Azərbaycan Respublikasında fəaliyyət göstərən banklar tərəfindən
valyuta bazarında
qeyri-nağd valyuta mübadiləsi əməliyyatları haqqında
statistik hesabatın tərtibi və təqdim edilməsi haqqında
TƏLİMAT
1. Ümumi müddəalar
1.1. Bu Təlimat “Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı haqqında”,
“Banklar haqqında” Azərbaycan Respublikasının qanunlarına, Azərbaycan
Respublikası Mərkəzi Bankının (bundan sonra - Mərkəzi Bank) müvafiq normativ
aktlarına uyğun olaraq hazırlanmışdır.
1.2. Bu Təlimat Azərbaycan Respubikasında fəaliyyət göstərən bankların
valyuta bazarının müxtəlif seqmentlərində qeyri-nağd valyuta mübadiləsi (satış və
alış) əməliyyatları barədə statistik hesabatların tərtib və təqdim olunması qaydalarını
müəyyənləşdirir.
1.3. Hesabatın məqsədi Mərkəzi Bank tərəfindən pul siyasətinin işlənməsində
istifadə etmək üçün bankların qeyri-nağd valyuta mübadiləsi əməliyyatları üzrə
fəaliyyətini, bankın və bank müştərilərinin milli və xarici valyutaya olan
ehtiyaclarını, xarici valyutaların alqı-satqısının məqsədləri və istiqamətləri haqqında
statistik məlumatların əldə edilməsidir.
1.4. Qeyri-nağd valyuta mübadiləsi əməliyyatları haqqında statistik hesabata
bankların nağd valyuta mübadiləsi əməliyyatları (mübadilə şöbələri və digər struktur
bölmələrində baş verən nağd mübadilə əməliyyatları) aid olunmur.
Azərbaycan Respublikası Mərkəzi
Bankı İdarə Heyətinin
“17” dekabr 2010-cu il
tarixli qərarı ilə təsdiq edilmişdir.
Protokol № 36
2
2.
Hesabatın məzmunu və tərtib edilməsi
2.1. Hesabat qeyri-nağd valyuta bazarının 3 seqmenti üzrə tərtib olunur:
- BEST- Birja Elektron Sistemində Ticarət;
- ABVB- Açıq Banklararası Valyuta Bazarı;
- BDMƏ- Bankdaxili Mübadilə Əməliyyatları.
2.2. Statistik hesabat üç formada tərtib olunur:
-
Banklararası Valyuta Mübadiləsi (VB_BAVM);
-
Bankdaxili Valyuta Mübadiləsi (VB_BDVM);
-
Xarici valyutaların mübadiləsi (VB_XVM).
2.3. Banklararası Valyuta Mübadiləsi və Bankdaxili Valyuta Mübadiləsi
hesabatlarında manat ilə xarici valyutalar, Xarici valyutaların mübadiləsi
hesabatında isə xarici valyutalar arasında qeyri-nağd mübadilə əməliyyatları əks
olunur.
2.4. Banklararası Valyuta Mübadiləsi (VB_BAVM) hesabat formasında
bankın BEST və ABVB bazar seqmentlərində qeyri-nağd xarici valyuta satışı və
alışı əməliyyatları əks olunur.
2.4.1. Hesabat formasının Xarici valyuta satışı və Xarici valyuta alışı
bölməsində bankın satdığı/aldığı xarici valyutanın həcmi və əvəzində alınan/satılan
manat həcmi, əməliyyatlar üzrə orta çəkili məzənnə, əqdlərin sayı, habelə
əməliyyatların müvafiq məqsədlər üzrə bölgüsü əks olunmalıdır.
2.4.2.
VB_BAVM
hesabat
formasında xarici
valyutanın
satış/alış
əməliyyatları aşağıdakı məqsədlər üzrə təsnifləşdirilməlidir:
-
valyuta mövqeyinin tənzimlənməsi;
- kreditlərin və onlar üzrə faizlərin ödənilməsi;
- kreditlərin verilməsi;
- depozitlərin qaytarılması və yerləşdirilməsi;
- nağd valyuta mübadiləsi;
3
- əməliyyat (təsərrüfat) xərclərinin ödənilməsi;
- müştərilərin tapşırığı ilə
1
;
- sair məqsədlər – yuxarıda qeyd olunan məqsədlərə uyğun olmayan
əməliyyatlar əks olunur. Misal üçün, BEST şəbəkəsində eyni bankın
hesabları arasında baş verən alış/satış əməliyyatları.
2.4.3. Hesabat tərtib olunarkən aşağıdakı şərtlərə riayət olunmalıdır:
Sətr 101= sətr102+sətr103;
Sətr101= sətr104+sətr105+sətr106+sətr107+sətr108+sətr109+sətr110+sətr111;
Sətr 112= sətr113+sətr114;
Sətr112= sətr115+sətr116+sətr117+sətr118+sətr119+sətr120+sətr121+sətr122.
2.4.4. BEST şəbəkəsində svop əməliyyatları əməliyyat gününə uyğun olaraq
hesabatda əks etdirilir.
2.4.5. ABVB seqmentində satış və alışın məbləği hesabata əlavə olunmuş
formada (VB_BAVM_əlavə) banklar üzrə göstərilməklə əks olunmalıdır.
2.5. Bankdaxili Valyuta Mübadiləsi (VB_BDVM) hesabat formasında
bankın müştərilərinin tapşırığı, öz vəsaiti və digər maliyyə qurumlarının tapşırığı ilə
bankdaxili qeyri-nağd xarici valyuta satışı və alışı əməliyyatları əks olunur.
2.5.1. Hesabat formasının Xarici valyuta satışı və Xarici valyuta alışı
bölməsində bankın satdığı/aldığı xarici valyutanın həcmi və əvəzində alınan/satılan
manat həcmi, əməliyyatlar üzrə orta çəkili məzənnə, əqdlərin sayı, habelə
əməliyyatların müvafiq məqsədlər üzrə bölgüsü əks olunmalıdır.
2.5.2. Hesabat formasında xarici valyutanın satış əməliyyatları aşağıdakı
mənbə və məqsədlər üzrə təsnifləşdirilməlidir:
I. Müştərilərin tapşırığı ilə satılmışdır (qeyri- maliyyə qurumları)
1
BDMƏ bazar seqmentində xarici valyutanın alqı-satqı tapşırıqlarını tam və ya qismən təmin
edilməsi üçün banklararası valyuta bazarında həyata keçirilən əməliyyatlar əks olunur.
4
o cümlədən məqsədlər üzrə:
- malların alınması, iş və göstərilmiş xidmətlər üzrə ödəmələr;
- manatla cəlb olunmuş kreditlər və onlar üzrə faizlərin ödənilməsi;
- manatla depozitlərin yerləşdirilməsi;
- ianə, sponsorluq və sosial yardım üçün manat ödəmələri;
- vergi, rüsum və cərimələrin ödənilməsi;
- əməliyyat(təsərrüfat) xərclərinin ödənilməsi;
- sair məqsədlər - yuxarıda qeyd olunan məqsədlərə uyğun olmayan
əməliyyatlar əks olunur.
II. Bankın öz vəsaiti hesabına satılmışdır
2
o cümlədən məqsədlər üzrə:
- valyuta mövqeyinin tənzimlənməsi;
- manatla kreditlərin qaytarılması və ya verilməsi;
- manatla depozitlərinin qaytarılması və ya yerləşdirilməsi;
- nağd valyuta mübadiləsi üçün;
- sair məqsədlər - yuxarıda qeyd olunan məqsədlərə uyğun olmayan
əməliyyatlar aid olunur.
III. Digər maliyyə qurumlarının tapşırığı ilə satılmışdır
o cümlədən:
- Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Fondunun vəsaitləri;
- Beynəlxalq maliyyə qurumlarının vəsaitləri;
- Digər maliyyə təşkilatları
3
.
2.5.3. Xarici valyutanın bankdaxili satışı hissəsində “Müştərilərin tapşırığı ilə
satılmışdır” və “ Digər maliyyə qurumlarının tapşırığı ilə satılmışdır” mənbələri
üzrə müştəri tərəfindən valyutanın satışı əməliyyatları əks olunur.
2.5.4. Xarici valyutanın alış əməliyyatları aşağıdakı mənbə və məqsədlər üzrə
təsnifləşdirilməlidir:
I. Müştərilərin tapşırığı ilə alınmışdır (qeyri-maliyyə qurumları)
o cümlədən məqsədlər üzrə:
5
- idxal müqavilələri və göstərilmiş xidmətlər üzrə ödəmələr;
- xarici valyutada cəlb olunmuş kredit və onlar üzrə faiz ödəmələri;
- xarici valyutada depozitlərin yerləşdirilməsi;
- xarici ölkələrə investisiya köçürmələri;
- təsisçilərə dividendlərin ödənilməsi;
- əvvəlcədən respublikaya köçürülmüş və ya nağd şəkildə gətirilmiş
vəsaitin köçürülməsi;
- ianə, sponsorluq və sosial yardım;
- beynəlxalq təşkilatlarda, konfranslarda, sərgilərdə iştirak haqqının
ödənilməsi;
- xarici ölkələrə vergi, rüsum və cərimələrin ödənilməsi;
- xarici ölkələrin qiymətli kağızlarının alınması;
- sair məqsədlər - yuxarıda qeyd olunan məqsədlərə uyğun olmayan
əməliyyatlar aid olunur.
II. Bankın öz vəsaiti hesabına alınmışdır
2
o cümlədən məqsədlər üzrə:
- valyuta mövqeyinin tənzimlənməsi;
- xarici valyutada kreditlərin qaytarılması və ya verilməsi;
- xarici valyutada depozitlərinin qaytarılması və ya yerləşdirilməsi;
- mübadilə şöbələri üçün xarici valyutanın alınması;
- sair məqsədlər üçün xarici valyutanın alınması.
III. Digər maliyyə qurumlarının tapşırığı ilə alınmışdır
o cümlədən:
- Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Fondunun vəsaitləri;
- Beynəlxalq maliyyə qurumlarının vəsaitləri;
- Digər maliyyə təşkilatları
3
.
2
Bu bölmədə bankın öz qərarı ilə xarici valyutanın mübadiləsi əməliyyatları əks etdirilir.
3
Bu maddədə bank olmayan kredit təşkilatları, sığorta şirkətləri, pensiya fondları, lizinq şirkətləri
və sair maliyyə qurumları ilə aparılan əməliyyatlar əks olunur.
6
2.5.6. Xarici valyutanın bankdaxili alışı hissəsində “Müştərilərin tapşırığı ilə
alınmışdır” və “ Digər maliyyə qurumlarının tapşırığı ilə alınmışdır” mənbələri üzrə
müştəri tərəfindən valyutanın alışı əməliyyatları əks olunur.
2.5.7. Hesabat formasında bankdaxili satış/alış əməliyyatları fiziki və
hüquqi şəxslər, o cümlədən qeyri-rezident şəxslər üzrə təsnifləşdirilməlidir.
2.5.8. VB_BDVM hesabat formasını doldurarkən aşağıdakı şərtlərə riayət
olunmalıdır:
Sətr 201=sətr202+sətr204;
Sətr201=sətr206+sətr214+sətr220;
Sətr202 ≤ sətr206;
Sətr204 ≥ sətr214+sətr220;
Sətr 224=sətr225+sətr227;
Sətr224=sətr229+sətr241+sətr247;
Sətr225 ≤ sətr229;
Sətr227 ≥ sətr241+sətr247.
2.6. Bankın bir xarici valyutanın digər xarici valyutaya mübadiləsi üzrə
(manat iştirak etmədən) həyata keçirdiyi qeyri-nağd valyuta əməliyyatları VB_XVM
hesabat formasında əks olunur.
2.6.1. Hesabatda daxili (yerli banklar və müştərilərlə) və xarici subyektlərlə
(xaricdə yerləşən banklarla və müştərilərlə) baş verən əməliyyatlar ayrı-ayrılıqda
əks etdirilir.
2.6.2. Hesabat formasının valyuta1 sütununda - bank tərəfindən satılmış
valyuta, valyuta2 sütununda - bank tərəfindən alınmış valyuta qeyd olunur.
2.6.3. Rəsmi məzənnə sütununda əməliyyat baş verən gün Mərkəzi Bank
tərəfindən elan olunan gündəlik rəsmi məzənnə göstəricisi qeyd olunur və bu
məzənnə əsasında manat ekvivalenti göstəricisi hesablanır.
7
2.6.4. Hesabat formasında məzənnə sütununda xarici valyutalar arasında baş
verən real satış məzənnəsi ( valyuta 1 vahidinə görə nə qədər valyuta 2 ödənilməsi)
qeyd olunur.
2.7. Bütün hesabat formalarında gündəlik orta çəkili məzənnə aşağıda
göstərilən düsturla hesablanır:
n
n
n
n
n
n
n
n
q
q
k
q
q
q
q
q
k
q
k
q
k
q
k
K
1
1
3
2
1
3
3
2
2
1
1
*
........
*
......
*
*
*
n – (1, 2, 3, ...............n) sövdələşmənin sıra sayı;
k
n
- n saylı sövdələşmənin (əməliyyatın) məzənnəsi;
q
n
- n saylı sövdələşmənin (əməliyyatın) həcmi.
2.8. Bütün hesabat formalarında xarici valyuta və manat göstəriciləri üzrə
məbləğlər tam nominalda qeyd olunur.
3.
Hesabatın təqdim olunması
3.1. Qeyri-nağd valyuta mübadilə əməliyyatlarının uçotu bank tərəfindən hər
bir valyuta üzrə gündəlik əsasda aparılmalıdır.
3.2. Hesabat, Mərkəzi Banka elektron və kağız daşıyıcılar formasında
yarımaylıq əsasda, hesabat dövründən sonrakı 1 (bir) iş günü ərzində təqdim
edilməlidir.
3.3. Təqdim edilən hesabat bankın İdarə Heyətinin sədri və baş mühasibinin
imzası və bankın möhürü ilə təsdiq edilməlidir.
8
4. Yekun müddəalar
4.1. Bu Təlimata müvafiq qaydada və müddətlərdə statistik hesabatları təqdim
etməyən banklar və bank inzibatçıları qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş qaydada
məsuliyyət daşıyırlar.
4.2. Mərkəzi Bank zəruri hallarda öz səlahiyyətləri çərçivəsində tərtib olunan
hesabatlara dair əlavə məlumatların təqdim edilməsini bankdan tələb edə bilər.
4.3. Bu Təlimat “30” dekabr 2010-cu il tarixindən qüvvəyə minir.
Mərkəzi Bankın sədri E.Rüstəmov
Dostları ilə paylaş: |