105
GƏLƏCƏYĐN FORMALAŞMASI
Salamanka 29-30 mart 2001-ci il
300-dən artıq Avropa ali təhsil müəssisəsi və onların əsas
təmsilçi təşkilatları 29-30 mart 2001-ci ildə Salamankada
yığışmışlar. Onların məqsədi Boloniya prosesinə cəlb olunmuş
ölkələrdə ali təhsilə nazirlərinin Praqa görüşünü təşkil etməkdir və
onlar aşağıdakı məqsəd, prinsip və prioritetlərlə razılaşdılar.
Avropa ali təhsil müəssisələri bir daha Boloniya bəyanna-
məsini dəstəklədiklərini və onilliyin sonuna Avropa ali təhsil
Zonasını yaratmaq öhdəliklərini təsdiq edirlər. Onlar Salamankada
Avropa universitetlərinin assosiasiyasını (AUA) yaradılmasında
öz səslərinin hökumətlər və cəmiyyətlərə daha səmərəli çatdırıl-
ması, bununla da Avropa ali təhsil Zonasında öz gələcəklərinin
formalaşmasına dəstək üçün simvolik və praktik əhəmiyyət
görürlər.
1. Prinsiplər
Məsuliyyətli muxtariyyət
Đnkişaf Avropa universitetlərinin məsuliyyətlə uzlaşan
muxtariyyət prinsiplərinə əsaslanan müvafiq fəaliyyət imkanı
olmasını tələb edir. Muxtar və məsuliyyətli hüquqi, təhsil və
sosial obyektlər kimi onlar 1988-ci il Magna Charta Univer-
sitatum prinsiplərinə, xüsusən, akademik azadlıq prinsiplərinə
sadiqliklərini təsdiq edirlər. Bununla da universitetlərin öz
strategiyalarını formalaşdırmaq, tədrisdə və elmi tədqiqatların
aparılmasında öz prioritetlərini müəyyənləşdirmək, öz resurslarını
sərf etmək, öz proqramlarının profilini vermək və professor və
tələbələrin qəbulu üçün öz meyarlarını qoymaq hüququ olmalıdır.
Avropa ali təhsil müəssisələri öz evlərində, Avropada və dünyada
rəqabətə hazırdırlar, lakin bunun üçün onların zəruri təşkilati
müstəqilliyə, aydın və xoşməramlı tənzimləmə çərçivələrinə və
kifayət olacaq qədər maliyyələşməyə ehtiyacı vardır. Əks halda
onların əməkdaşlıq etmək və yarışmaq imkanı olmayacaq. Ali
təhsilə münasibətdə ölkələrin çoxunda birbaşa tənzimləmə,
106
hərtərəfli inzibati və maliyyə nəzarəti həyata keçirilərsə, Avropa
ali təhsil Zonası yaratmaq planları yerinə yetirilməmiş qalacaq və
ya bu, qeyri-bərabər rəqabətə gətirib çıxaracaq.
Ali təhsilin keyfiyyətini təmin edən rəqabət əməkdaşlığı
istisna etmir və kommersiya konsepsiyası ilə eyniləşdirilmə-
məlidir. Avropanın bir sıra ölkələrində universitetlər hələ o
səviyyədə deyildirlər ki, bərabər həddə rəqabət apara bilsinlər və
xüsusən, Avropa hüdudlarında arzuolunmaz beyin axını ilə üz-üzə
qalsınlar.
Təhsil cəmiyyət qarşısında məsuliyyət kimi Avropa ali təhsil
Zonası Avropanın təhsilin cəmiyyət qarşısında məsuliyyəti
ənənələrinə əsasən qurulmalıdır: həm dərəcəyəqədərki, həm də
dərəcədən sonrakı təhsilə geniş və açıq keçid imkanının olması;
şəxsiyyətin inkişafı üçün ömür boyu təhsilin;
Elmi tədqiqatlara əsaslanan ali təhsil
Elmi tədqiqatlar ali təhsilin hərəkətverici gücü olduğundan
Avropa ali təhsil Zonasının da yaranması Avropa elmi tədqiqat
Zonasının yaranması ilə paralel getməlidir.
Diversifikasiyanın təşkili
Avropa ali təhsili dil, milli sistemlər, institutların tipləri,
hazırlıq profillərinin istiqaməti və tədris planları baxımından
müxtəlif olmuşdur. Eyni zamanda onun gələcəyi bu qiymətli
müxtəliflikləri elə səmərəli təşkil edilməsindən asılıdır ki,
çətinliklər və maneələr deyil, müsbət və çevik nəticələr əldə
edilsin. Ali təhsil müəssisələri konvergensiyadan, xüsusən də bu
sahədə əlyetən ümumi anlayışlarda, istifadə etmək və müxtəlif-
liklərlə tanımadan imtina etməyə və ləğv etməyə səbəb kimi deyil
müsbət amil kimi rastlaşmaq istəyirlər. Onlar minimal səviyyədə
birləşmənin təminatçısı olan yetərli özünütənzimləməni qurmaq
tərəfdarıdırlar ki, onların bir arada olmaq səyləri kreditlərin, əsas
dərəcə kateqoriyalarının və keyfiyyət meyarlarının həddən artıq
böyük dispersiyanın olması ilə heçə endirilməsin.
107
II. Başlıca məsələlər
Keyfiyyət formalaşmanın əsası kimi
Avropa ali təhsil Zonası tərəfdaşların gözləntilərinə cavab
vermək üçün akademik dəyərlər, daha doğrusu keyfiyyətin
nümayiş etdirilməsi əsasında qurulmağı tələb edir. Doğrudan da,
keyfiyyətin qiymətləndirilməsində institutların və proqramların
məqsəd və missiyaları nəzərə alınmalıdır. O, yeniliklərlə ənənələr,
akademik üstünlüklə sosial-iqtisadi zərurət, proqramların bağlılığı
ilə tələbələrin azad seçimi arasında balansı tələb edir. O, tədris və
elmi tədqiqatlarla yanaşı, idarəetməni və inzibatçılığı, tələbələrin
ehtiyaclarına həssaslığı və onlara tədrisdən kənar xidmətlərin
göstərilməsi kimi məsələlərini də əhatə edir. Mövcud keyfiyyət
kifayət deyildir, onun tələbələr, tərəfdaşlar və Avropa ölkələri və
dünya ictimaiyyətlərinin təsdiqini və inamını qazanması üçün
nümayiş edilməyə və təminata ehtiyacı vardır.
Keyfiyyət Avropa ali təhsil Zonasında inamın, münasibliyin,
mobilliyin, uyğunluğun və cəzbediciliyin əsas şərtidir
Đnamın formalaşması
Elmi-tədqiqatların qiymətləndirilməsində beynəlxalq yanaş-
ma mövcuddur. Bu cür yanaşma ali təhsilə münasibətdə də
olmalıdır. Avropada keyfiyyətin təmin edilməsi ümumi standartlar
toplusundan istifadə üzrə müstəsna baxışlara əsaslana bilməz.
Gələcəyə yol Avropa səviyyəsində nəticələrinin qarşılıqlı qəbul
edilməsi mexanizmlərinin işlənib hazırlanmasındadır. Bu cür
mexanizmlər milli, linqvistik və inzibati fərqlərə, habelə kiçik
universitetlərə hörmətlə yanaşmalıdırlar.
Uyğunluq
Avropa əmək bazarı ilə uyğunluq proqrqamlarda o cəhətdən
asılı olaraq müxtəlif cür əks olunmalıdır ki, birinci və ikinci
dərəcə üzrə təhsildən sonra işləmək üçün zəruri olan bilik, bacarıq
və vərdişlər alınmış olsun. Ömür boyu təhsil almaq perspektivi
nəzərə alınmaqla işə düzəlmək imkanı daha yaxşı keyfiyyətli
təhsilə xas olan dəyərlər vasitəsilə əldə ediləcək: yanaşmaların və
fənlərin profillərinin müxtəlifliyi vasitəsilə; proqramların ona
Dostları ilə paylaş: |