Azərbaycan Respublikasında ali təhsilin yeniləşməsi uğrunda: təhsil islahatlarına dəstək
Yüklə 1,13 Mb. Pdf görüntüsü
|
13 ayrı-ayrı komponentləri haqqında təsəvvürlər birtipli deyildir və çox zaman bir-birinə daban-dabana ziddir. Bunun səbəblərini isə universitetlərin özünün müxtəlifliyində, hazırkı vəziyyətin ziddiy- yətli olmasında, Azərbaycan təhsilinin hələ də köhnə stereotip- lərdən və neqativ tendensiyalardan azad ola bilməməsində habelə Avropadakı kredit sisteminin tətbiqi praktikasının özünün yetkin olmamasında axtarmaq lazımdır. Elə suallar var ki, onlara Boloniya prosesinin biliciləri də birmənalı cavab verə bilmir. Çünki Azərbaycanda Boloniya prosesi istiqamətində aparılan ali təhsil islahatlarından danışılar- kən hər hansı hazır Avropa modelinin mexaniki şəkildə burada tətbiqindən söhbət gedə bilməz. Bu məsələdə yerli xüsusiyyətlər, yerli imkanlar və yerli ənənələr nəzərə alınmalıdır. Eyni zamanda, başa düşmək lazımdır ki, Azərbaycan ali təhsil sisteminin prob- lemləri təkcə Boloniya prosesinə qoşulması ilə əlaqədar üzə çıxmamışdır. Ölkənin ictimai həyatının bütün başqa sahələri ilə birgə malik olduğu problemlər də onun vəziyyətinə təsir edir. Sorğunun nəticələrinə görə, məlum olur ki, keçirilən islahatların tempi həm tələbələr, həm də müəllimlər üçün qane- edici deyil. Avropada vahid ali təhsil Zonasının yaradılması və ilkin ümumi standartların əldə edilməsinin ilkin mərhələsinin, yuxarıda qeyd olunduğu kimi, 2010-cu ildə başa çatdırılması planlaşdırılırdı. Bu zaman proses yekunlaşmır, o daha mükəmməl və yetkin mərhələyə daxil olur. Əslində prosesə daxil olan Avropa ölkələrinə çatmaq, onlarla heç olmasa, yaxın bir səviyyəyə yüksəlmək üçün vaxt çox azdır və bunun üçün çox işlər görmək lazımdır. Respondentlər mövcud problemlərin çoxunu həllini daha çox Avropaya inteqrasiya etməkdə görürlər. Onların xeyli hissəsi “Boloniya prosesinə uyğun islahatların keçirilməsi mövcud problemləri həll edə bilərmi?” sualına müsbət cavab vermişlər. Lakin o da başa düşülməlidir ki, müsbət mənada dəyişməyə istək və səylər cəmiyyətin özünün içərisindən gəlməlidir. Əks halda, heç bir yüksək nümunə və kömək lazımi nəticə verə bilməz. 14 Təsadüfi deyildir ki, rəyi soruşulan müəllimlərin 78,6 faizi, tələbələrin isə 72,2 faizi Boloniyaya qoşulmanın mövcud prob- lemlərin həllinə yalnız qismən təsir edəcəyini bildirmişlər. Sorğunu nəticələrində ən maraqlı göstəricilərdən biri keçiri- lən islahatların gözləntiləri ilə bağlıdır. Açıq şəkildə qoyulmuş “Azərbaycanın Boloniya prosesinə qoşulması ona nə verə bilər?” sualına respondentlərin vermiş olduğu sərbəst cavablarda ən çox təkrarlanan təhsildə olan neqativ halların aradan qalxması, təhsilin keyfiyyətinin yüksəlməsi, məzunların iş tapmaq imkanın genişlən- məsi, Azərbaycan ali təhsilinin Avropaya inteqrasiyasının sürət- lənməsi kimi cavablardır. O ki qaldı Azərbaycan ali təhsilinə, inkişaf etməyə mane olan amillərə, respondentlər hamıya məlum olan neqativ reallıqları təkrar edir, ali məktəblərin təminatının yüksəldilməsi, müstəqilliyinin artırılması, keyfiyyətin yüksəldil- məsi, müəllim-tələbə münasibətlərinin nizama salınması və s. mə- sələləri qabardırlar. Sorğunun nəticələrində, xüsusən tələbə respondentlərin bir sıra məsələlərə münasibətləri, diqqəti cəlb edir. Xüsusilə onu qeyd etmək lazımdır ki, tələbələr arasında Boloniya prosesi və onun ayrı-ayrı elementləri barəsində məlumatları müəllimlərə nisbətən daha aşağı səviyyədədir. Rəyi soruşulan tələbələrin 77 faizi onla- rın bu məsələlərdə malik olduqları məlumat kifayət qədər deyildir və yarımçıq xarakter daşıyır. Onların 11 faizi isə ümumiyyətlə heç bir məlumata malik olmadıqlarını qeyd edirlər. Xüsusən də əgər tələbə bu yeni sistemin əhatə etdiyi strukturda təhsil almırsa, onun təsəvvürü tamamilə məhduddur, ikincisi ölkənin mərkəzi univer- sitetlərinin tələbələrinə nisbətən regionlarda olan ali təhsil müəssi- sələrinin tələbələri daha az məlumata malikdirlər və ya bu məsələyə maraq göstərmirlər. Digər tərəfdən, özəl və dövlət ali məktəblərində də yeni təhsil qaydalarına münasibət fərqlidir. Boloniya sistemi prinsipləri əsasında fəaliyyət göstərən dövlət və özəl ali təhsil müəssisləri daha çox məlumatlı olmaqla yanaşı, bu məsələlərə daha çox maraq göstərirlər. 15 Anketlərdə tələbələrin sərbəst cavabları üçün ayrılmış hissəsində qaldırdıqları məsələlərdən biri onların təşkilatlanması işinin olmaması ilə bağlıdır. Tələbələr haqlı olaraq diqqəti ona yönəldirlər ki, Boloniyanın prinsiplərinə görə, tələbələrin ali təhsil prosesində, o cümlədən onun idarə olunmasında, rolunun güclən- dirilməsi önəmli məqamlardandır. Tələbələrin fikrinə dəstək olaraq əlavə etmək istərdik ki, Avropanın özündə tələbə təşkilat- ları prosesə təsir edən tərəflərdən birini təşkil edir. Bu istiqamətdə fəaliyyət göstərən tələbə təşkilatları orada bir milyondan artıq tələbəni birləşdirir, onlar öz səmərəli təklifləri, fəal iştirakları ilə Boloniya prosesinin uğurlu inkişafına əhəmiyyətli dərəcədə təkan verirlər. Düşünürük ki, Azərbaycanda bu işin görünməsinin vaxtı çoxdan çatmışdır. Tədqiqatın nəticələrində diqqəti cəlb edən məqamlardan biri tələbənin aldığı təhsillə onun gələcək əmək karyerası arasında asılılığın müəyyənləşdirilməsidir. “Hazırkı vəziyyətdə aldığınız təhsil gələcəkdə əmək karyeranızı nə dərəcədə təmin edir?” sualına tələbələrin 24,2 faizi “tam təmin edir”, 53,5 faizi “qismən təmin edir”, 10,4 faizi “təmin etmir”, 10,7 faizi isə “cavab verməkdə çətinlik çəkirəm” cavabını vermişlər. Göründüyü kimi hazırkı vəziyyət tələbələrin gələcəkdə aldıqları ixtisas və onun keyfiyyət səviyyəsi ilə əmək bazarında nə dərəcədə inamlı olduqlarına da təsir edir. Buna görə də ali təhsildə islahatlar aparılarkən onun başlanğıcından sonuna qədər nəzərə alınmalı, son məqsədə istiqamətlənməlidir. Maraqlı cavablardan biri tələbələrin ali məktəbə qəbul olarkən ixtisas seçimi ilə bağlıdır. Bütövlükdə aparılan analitik tədqiqat və sosioloji sorğuların nəticələri müəyyən qədər Azərbay- can ali təhsil sistemində olan mövcud vəziyyət ilə daha əsaslı şəkildə tanış olmağa, mövcud problemləri işıqlandırmağa, onların həlli yollarını axtarmağa imkan verir. Düşünürük ki, hazırkı tədqiqatların daha dərindən analiz edilməsinə və davam etdiril- məsinə ehtiyac vardır. Yüklə 1,13 Mb. Dostları ilə paylaş:
|