbbüs edilən təsir tədbirlərinin 

m

əcmusu kimi baxılır. Məsələ ondadır ki, siyasətçilər necə fəa-

liyy

ət göstərirlər, iqtisadi siyasətin normativ nəzəriyyəsi ilə ne-

c

ə məşğul olurlar. İqtisadi siyasətin normativ nəzəriyyəsi iqtisa-

diyyata dövl

ət müdaxiləsinin zərurəti, xarakteri və  sərhədləri 

problemini öyr

ənir. 

                                                 

1

 Bax: 

Фридмен М. Если бы деньги заговорили… / Пер.с.англ. – М.: Дело, 1999, с.12. 

2

 Bax: 

Райзберг Б.А. Основы экономики: Учеб. пособие. – М., ИНФРА – М.: 2000, с. 371.

 

---