Azərbaycan Respublikasında ali təhsilin yeniləşməsi uğrunda: təhsil islahatlarına dəstək
Yüklə 1,13 Mb. Pdf görüntüsü
|
69 məktəblərini öz güclərini birləşdirmək üçün yaxınlaşmağa, bütövləşməyə məcbur edirdi. Əgər XX əsrin 50-70-ci illərində ali təhsil sahəsində yaxınlaşma prosesi o qədər də gözə çarpmırdısa, artıq 80-90-cı illərdə onun konkret cizgiləri və əlamətləri açıq- aşkar üzə çıxır. Đlk əvvəl universitetlər arasında əməkdaşlığın artırılması, onların ölkələrin hakimiyyətlərindən nisbi sərbəstliyini təmin edən muxtariyyət tələblərinin qoyulması, öyrədənlərin və öyrənənlərin ölkələr arasında sərbəst hərəkətinin təmin edilməsi kimi məsələlər qaldırılır və çoxsaylı görüşlərdə razılaşdırıldı. 1980-ci illərdə üzə çıxan “Erasmus” və ”Sokrates” proqramları bu ehtiyacları qismən təmin edirdi. Lakin bütün bunlar kifayət deyildi. Buna görə də daha ciddi addımların atılması vacib idi. 1988-ci ildə Boloniyada Avropanın ən qədim universitetinin 900 illik yubileyində “Boloniya xartiyası”-nın qəbul edilməsi bu işin rəsmiləşdirilməsindən xəbər verirdi. 1999- cu ilin 19 iyununda 29 Avropa dövlətinin nümayəndəsinin Boloniya deklarasiyasını imzalanması ilə bu proses rəsmi olaraq başlandı. O, öz adını da imzalandığı yerin adından götürərək “Boloniya prosesi” adlanmağa başladı. Başlanğıcda 29 Avropa dövlətinin qoşulduğu bu prosesin üzvlərinin sayı ilbəil artır. 2005-ci ildə Norveçdə Bergen toplantısında Azərbaycan Respublikası Boloniya prosesinə qoşulur. O zaman bu prosesə qoşulan dövlətlərin sayı 45-ə çatır. Üzvlərin sayının artması ümumavropa ali təhsil məkanının genişlənməsindən xəbər verirdi. Azərbaycanın atdığı bu addım onu qabaqcıl Avropanın təhsil sistemində tam hüquqlu üzvə çevirilmək istiqamətində gördüyü işlərin məntiqi davamı idi. Prosesinin birinci mərhələsinin 2010-cu ildə başa çatacağı planlaşdırılırdı. Hazırda bu proses yeni fazaya daxil olmuşdur. Bəzən bu prosesi Avropa Kredit Transfer Sistemi (AKTS) ilə eyniləşdirirlər ki, bu da düzgün deyildir. Əslində Boloniya prosesi daha geniş bir anlayışdır və o özündə Avropa Kredit Transfer Sistemi ilə yanaşı bir sıra məsələləri əhatə edir. Yalnız həmin məsələlərə kompleks yanaşma yolu ilə onun əsl mahiyyətini dərk 70 etmək, məqsədlərini görmək mümkündür. Boloniya prosesi özündə bir sıra elementləri birləşdirir. • Prosesə qoşulan hər bir dövlətin ali məktəbləri tərəfindən asan və müqayisə edilə bilən kredit sisteminin tətbiq edilməsi; • Universitetlərin və digər ali təhsil müəssisələrinin sərbəst- liyini və məsuliyyətini təmin edən muxtariyyət hüquqlarının veril- məsi; • Tələbələrin, müəllimlərin və tədqiqatçıların vahid ümum- avropa təhsil məkanında mobilliyinin təmin edilməsi; • Bakalavr, magistr və doktorantura pillələrinin daxil olduğu üç pilləli təhsil sisteminin qəbul edilməsi; • Ali təhsilin ümumavropa məkanının vahid standartlarının qəbul edilmədi; • Yüksək keyfiyyətin təmin edilməsi üçün onu müəyyən edən vahid mexanizmin işlənib hazırlanması; • Prosesə qoşulmuş ölkələrdə bütün ali təhsil müəssisələri və iş verənlər tərəfindən tanınan diploma Avropa əlavəsini qəbul edilməsi. • Ömür boyu təhsil və onun hər bir ölkə vətəndaşı üçün əlyetən olması konsepsiyasının qəbul edilməsi; • Tələbələrin təhsilin obyektindən subyektinə çevrilməsi istiqamətində işin aparılması və s. Nəzərdə tutulan bütün bu işlərin görülməsi günbəgün artan inkişafı elmi cəhətdən və yüksək səviyyəli kadrlarla təmin etmək- lə yanaşı, dünya miqyasında Avropa ali təhsilinin rəqabət qabiliy- yəti təmin etmək və daha da gücləndirmək, yeni-yeni ərazilərdə Avropa təhsilinin yayılmasına nail olmaq, bütün dünya ölkələrin- dən Avropa ali məktəblərinə daha çox tələbələr cəlb etmək və sairə məqsədlərə xidmət edir. Son onilliklərdə dünyanın inkişafı- nın reallığına çevrilmiş qloballaşma prosesi Avropa məkanında gedən Boloniya prosesinə təkan verir və onun aktuallığını artırır. Daim bütövləşməkdə olan dünyanın hər hansı bir nöqtəsində baş verən hər bir ictimai hadisə və proseslər bütün ölkə və xalqların həyatına təsir edir. Dünyada formalaşmış vahid ictimai- 71 iqtisadi, siyasi və mədəni məkan bu günün reallığıdır və bütün bəşəriyyət bu reallıqla hesablaşmalı, bütün sahələrdə bu reallığı nəzərə almaq zərurəti ilə qarşılaşır. Bununla yanaşı dünya miqyasında ali təhsil sistemləri arasında rəqabətin güclənməsi Avropa ali təhsil sisteminin rəqabət qabiliyyətinin və cəzbediciliyinin gücləndirilməsi tələbini günbəgün daha kəskin şəkildə qoyurdu. Yeri gəlmişkən, onu da qeyd etmək lazımdır ki, haqqında danışılan proseslər bütövlükdə dünya miqyasında gedirdi və Avropa bu ümumi prosesdə ən güclü regionlardan biri kimi çıxış edərək yeni regionlarda, o cümlədən postsovet məkanında öz ali təhsil standartları və dəyərlərinin təsdiq edilməsi, bu regionun təhsil məkanını öz təsir dairəsinə almaq aktiv mübarizəyə qoşulmuşdur. Buna görə də, nəzərə almaq lazımdır ki, Avropada Boloniya prosesinin məqsədlərindən biri də yeni ölkələrdə, o cümlədən Azərbaycanda təsdiq olunmaq, onu öz məkanına cəlb etməkdir. Lakin qeyd etmək vacibdir ki, Avropa onun təhsil standartlarının yeni ölkələrdə, o cümlədən Azərbaycanın da aid olduğu postsovet ölkələrində yayılmasına və onların Ümumavropa Ali təhsil Zonasına cəlb edilməsində maraqlı olduğundan daha çox bu ölkələr həmin prosesin daha uğurla və daha sürətlə getməsində maraqlıdırlar. Belə ki, qloballaşma prosesinin sürətləndiyi və dərinləşdiyi bir vaxtda onların daha qabaqcıl və daha mükəmməl bir sistemə daxil olaraq özlərinin bu sahədəki problemlərini onların ümumi dəstəyi və təcrübəsi əsasında həll etmək imkanı əldə etməsi şans verir ki, qloballaşmanın gətirdiyi təhlükələrə daha çox davam gətirmək imkanı formalaşdırılsın. XX əsrin axırlarında müstəqillik əldə etmiş yeni dövlətlər Avropa təhsil məkanının maraq dairəsinə daxil olmuşdur. Köhnə Sovet təhsil standartlarından uzaqlaşan müstəqil Azərbaycan Respublikası da Boloniya prosesinə qoşulmaqla bütövlüdə təhsil sahəsində, konkret olaraq ali təhsil sahəsində öz önəmli maraqlarını qəti olaraq ortaya qoymuşdur. Lakin Azərbaycanın bu prosesə meyli 2005-ci ildən başlamamışdır. Hələ ondan xeyli Yüklə 1,13 Mb. Dostları ilə paylaş:
|