81
tam kortəbii şəkildə davam edir. Hər bir ixtisas üzrə məcburi,
məcburi-seçmə və seçmə fənlərin tam siyahısı, habelə onların
məcburi ardıcıllığı və bir birindən asılılıq xüsusiyyətləri tədris
planında əks olunur və əvvəlcədən tələbəyə təqdim edilir.
Kredit sisteminin tətbiq edilməsi birinci növbədə Ümum-
avropa ali təhsil məkanında vahid standartların işləməsi ehtiya-
cından irəli gəlməklə Boloniya prosesinin bir sıra cəhətlərini
təmin edir:
- tələbələrin mobilliyini asanlaşdırır;
- asan başa düşülən və müqayisə oluna bilən dərəcələr
sisteminin formalaşmasına kömək edir;
- keçilən fənlərin və proqramların unifikasiyasını təmin edir;
- alınan ixtisasların müqayisə edilməsini asanlaşdırır
- diplomların tanınması üçün real zəmin yaradır.
Tələbənin topladığı kreditlərin təsdiq edilməsi onun hər bir
fənn üzrə 100 ballıq qiymətləndirmə sistemi əsasında aldığı
qiymət vasitəsilə edilir. 51 baldan yuxarı bal kreditin məqbul-
luğunu təsdiq etmiş olur. Qeyd etmək lazımdır ki, 100 balın
toplanma qaydası və onun məqbulluq hədlərinin vahid bölgüsü
Avropanın özündə də hələ tam dəqiqləşdirilməmişdir. Azərbay-
canın müxtəlif ali məktəblərində də bu məsələdə ümumi standart
qəti olaraq formalaşmamışdır. Azərbaycan Turizm Đnstitutunda
tətbiq edilən bölgüyə görə 100 balın 30 balını aralıq imtahanı, 10
balı gündəlik fəaliyyətə görə dərs deyən müəllim tərəfindən
verilir, 60 bal yekun imtahanının nəticələri əsasında formalaşır.
Azərbaycanın digər ali məktəblərində 100 balın bir qədər fərqli
bölgüsü tətbiq edilir. Lakin bu bölgü mütləq deyildir o dəyişə
bilər. Hər bir halda, zənnimizcə, başlıca hədəf lazım olan
keyfiyyətin təmin olunması və ümumi qəbul olunmuş məqbul
həddinin gözlənilməsidir.
Tələbə mobilliyinin mahiyyəti və onun başlıca missiyası
Akademik mobillik tələbə, müəllim, tədqiqatçı və inzibati
heyətin təcrübə mübadiləsi etmək, milli qapalılığı dəf edərək
82
ümumavropa mühitinə qovuşmaq məqsədi ilə bir ali məktəbdən
digərinə keçə bilməsidir. Birinci növbədə isə tələbə öz ali təhsil
müəssisəsində müxtəlif səbəblər üzündən ala bilmədiyi bilik və
bacarıqları əldə etmək imkanı qazanır. Baloniya bəyannaməsinin
tövsiyələrinə görə hər bir tələbə imkan daxilində ən azı bir
semestri başqa ali təhsil müəssisəsində, yaxşı olardı ki, xarici
ölkələrdən birinin ali təhsil müəssisəsində keçməlidir.
Akademik mobilliyin tətbiq edilməsinin məqsədlərindən
biri, bunun vasitəsilə ümumavropa ali təhsil məkanında ümumi
mühitin yaradılmasıdır. Tələbələrin, müəllimlərin mobilliyi bu
məkanda ali təhsil sisteminin vahid tam kimi formalaşmasına və
bu cür hiss edilməsinə ən yaxşı təkan verən amillərdə biridir. Ali
təhsil sistemində hamı tərəfindən qəbul edilən standartların qəbul
edilməsi ümumi məkanın formalaşması üçün başlanğıc şərtidirsə,
akademik mobilliyi bu birləşmənin praktikada bilavasitə reallaş-
masına aparan addımlardır. Ali təhsildə mobillik təhsildən sonra
məzunların Ümumavropa məkanında işə düzəlmək prosesini
asanlaşdırır.
Mobillik Boloniya prosesinin tələblərindən irəli gələn digər
cəhətlərin də tam təmin edilməsini tələb edir. Çünki ümumi ali
təhsil məkanında vahid standartlar sistemi, keyfiyyət səviyyəsi,
qiymətləndirmə sistemi, ali təhsil müəssisələrinin hüquqi və
maliyyə müstəqilliyi olmadan mobillik mümkün deyildir. Buna
görə də Boloniya prosesinin tələblərini yalnız kompleks həyata
keçirməklə istənilən nəticələri əldə etmək olar.
Mobilliyin tələb etdiyi şərtlərin sırasında ali təhsil
müəssisələrinin lazımi infrastruktura, maliyyə imkanlarına malik
olmasıdır. Qeyd etmək vacibdir ki, Avropanın özündə də mobillik
məsələlərinin həlli kifayət səviyyədə deyildir. Onların əksəriy-
yətində bu proses ən yaxşı halda tələbələrin və işçi personalın 30
faizə qədərini əhatə edir. Bu prosesə qoşulan yeni ölkələrdə, o
cümlədən Azərbaycanda bu işi qurmaq lazımdır. Đlk növbədə
tələbə mübadiləsi işini ölkənin öz ali təhsil sistemi daxilində
83
başlamaq vacibdir ki, həm mobillik praktikasının ölkədə kök
salınmasına nail olunsun, həm də lazımi təcrübə eldə edilsin.
Son dövrlərdə Avropa ali təhsil sistemi praktikasında iki və
daha çox ali məktəbin iştirakı ilə birgə proqramların tərtib
olunması və tədrisin bu proqramlar əsasında aparılması özünə yer
almaqdadır. Birgə proqramların tərtibi və tətbiqi təkcə mobillik
məsələlərinə deyil, vahid təhsil məkanının formalaşması prosesinə
əhəmiyyətli dərəcədə təsir edir. Əslində bu cür proqramların
tətbiqi gələcək vahid ali təhsil məkanının kiçik modeli
funksiyasını yerini yetirir və bu işin kiçik miqyasda sınaqdan
çıxarılması, qarşıya çıxan maneələrin aradan qaldırılması
təcrübəsinin əldə edilməsi və təkmilləşdirilməsi baxımından
böyük əhəmiyyət kəsb edir.
Birgə proqramların tətbiqi o qədər də uzun tarixə malik
deyildir və təbii ki, onun qarşısına çıxan problemlər da kifayət
qədərdir. Çox hallarda obyektiv səbəblər üzündən eyni proqramı
müxtəlif ölkələrdə tam tətbiq etmək olmur. Belə hallarda ikili
diplomların verilməsi ilə əməkdaşlığın edilməsi praktikası da
mövcuddur. Yeri gəlmişkən qeyd etmək istərdik ki, Azərbaycanın
bir sıra institutları bu tipli proqramlara qoşulmaq üzrə fəaliyyətə
başlamışlar.
Xüsusən,
Azərbaycan
Turizm
Đnstitutunun
Avstriyanın Krems Universiteti ilə həyata keçirdiyi ikili diplomun
verilməsinə aparan birgə proqramın Azərbaycanda
yeni
başlanğıcın nümunəsidir.
Ali təhsildə keyfiyyət problemləri
Ali təhsilin keyfiyyətinin yüksəldilməsi, onun başlıca
meyarlarının təmin edilməsi bütövlükdə ali təhsil sistemlərinin
yaxınlaşması, birgə proqramların hazırlanması və tətbiqi,
diplomların və ixtisasların qarşılıqlı tanınması, yeni-yeni ölkələrin
vahid məkana inteqrasiyası məsələlərində qarşıya çıxan ən çətin
və mürəkkəb məsələlərdən biri, bəlkə də birincisidir. Xüsusən,
Azərbaycanın Ümumavropa ali təhsil məkanına inteqrasiyası
prosesində bu problemin necə böyük əhəmiyyət kəsb etməsini
Dostları ilə paylaş: |