qəyyumların və ya qanuna görə uşaq üçün məsuliyyət daşıyan digər şəxslərin
bu Konvensiyada tanınan hüquqların uşaqlar tərəfindən həyata keçirilməsində
onu lazımınca idarə etmək və ona rəhbərlik etmək və bunu uşağın inkişaf
etməkdə olan qabiliyyətinə müvafiq sürətdə yerinə yetirmək məsuliyyətinə,
hüquqlarına və vəzifələrinə hörmət bəsləyirlər.
Maddə 6 1. İştirakçı dövlətlər təsdiq edirlər ki, hər bir uşağın yaşamaq üçün
ayrılmaz hüququ vardır.
2. İştirakçı dövlətlər uşağın sağ qalmasını və sağlam inkişaf etməsini
maksimum mümkün olan dərəcədə təmin edirlər.
Maddə 7 1. Uşaq doğulduqdan sonra dərhal qeydə alınır və doğulduğu andan
ad və vətəndaşlıq əldə etmək hüququna, habelə, mümkün olduğu dərəcədə, öz
valideynlərini tanımaq və onlardan qayğı görmək hüququna malikdir.
2. İştirakçı dövlətlər bu hüquqların öz milli qanunvericiliyinə uyğun həyata
keçirilməsini və öz öhdəliklərinin bu sahədə müvafiq beynəlxalq sənədlərə
uyğun yerinə yetirilməsini, o cümlədən əks təqdirdə uşağın vətəndaşlığa malik
olmayacağı halda təmin edirlər.
Maddə 8 1. İştirakçı dövlətlər qeyri-qanuni müdaxiləyə yol vermədən,
qanunda nəzərdə tutulduğu kimi, uşağın öz fərdiliyini, o cümlədən
vətəndaşlığını, adını və ailə əlaqələrini saxlamaq hüququna hörmət bəsləməyi
öhdələrinə götürürlər.
2. Əgər uşaq öz fərdiliyinin ünsürlərinin bir qismindən və ya hamısından
qanunsuz məhrum edilirsə, iştirakçı dövlətlər onun fərdiliyinin ən tez zamanda
bərpa edilməsi üçün ona lazımi köməyi və müdafiəni təmin edirlər.
Maddə 9 1. İştirakçı dövlətlər təmin edirlər ki, uşaq və valideynləri onların
arzusuna zidd olaraq ayrı düşməsinlər, amma məhkəmənin qərarına uyğun
olaraq səlahiyyətli orqanların tətbiq edilən qanuna və prosedurlara müvafiq
surətdə belə ayrılığın uşağın ən yaxşı mənafeyi üçün zəruri olduğunu
müəyyənləşdirdikləri hallar istisna təşkil edir. Belə müəyyənləşdirmə bu və ya
digər konkret halda, məsələn, valideynlər uşaqla qəddarcasına rəftar etdikdə və
ya onun qayğısına qalmadıqda və ya vali-deynlər bir-birindən ayrı yaşadıqda
və uşağın yaşayış yeri barədə qərar qəbul edilməli olduqda zəruri ola bilər.
2. Bu maddənin 1-ci bəndinə uyğun hər cür araşdırma zamanı bütün əlaqədar
tərəflərə araşdır-mada iştirak etməyə və öz nöqteyi-nəzərini şərh etmək imkanı
verilir.
3. İştirakçı dövlətlər valideynlərinin birindən və ya hər ikisindən ayrı düşmüş
uşağın hər iki valideynlə müntəzəm şəxsi münasibətlər və birbaşa əlaqələr
saxlamaq hüququna hörmət bəsləyirlər, amma bu münasibətlərin və əlaqələrin
uşağın ən yaxşı mənafeyinə zidd olduğu hallar istisna təşkil edir.
4. Belə ayrılıq iştirakçı dövlətin qəbul etdiyi hər hansı qərardan, məsələn,
valideynlərdən biri-nin və ya hər ikisinin və ya uşağın həbsə alınması,
həbsxanada saxlanması, ölkədən çıxarılması, deportasiyası və ya ölümü (o
cümlədən həmin şəxsin dövlətin sərəncamında olduğu dövrdə hər han-sı
səbəbdən baş vermiş ölümü) ilə əlaqədar qərardan irəli gəldikdə həmin iştirakçı
dövlət ailənin qaib üzvünün, üzvlərinin olduğu yer barəsində valideynlərə,
uşağa və ya, əgər lazım gələrsə, ailənin başqa üzvünə onların xahişi ilə zəruri
məlumat verir, bir şərtlə ki, bu məlumatın verilməsi uşağın ri-fahına ziyan
vurmasın. İştirakçı dövlətlər daha sonra təmin edirlər ki, özlüyündə bu cür
xahişin verilməsi müvafiq şəxs, şəxslər üçün xoşagəlməz nəticələrə gətirib
çıxarmasın.
Maddə 10 1. İştirakçı dövlətlərin 9-cu maddənin 1-ci bəndi üzrə öhdəliyinə
uyğun olaraq uşağın və ya onun valideynlərinin ailənin birləşməsi məqsədilə
iştirakçı dövlətə gəlmək və ya oradan getmək barədə ərizələrinə iştirakçı
dövlətlər tərəfindən müsbət, humanist və operativ baxılmalıdır. İştirakçı
dövlətlər daha sonra təmin edirlər ki, bu cür xahişin verilməsi ərizəçilər və
onların ailə üzvləri üçün xoşagəlməz nəticələrə gətirib çıxarmasın.
2. Valideynləri müxtəlif dövlətlərdə yaşayan uşağın, xüsusi hallar istisna
olmaqla, hər iki valideynlə müntəzəm şəxsi münasibətlər və birbaşa əlaqələr
saxlamaq hüququ vardır. Bu məqsədlə və iştirakçı dövlətlərin 9-cu maddənin
2-ci bəndi üzrə öhdəliyinə uyğun olaraq iştirakçı dövlətlər uşağın və onun
valideynlərinin istənilən ölkəni, o cümlədən öz ölkəsini tərk etmək və öz
ölkəsinə qayıtmaq hüququna hörmət bəsləyirlər. İstənilən ölkəni tərk etmək
hüququ barəsində yalnız elə məhdu-diyyətlər qüvvədədir ki, onlar qanunla
müəyyən edilmişdir və dövlət təhlükəsizliyinin, ictimai qaydanın (ordre
public), əhalinin sağlamlığının və ya mənəviyyatının və ya digər şəxslərin
hüquq və azadlıqlarının qorunması üçün zəruridir və bu Konvensiyada tanınan
başqa hüquqlarla bir araya sığır.
Maddə 11 1. İştirakçı dövlətlər uşağın qanunsuz aparılmasına və xaricdən
qaytarılmamasına qarşı mübarizə üçün tədbirlər görürlər.
2. Bu məqsədlə iştirakçı dövlətlər ikitərəfli və ya çoxtərəfli sazişlər bağlamağa
və ya qüvvədə olan sazişlərə qoşulmağa kömək edirlər.
Maddə 12 1. İştirakçı dövlətlər öz baxışlarını formalaşdırmağa
qadir olan
uşağı özünə aid bütün məsələlər barəsində həmin baxışları sərbəst ifadə etmək
hüququ ilə təmin edirlər, həm də uşağın baxışlarına onun yaşına və yetkinliyinə
uyğun lazımi diqqət yetirilir.
2. Bu məqsədlə uşağa ona toxunan hər hansı məhkəmə araşdırmasının və ya
inzibati araşdırmanın gedişində ya bilavasitə, ya da nümayəndə və ya müvafiq