STRATEJİ TƏHLİL | Say 7-8 • 2014
18
müasir dünya düzənində büruzə verməsini qısqanclıqla qarşılayanlar var.
Açıq tərzdə bəyan edilməsə də, Azərbaycanın əl-qolunu bağlamaqla onun
nüfuzuna xələl gətirən və imkanlarını məhdudlaşdıran səylər müşahidə
olunur. Lakin etiraf edilməlidir ki, Azərbaycan artıq yeni güc mərkəzi kimi
formalaşır və bu proses təbii tərəqqinin yeni mərhələsi kimi inkişafından
qalmayacaq. Azərbaycan dünya siyasi sisteminin tərkib hissəsinə çevrilərək
bölgədə tutduğu geosiyasi mövqeyinə, iqtisadi və siyasi nailiyyətlərinə
görə artıq bu prosesin nüvəsinə çevrilməkdədir. Ona görə də bu təkamülün
məhdudlaşdırılması qeyri-mümkündür. Onu müəyyən qədər uzatmaq və ya
ləngitmək olar, amma onun qarşısı alına bilməz. Aparıcı dövlətlər bunu nə
qədər dərindən anlasalar, nə qədər bu əməkdaşlığa önəm verməyin, onunla
hesablaşmağın vacibliyini dərk etsələr, zənnimizcə, nəinki Cənubi Qafqazda,
Rusiyada, Avropada, habelə bütün dünyada əksər münaqişələr, hətta İsrail-
Fələstin problemi kimi ən ağrılı məsələ də öz həllini tapa bilər.
Azərbaycan - Qərb və Şərqin maraqlarının toqquşduğu nöqtə
Qərblə Şərqin maraqlarının Azərbaycan adlı bir kəsişmə nöqtəsi mövcud-
dur. Birmənalı şəkildə bu iki qütbün kəsişmə nöqtəsində öz mənafelərini qo-
rumağa çalışan Amerika adlı üçüncü bir nöqtənin görünməyən yerini tapmaq
çətindir. Qərb və Şərq bir sistem kimi qəbul edilirsə, Amerika bizdən qərbdə
yerləşməsinə
baxmayaraq, burada görünmür.
Çünki Qərblə Amerika arasında
bu gün müəyyən rəqabət, kəskin mübarizə
mövcuddur. Bu rəqabətdən İngiltərə Avropa dövlətlərinə nisbətən kənarda
durur və bu proseslərə Amerikanın tərəfdaşı kimi qatılmamağa çalışır. Bu
mübarizənin mahiyyətini araşdırmaq asan olmasa da, belə bir paralel aparaq.
Amerikanın vaxtilə Fransaya atom bombasını verməkdən imtina etməsi bu iki
dövlətin münasibətlərinə soyuqluq gətirdiyi kimi, bu gün Fransanın təşəbbüsü
ilə qurulan Avropa İttifaqı da Amerikanın bəzi siyasi-iqtisadi dairələrinin maraq-
larına uyğun deyil. Ona görə də Amerika İraqa girəndə Avropa İttifaqı ölkələri
bunun əleyhinə çıxdılar. Düzdür, sonra ümumi maraqlar hər iki tərəfə müəyyən
razılıqlara gəlməyə imkan verdi. Necə ki, Minsk qrupunun həmsədrləri Türkiyə
ilə Ermənistan arasında sərhədlərin açılması məsələsində göz qırpımında bir
araya gələ bildilər və yekdil mövqedən çıxış etdilər.
Lakin Əfqanıstanda biz tamamilə başqa bir ssenari müşahidə edirik. Pakis-
tanda siyasi hakimiyyət dəyişdirildi, İranda bu alınmır, Çinin iqtisadiyyatı sürətlə
inkişaf edir. Azərbaycan, Çin və Sinqapur iqtisadiyyatları hazırda dünya iqtisa-
diyyatının inkişafının əsas determinantlarıdır. Onların yaxınlaşması müəyyən
iqtisadi proseslərin istiqamətini dəyişə bilər. Lakin söhbət bu birləşmənin
ölçülərinin böyük və kiçikliyindən yox, çəkisindən gedir. Azərbaycan artıq elə
bir diplomatik açara malikdir ki, onunla bir çox siyasi məsələləri açmaq və
həmçinin bağlamaq mümkündür. Çinin iqtisadiyyatı bu gün bir nömrəli iqtisa-