Azərbaycan Respublikasında ali təhsilin yeniləşməsi uğrunda: təhsil islahatlarına dəstək
Yüklə 1,13 Mb. Pdf görüntüsü
|
84 təsəvvür etmək çətin deyildir. Ölkələrin ictimai-iqtisadi inkişaf səviyyəsində olan müxtəliflik, onlarda mövcud olan çoxsaylı obyektiv və subyektiv səbəbdən irəli gələn problemlər, qanunvericilikdə olan fərqlər təhsilin keyfiyyətinə mənfi təsir göstərən amillərdir. Ümumi sənədə imza ataraq ümumi ali təhsil məkanına qoşulmağı bəyan etmək azdır və bu işin yalnız başlanğıcıdır. Đnkişaf etmiş bir ölkənin və ya ölkələr qrupunun ali təhsil müəssisələri ilə əməkdaşlıq etmək, onlarla eyni hüquqa malik olaraq birgə proqram çərçivəsində fəaliyyət göstərmək üçün keyfiyyət göstəricilərinə görə ən azı ona yaxın bir vəziyyətdə olmaq lazımdır. Ali təhsilində fərqli keyfiyyət səviyyəsinə malik olan ölkələr arasında, şübhəsiz bərabər səviyyəli tələbə mobilliyindən, birgə proqramların həyata keçirilməsindən söhbət gedə bilməz. Avropanın özündə də öz sambalına, maddi texniki imkan- larına, elmi potensialına görə zəif olan ali təhsil müəssisələri də az deyildir. Əslində Boloniya prosesinin hədəflərindən biri də həmin ali məktəblərə kömək edərək müvafiq yüksək səviyyəyə qaldırmaqdır. Tələbə və müəllim mübadiləsinin həyata keçirilməsi , onların birgə proqramlara cəlb edilməsi güclü bir vasitə kimi istifadə olunur. Lakin bu məsələdə də keyfiyyət meyarlarının və standartlarının müəyyən edilməsi, keyfiyyətə nəzarət mexanizmlərinin işlənib hazırlanması aktual problem olaraq qalmaqdadır. Bu mənada müxtəlif variantlar irəli sürülür və birgə iclaslarda müzakirə edilir. Onlardan bir neçəsinin üzərində dayanmaq məqsədəuyğun olardı. Mövcud variantlardan birində dövlətin təhsilə məsul olan orqanlarına keyfiyyətə nəzarət etmək səlahiyyətləri verilməsidir. Bir sıra ölkələrin təhsil nazirliyi nəzdində bu işlərə nəzarət edən attestasiya qurumları fəaliyyət göstərir. Lakin Avropada bu formanın tərəfdarları o qədər də çox deyildir. Çünki bu cür nəzarətin ali təhsil müəssisələrinin müstəqilliyinə təhlükə olduğu güman edilir. Digər bir varianta görə keyfiyyətə nəzarət funksiyasının xüsusi ictimai təşkilatlara – müvafiq sahənin peşəkar 85 mütəxəssislərindən təşkil edilmiş agentliklər, şuralar, assosiasi- yalara verilməsi təklif olunur. Bəziləri isə bu işin dövlət orqanları ilə ictimai təşkilatların birgə nəzarətinə verilməsini təklif edirlər. Hər bir halda bütün ideyalar onun üzərində cəmləşir ki, son məqsəd keyfiyyətin səviyyəsinə olan mövcud tələbatın ödənilməsinə yönəlməlidir. Bu məqsədə yönəlmiş fəaliyyət son nəticəni gözləməməli, təhsilin bütün mərhələlərində keyfiyyətə nəzarətin təmin olunmasına nail olmalıdır. Keyfiyyətə nəzarətin təmin edilməsinin dəyərli mexanizm- lərindən biri də daxili və xarici qiymətləndirmənin tətbiq edilməsidir. Belə ki, ali təhsil müəssisələrinin fəaliyyətini təkcə kənardan qiymətləndirməklə keyfiyyət problemini tam həll etmək olmaz, bunun üçün hər bir ali təhsil müəssisəsini özünün öz fəaliyyətinin keyfiyyətinə qiymət verməsi və bu iki qiymətlən- dirmənin əlaqələndirilməsi nəzarət və idarəetmə mexanizmlərinin daha effektli nəticələr əldə etməsinə kömək edir. Keyfiyyətə nəzarət zamanı proqramların məzmunu və onun necə həyata keçirilməsinə, məzunların fərdi hazırlıq səviyyəsinə. Onların işlə təmin edilməsindəki nailiyyətlərinə diqqət yetirilməsi əhəmiyyətlidir. Bütün bu məsələlər YUNESKO-nun 1995-ci ildə qəbul etdiyi “Ali təhsilin islahatı və onun inkişafı” sənədində öz əksini tapmışdır. Qeyd etmək lazımdır ki, Avropada bir sıra qurumlar yaranmışdır ki, onlar ali təhsildə keyfiyyətin yüksəldil- məsi işində Boloniya prosesi qurumları ilə əməkdaşlıq edirlər. Onlardan ali təhsildə keyfiyyətin təmin edilməsinin Avropa şəbəkəsini (ENQA) xüsusi göstərmək lazımdır. Bu şəbəkəyə Avropa ölkələrində müxtəlif sahələr üzrə ali təhsilin keyfiyyətini qiymətləndirməklə məşğul olan 42 agentlik (assosiasiya) daxildir. Ali təhsil sahəsində keyfiyyətin təmin edilməsində akkredi- tasiya proseduralarının xüsusi yeri vardır. Akkreditasiya səlahiy- yətli orqan tərəfindən ali təhsil müəssisəsində tədris edilən proqram üzrə hazırlığın tələb olunan keyfiyyət səviyyəsinə uyğunluğunun təsdiq edilməsidir. 86 Rəsmi sənədlərin qarşılıqlı tanınma məsələləri Boloniya prosesində vacib məqamlardan biri vahid məkana daxil olan ölkələrin və onların ali təhsil müəssisələrinin qarşılıqlı şəkildə ali təhsil ixtisaslarının, dərəcələrinin və tədris dövr və mərhələlərinin, digər vacib sənədlərin tanınmasıdır. Məsələ bundadır ki, bu məsələ Boloniya prosesinin tələbi kimi üzə çıxmamışdır. Tanınmaya ehtiyac ictimai-iqtisadi inteqrasiyası prosesinin gedişində və onun inkişaf qanunauyğunluqlarının diktəsi ilə hələ xeyli əvvəllər mövcud olmuş və müxtəlif beynəlxalq görüşlərin və müqavilələrin predmeti olmuşdur. Təsadüfi deyildir ki, Boloniya prosesinin vacib sənədlərindən biri olan və ali təhsil ixtisaslarının, dərəcələrinin və digər mühüm sənədlərin Avropa dövlətlərinin və onların ali təhsil müəssisələri tərəfindən tanınması haqqında Lissabon konvensiyası Boloniya Deklarasiyasının qəbul edilməsindən bir il əvvəl – 1998-ci ildə 43 Avropa dövləti tərəfindən qəbul edilmişdi. Lakin ilk vaxtlar Lissabon konvensiyasının ali təhsil sənədlərinin qarşılıqlı şəkildə tanınması çərçivə sənədi olaraq yalnız tövsiyə xarakteri daşıyırdısa, Boloniya prosesinin başlaması ilə onun digər normativ sənədlərlə dəstəklənməsi onu gücləndirdi. Xüsusilə 2002-ci ildə Lissabonda Boloniya prosesi çərçivəsində keçirilən seminarda qəbul edilmiş bir sıra tövsiyələr daha sanballı gücə və təsirə malik idi. Lakin bu sahədə nə qədər irəliləyiş əldə edilsə də, təcrübədə onun problemləri kəskin məsələlərdən biri kimi qalmaqda davam edir. Bu problemlərin həlli üçün uzun müddətli əməkdaşlığın dərinləşməsi vacibdir və onlar tədricən həll oluna bilər. Vahid ali təhsil məkanına daxil olan Avropa ali təhsil müəssisələrinin ali təhsil ixtisasları və sənədlərinin qarşılıqlı olaraq tanımaları məqamında qarşıya çıxan problemlər əsasən keyfiyyət səviyyələrinin, tədris müddətlərini və mərhələlərinin, proqramların və bir sözlə, təhsilə aid standartların müxtəlifliyindən irəli gəlir. Yüklə 1,13 Mb. Dostları ilə paylaş:
|