Azərbaycan respublikasinin təHSİl naziRLİYİ azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti
Yüklə 476,43 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 2. Keyfiyyət səviyyəsinin kompleks qiymətləndirilməsində çəki əmsallarının təyin edilməsi metodlarının təhlili
13 Cədvəl 2 Orqanoleptik xassələrin 20 bal sistemi ilə qiymətləndirilməsində çevirmə əmsalının (KQ 1 ) qiymətləri
Orqanoleptik xassələrin qiymətləndirilməsinə müvafiq ballar KQ 1
Orqanoleptik xassələrin qiymətləndirilməsinə müvafiq ballar KQ 1 20
1,00 15
0.6 19
0.95 14
0.4 18
0.9 13
0.2 17
0.8 12 və 12-dən az 0 16
0.65
Ərzaq məhsullarının, məsələn konservləşdirilmiş məhsulların qablaşdırılmasının keyfiyyəti KQ 3 əmsalı ilə ifadə olunur[7] : Cəlbedici yarlıq, qüsursuz xarici görünüş 1,0 Az çirklənmə, sürüşmüş yarlıq 0,6 Çirkli qablaşdırma,səliqəsiz yarlıq 0,1 Ətriyyat məhsullarının keyfiyyəti də analoji olaraq qiymətləndirilir. İfadə olunma formalarına görə qiymətləndirmə metrik, bal və ölçüsüz (nisbi) ola bilər.
Metrik qiymətləndirmədə qiymətləndirilmənin nəticələri mövcud metrik sistemlərin vahidləri ilə ifadə olunur. Belə qiymətləndirmə bir qayda olaraq laboratoriya üsulu ilə ölçmələr zamanı tətbiq olunur. Bal ilə qiymətləndirmə qiymətləndirmənin nəticələrinin balla ifadə olunmasıdır. Nəticələrin ifadə olunmasının bu üsulu orqanoleptik və ekspert üsulları ilə keyfiyyətin qiymətləndirilməsində geniş tətbiq olunur. Məhsulun keyfiyyətinin bal sistemi ilə təhlili üçün müxtəlif prinsiplər işlənmişdir. Hazırda bu məqsədlə 5-, 10-, 20- və 100- bal sistemləri tətbiq edilir. Orqanoleptik qiymətləndirmənin 5-, 10- və 100- bal sistemi daha geniş yayılmışdır.
14 Təcrübədə keyfiyyət dərəcəsinə görə paylanmış ballarla bal sistemli qiymətləndirmədə geniş tətbiq edilir. Bu üsulla qiymətləndirmədə ballar 3:2:1 və 4:2:1 nisbətlərində paylanır. Ayaqqabıların keyfiyyətinin qiymətləndirilməsi üçün şkalalar cədvəllərdə (cədvəl 3 və 4) göstərilmişdir [6]. Cədvəl 3 3:2:1 keyfiyyət dərəcəsinə görə balların nisbəti
Keyfiyyət əlamətləri Əhəmiyyətlilik əmsalı Bal ilə ən yüksək qiymət
Bal ilə qiymətləndirmə şkalası əla
yaxşı kafi
pis Xarici görünüş 5 15
15-11 10-6
5-1 0 Siluet 3 9 9-7 6-4 3-1
0 Daxili işlənmə 2 6
4-3 2-1
0 Ümumi qiymət
30
30-23 20-13
10-3 0
Cədvəl 4 4:2:1 keyfiyyət dərəcəsinə görə balların nisbəti
Keyfiyyət əlaməti Əhəmiyyətlilik əmsalı Keyfiyyət dərəcəsinin sayı
Bal ilə ən yüksək
qiymət Bal ilə qiymətləndirmə şkalası əla yaxşı
kafi pis
Xarici görünüş 5 4 20 20-11
10-6 5-1
0 Siluet
3 4 12 12-7 6-4
3-1 0 Daxili işlənmə 2 4 8 8-5 4-3
2-1 0 Ümumi qiymət
40 40-23 20-13
10-3 0
Nisbi qiymətləndirmə bir qayda olaraq məhsulun keyfiyyət səviyyəsini ifadə etmək, yaxud müxtəlif təyinatlı məhsulları müqayisə etmək üçün istifadə edilir. Bu halda qiymətləndirmənin nəticəsi vahidin hissələri, yaxud faizlə ifadə olunur.
15 Keyfiyyət gösəricilərini faizlə, yaxud digər ölçü vahidsiz kəmiyyətlərlə ifadə etmək üçün differensial üsul daha geniş tətbiq edilir ki, bu üsulun mahiyyəti yuxarıda şərh edilmişdir.
İstehlak xassələrinin qiymətləndirilməsinə kompleks şəkildə yanaşma subyektiv tələb deyildir. Bu, kəskin praktiki ehtiyaclardan, ilk növbədə verilmiş növdə buraxılan məmulatlardan hamısının ən yaxşı (yaxud ən pis) olmasını, hansı məmulatların və nə qədər dünya səviyyəsindən geri qalmasını müəyyənləşdirmək zərurətindən doğan tələbatdır. Məhsulun keyfiyyətinin kompleks qiymətləndirilməsi məsələsi nisbətən çoxdan irəli sürülmüş bir məsələdir. Keçən əsrin 30 - cu illərindən dünyanın bir çox alimləri tərəfindən bu mövzuda bir çox elmi məqalələr və əsərlər işlənmiş, müxtəlif elmi nəzəriyyələr irəli sürülmüşdür. Hər bir mal növü üçün keyfiyyət səviyyəsinin qiymətləndirilməsinə başlayan zaman birincı növbədə onun ictismar şəraitini və istehlakçıların bu mala olan kontingentini aydınlaşdırmaq lazımdır [5]. Bütün bu işlər məsələnin ümumi cəhətlərini müəyyənləşdirməyə imkan verir: birinci, müxtəlif məhsul qrupları üçün diferensiallaşdırılmış keyfiyyət göstəriciləri sisteminin göstərilməsi və elmi əsaslandırılması; ikinci, yalnız ayrı- ayrı göstəriciləri yox, həmçinin bütünlükdə məmulatın keyfiyyətini qiymətləndirməyə imkan verən metodların müəyyən edilməsi; üçüncü, istehlak mallarının qiymətləndirilməsinin nəticələrinin maksimum obyektivləşdirilməsi yollarının tapılması. Məmulatın kyfiyyətinin kompleks qiymətləndirilməsinin əsasını təşkil edən bəzi ilkin metodoloji şərtləri belə ifadə etmək olar: 1. Keyfiyyət müqayisə nəticəsində müəyyən olunur. O, nisbidir. Öz-özlüyündə tək olan məmulatın keyfiyyət səviyyəsini qiymətləndirmək qeyri-mümkündür. Qiymətləndirmə üçün analoji nümunələrin olması, ya da heç olmazsa
Yüklə 476,43 Kb. Dostları ilə paylaş:
|