Azərbaycan Respublikasında ali təhsilin yeniləşməsi uğrunda: təhsil islahatlarına dəstək
Yüklə 1,13 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Xaləddin Đbrahimli Azərbaycan Universitetinin elm işləri üzrə prorektoru, tarix elmləri doktoru, professor Azərbaycanda ali təhsil və boloniya prosesi
63 Xaləddin Đbrahimli Azərbaycan Universitetinin elm işləri üzrə prorektoru, tarix elmləri doktoru, professor Azərbaycanda ali təhsil və boloniya prosesi I. Boloniya prosesinə və Azər- baycan ali təhsilinə bir də nəzər salaq. Boloniya prosesinə qoşulmaq Azərbaycan təhsilinin inkişafı və mütə- rəqqi dünyaya inteqrasiyası üçün əsaslı zəmin yaradır. Lakin bizdə hələ bu prosesin tələblərinə qismən əməl olunur. Həlli vacib problemlər mövcuddur ki, bunları aşağıdakı kimi ümumiləşdirmək olar: • Azərbaycanda akkreditasiya prinsipləri müəyyənləşdiril- məyib, müstəqil akkreditasiya agentlikləri formalaşmayıb. Xaric- də fəaliyyət göstərən agentliklərlə əlaqələr ibtidai mərhələdədir. Hələ heç bir ali məktəb nə ixtisas üzrə, nə də ki, ümumi mənada, yəni universitetdə tətbiq olunan bütün proqramlar üzrə mötəbər xarici akkreditasiya agentliyi tərəfindən akkreditasiya edilməyib. Belə olan halda Azərbaycanda hansı ali məktəbi yaxşı və ən yaxşı, yaxud pis ali məktəb saymaq olar? Əgər ali məktəblərin reytinqi müəyyən deyilsə, deməli keyfiyyətli kadr hazırlayan müəssisənin ünvanı da bəlli deyil. Bu da bəlli deyilsə, cəmiyyət hansısa yerli ali təhsil müəssisəsinin diplomundan çox xaricdən gələn ali təhsil sənədini gözləyir. • Təhsildə keyfiyyətin təmin olunması önəmli məsələlərdən- dir. Bu məsələ ilə bağlı yenə də tələblər, meyarlar müəyyənləş- dirilməlidir. Dünyada bir neçə meyarlar məcmusu müəyyənləşdi- rilib ki, bunların köməyi ilə ali təhsildə keyfiyyət təminatı həyata keçirilir. Keyfiyyətin təmin olunması üçün formalaşdırılan ABŞ, 64 Avropa, Şanxay meyarları bir-birlərindən bu və ya digər dərəcədə fərqlənsə də, ümumilikdə, hamısı eyni fəlsəfəyə söykənir. Azərbaycan Boloniya prosesinə qoşulduğundan, heç şübhəsiz, ali təhsildə keyfiyyət təminatında Avropa meyarlarına üstünlük verməlidir, eyni zamanda, milli resurslar da nəzərə alınmalıdır. Lakin bu sahədə də vəziyyət ürəkaçan deyil. Bəzi ali təhsil müəssisələrində problem mərkəzləri yaradılsa da, müəyyən layihələr həyata keçirilsə də, bütövlükdə ali təhsildə keyfiyyətin hansı meyarlar əsasında təmin olunacağı bəlli deyil. (Bir sıra ali təhsil müəssisələri isə, ümumiyyətlə, ali təhsildə keyfiyyət təminatı məsələsinin mahiyyətini düzgün başa düşməyib). • Bütün dünyada indi çalışırlar ki, insanlar 26-27 yaşında təhsilin 3 piləsini də başa vursun və əmək fəaliyyətinə daha erkən başlasın. Cəmiyyətə daha enerjili yaşlarından fayda versinlər. Amma Azərbaycanda hərbi xidmət təhsildə fasilələr yaradır. Birinci fasilə bakalavr pilləsini bitirməmiş meydana çıxır. Tələbəyə bakalavr pilləsini bitirmək üçün 6 il vaxt verilirsə, deməli bu müddət ərzində tələbə hərbi xidmətə cəlb edilməmə- lidir. Heç də bütün tələbələr 4 il müddətinə bakalavr pilləsini bitirə bilmir. Đnsanlar hüquq qarşısında bərabər olsalar da fiziki, əqli, nəhayət, maddi imkanlarına görə bərabər deyillər. Kredit sisteminin tətbiqini zəruri edən amillərdən də biri məhz bu, yəni humanist amil, insan haqlarının gözlənilməsi olub. Đkinci maneə bakalavr və magistr pillələri arasında yaradılır. Bakalavr məzunu dərhal hərbi xidmətə cəlb edilir, arada fasilə yaranır və çoxsaylı müşahidələr göstərir ki, bir il ərzində hərbi xidmətə cəlb olunan, ardıcıl təhsildən yayınan gənclərin müəyyən bir qismində maraqlar, gələcəklə bağlı planlar dəyişir. Bu baxımdan bakalavr, magistr, Ph.D dərəcələri almaq üçün fasiləsiz təhsil təmin edilməlidir. Bu çox vacib məsələdir. • Kredit sistemi ayrı-ayrı komponentləri ilə deyil, tam tətbiq edilməlidir. Birinci, neçə akademik saatın bir kredit olduğunu ali təhsil müəssisəsi dəqiq bilməlidir. Boloniya tələblərinə görə 30 akademik saat (1 akademik saat 45 astronomik dəqiqədir) 2 65 kreditdir. Bir kredit, yəni 15 akademik saat auditoriyaya, ikinci kredit, yəni qalan 15 akademik saat auditoriyadankənar vaxta görə müəyyənləşdirilir. Bu zaman haqlı sual ortaya çıxır: bütün fənlərə bu cürmü yanaşılmalıdır? Əlbəttə xeyr. Çünki bütün fənlərin hazırlığına auditoriyadankənar eyni vaxt sərf edilmir. Bu zaman bir fənnin hazırlığı üçün 30 saat, digəri üçün 20, yaxud 25 saat vaxt sərf oluna bilər. Məsələn, “Fəlsəfə” (nəzəri) fənni ilə “Đnformatika” (praktiki) fənninə auditoriyadankənar eyni vaxt sərf edilmir. Buna görə də bütün fənlərin auditoriyadankənar hazırlığına eyni saat, yəni eyni kredit ayrıla bilməz. Lakin bu zaman bir kredit 15 saatdan aşağı düşə də bilməz. Çünki bu minimum həddir, yəni auditoriya saatıdır. Kredit sisteminin bu xassəsi tələb edir ki, hər bir ali təhsil müəssisəsi tətbiq etdiyi proqramlardakı fənlərin kreditlərini özləri müəyyənləşdirsin. Başqa sözlə Təhsil Nazirliyi bütün ali məktəblər üçün fənn kreditləri müəyyənləşdirməməlidir. Đkinci, dövlət standart əsasında tələbə üçün illik kredit yükünün maksimum və minimum həddi müəyyənləşdirildikdən sonra, yuxarıda qeyd olunan maddi, əqli və fiziki imkanların qeyri-bərabərliyi prinsipindən çıxış edərək tələbəyə bu çərçivə daxilində nə qədər kredit götürəcəyi ilə bağlı azadlıq verilməlidir və bu zaman tələbə təhsil ödənişini məhz götürdüyü kreditlərin sayına uyğun etməlidir. Əks təqdirdə tələbənin hüququ pozulmuş olur. Bu məsələ də avtonom qaydada ali təhsil müəssisəsi tərəfindən tənzimlənməlidir. Üçüncü, tələbə təhsil aldığı proqram üzrə müəyyənləşdirilmiş kredit normasını ödədikdən sonra, ona dərhal həmin ali təhsil müəssisəsinin diplomu verilməlidir. Yekun dövlət attestasiyası, buraxılış işi və onun müdafiəsi kimi anlayışları Boloniya bəyannaməsi tanımır. Dördüncü, tələbələrin biliklərinin qiymətləndirilməsi barədə dövlət standartı ola bilməz. Bu, hər bir ali məktəbin özü tərəfindən müəyyənləşdirilən qiymətləndirilmə sistemi olmalıdır və Boloniyanın təsbit etdiyi AKTS sisteminə uyğun gəlməlidir. Yüklə 1,13 Mb. Dostları ilə paylaş:
|