Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ XƏZƏr universiteti



Yüklə 0,63 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə2/24
tarix17.09.2017
ölçüsü0,63 Mb.
#531
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   24

 

 



 

                                                     GİRİŞ 

 

Mövzunun  aktuallığı.  “Narkomlaşma”  və  “alkoqolizasiya”  anlayışları  son  illər 

nəinki  azalma  və  ya  konstant  qalmağa  çalışır,  onun  dahada  çoxalması  və 

sərhədlərinin genişlənməsi baş verir.  

Daha  ağır  biopsixososial  hadisələrdən  biridə,  şəxsiyyətdə  gedən  patoloji 

dəyişiklərdir.

 

Şəxsiyyətin  patoloji  dəyişiklikləri  alkoqolizm  və  narkomaniyada 



rezistentliyi  qoruyan  ən  güclü  faktorlardan  biridi.  Bir  ədəbiyyatda  şəxsiyyət 

pozuntularını  içkiyə  və  ya  narkotika  meyl  yaradan,  ilkin dəyişiklər  kimi  baxılır,  o 

birilərdə isə içki istifadəsi nəticəsində yaranan şəxsiyyət dəyişiklikləri kimi görürlər. 

Sosial, psixoloji və tibbi araşdırmalar nəticəsində cəmiyyətdəki deformasiyaların 

müəyyən  edilməsi  XIX  əsrdən  başlayıb.  İçkidən  istifadə  bugünlərdə  səhiyyə 

sahəsində  3  əsas  problemlərdən  biridir.  Birləşmiş  millətlərə  istinadən,  dünya 

üzərində  246  million  insan  narkotik  maddələrdən  istifadə  edir  bu  isə  5%  insan 

populasiyasından artıqdır. 62% yaxın insan marixuanadan sonra kokain və daha ağır 

narkotik  maddələrin  istifadəsinə  keçir.  9%  insan  həyatında  bir  dəfə  olsa  belə 

heroindən  istifadə  etmişdir  və  54  %  insan  psixotrop  dərmanladan  istifadə  ediblər. 

Alkoqoldan istifadə dünya üzərində 50% insandan artıq istifadə olunur.

Qannuşkinın (1998) fikrinə görə  alkoqolik “oluruq”, ama morfinist “doğuluruq”. 



Epileptoidlər, impulsivlər, siklosomiklər- bunlar hamısı konstitusional olaraq içkiyə 

və  narkotika  meylli  olurlar.  Avtorun  fikrinə  görə,  narkomaniyanı  biz  psixopatoloji 

bir inkişaf kimi saya bilərik.

2

     



Opiy  narkomaniyasında  şəxsiyyət  sonradan  pozulur  (konstitusional  deyil,  ikinci 

dərəcəli),  yani  istifadə  nəticəsində  insanın  normal  həyat  yolu  pozuntulara  məruz 

qalaraq, psixopatoloji forma alır. 

Y. P. Sivolap (2003) şəxsiyyətin dəyişməsini əsas səbəbini motivasyon və məna-

dəyər  sistemlərində  baş  verən  dəyişiklərdə  görür,  insanda  patoloji  narkotik  meylin 

                                                           

1

 

2015 World Drug Report finds drug use stable, access to drug & HIV treatment still low. İnternet resurs: 



https://www.unodc.org/unodc/en/frontpage/2015/June/2015-world-drug-report-finds-drug-use-stable--

access-to-drug-and-hiv-treatment-still-low.html

 

2

 Психология здоровья: Учебник дл я вузов / Под ред. Г С. Никифорова. — СПб.. Пи тер, 



2006.стр.349 


 

 



 

yaranması  və  dominant  pozisiya  tutması.

3

 Bununla  insanda  kəskin  eqosentrizm, 



insanlardan  istifadə  etmək  istəyi,  yalançılıq,  neqativ  yönəliş  və  s.  başqa 

xüsusiyyətlər yaranır.  

“Addiktiv şəxsiyyət deformasiyası” və ya “şəxsiyyətin addiktiv tipə uyğun inkişaf 

deformasiyası”  adlanan  şəxsiyyət  pozuntusu  məhs  narkomaniya  və  alkoqolizm 

nəticəsində yaranan patologiyadır.  

Bu  patologiyanın  qarşısını  ala  bilən  qrup  psixoterapiyalarından  biridə  Anonim 

Narkoman  və  Alkoqoliklərdir.  Məhs  qrup  terapiyasının  gücü  ilə  yenidən  şəxsiyyət 

formalaşır.  

12  addım  proqramı  innovativ  bir  terapiya  olaraq  təməlli  olaraq  asılılığı  aradan 

qaldırmağa gücü var. Azərbaycanda yeni yeni addımlar atan bu terapiyanın inkişafı 

asılılıqla mübarizədə güclü silahdır. 

Psixopatiya  və  deqradasiyanın  qarşısını  alan  terapiyanın  köməyi  ilə  normal 

addiksiyasız cəmiyyət formalaşdırmaq mütləq şərtlərdən biridir. 

Tədqiqat  mövzusunun  işlənmə  səviyyəsi.  Şəxsiyyətin  alkoqol  alüdəçiliyə 

yönəlişli  edən  faktorların  təstiqiq  XIII  əsrdən  psixiatriyada  maraq  doğurub.  S.S. 

Korsakov  (1901),  F.E.  Rıbakov  (1910),  S.Q.Jislin  (1928),  E.  Kreçmer  (1940),  X. 

Şeldon  (1940),  M.E.  Burno  (1969)  və  başqaları  bu  sahədə  maraqlı  tədqiqatlar 

aparıblar.  Ədəbiyyatın  analizi  nəticəsində  müəyyən  etmək  olarki,  şəxsiyyət 

pozuntularının  növü  genişdir  və  impulsivlərdən  siklosimiklərə,psixoasteniklərə, 

qarışıq tiplərə qədər dəyişə bilər.  

Bextelin  fikrinə  görə,  premorbid  alkoqolizmdə  rast  gəlməyən  şəxsiyyət 

pozuntularını  qeyd  etmək  daha  rahatdı,  nəyinki  rast  gələn.  Alkoqol  istifadəsindən 

əvvəl  olan  şəxsiyyətin  xüsusiyyətini  sadalamaq  çox  çətindir,  çünkü  hər  xəstədə 

fərqli şəkildə simptomatika olur.

Narkotikin  “gizli”  formada  satışda  olmasına  baxmayaraq,  cəmiyyətin  çox  hissəsi 



narkotiki  rahatlıqla  tapa  bilir,  və  bunula  cəmiyyətin  sağlam  hissəsi-  sağlam 

                                                           

3

 

Pathogenesis of psychological appearances of opioid dependence: a dualistic model YU.Ð. SIVOLAP. 



http//www.mediasphera.aha.ru

 

4



 

Бехтель Э.Е. Донозологические формы злоупотребления алкоголем. – М.: Медицина, 1986. с.272

 



 

 



 

şəxsləridə  addiksiyaya  uğrayırlar.  Bu  günə  qədər,  şəxsiyyətin  narkotika  yölənişli 

edən faktorlar dəqiq tədbiq olunmayıblar ki, bu günə addiktologiya və narkologiya 

sahəsində  ən  aktual  müvzulardan  biridə,  şəxsiyyətin  narkotik  əsasında 

psixopatizasiyasıdır.  Burada  suallar  yaranırki,  narkotik  istifadəsi  nəticəsində  məhs 

onlara cavab axtarılır. 

Premorbid  xüsusiyyətlərin  kəskinləşməsi,  psixopatiyayabənzər  dəyişikliklər, 

xarakter dəyişikliyi və nivelirə olunmaq.  

Şəxsiyyət  pozuntuları  və  psixoaktiv  maddələrin  istifadəsinin  nə  qədər  bağlı 

olması sualı bu gün narkotizasiyadan azad olması yolları axtaranlar üçün ən aktual 

mövzulardandı.   

Burada  “rezidual”  analayışını  əlavə  etsək  daha  düzgün  olar.  “Rezidual  psixi 

pozuntu  gecikmiş  debut  ilə”  psixoaktiv  maddənin  təsiri  keçəndən  sonra  idraki 

pozuntuların  qalmasının  mənasını  verir.    Verilmiş  diaqnostik  meyar  özünə 

şəxsiyyətin,  davranışın,  rezidual  affektiv  pozuntunu,  demensiya,  kəskin  koqnitiv 

pozuntuları daxil edir.  

Verilmiş  diaqnostik  meyarın  dəyəri  onun  müəyyən  bir  nozoloji  müstəqillik 

yaratmağa  kömək  edir,  bura  məhs  psixoaktiv  maddələrdən  istifadə  nəticəsində 

yaranan şəxsiyyət pozuntuları daxildir. 

Yaranmış qarşıdurma addiktologiya sahəsində problem yaradır ki, biz dəqiq deyə 

bilmirik,  insan  istifadə  nəticəsində  şəxssiyyətini  “pozub”,  ya  əvvəlcə  “pozub”  və 

bütün bunlar insanda addiksiyanın yaranmasına gətirir. 

Dəqiq bu suala cavab vermək mümkün deyil. 

Tədqiqatın  obyekti.  Tədqiqatda  ilkin  mərhələdə  100  nəfər  asılı  pasient  iştirak 

etmişdir  (əsas  qrup  kimi  50  asılı  pasient,  hansıkı  fizioloji  asılılıqdan  azad  olmaöa 

müraciət  etmişdir  və  daha  sonra  psixoterapevt  müdaxiləsi  olan  pasient-  12  addım 

proqramında iştirak etməyə can atan pasientlər, (seçim yalnız kişi pasinetlər ibarət 

idi)),  kontrol  qrup  kimi  50  nəfər  ənənəvi  abstinent  sindromdan  müalicə  olunan 

pasient  (seçim  yalnız  kişi  pasientlərdən  ibarət  idi).    Tədqiqatın  2-ci  mərhələsində 

əsas  qrupdan  yalnız  45  nəfər  iştirak  etmişdir.  Tədqiqatın  ikinci  mərhəlisində  12 

addım  proqrammında  psixoterapiya  keçirildiyinə  görə  hər  pasient  iştirak  edə 




Yüklə 0,63 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   24




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə