Say 1 (12) • 2015 |
STRATEJİ TƏHLİL
13
erməniləri güclü silahlanırlar və Rusiya-
ya kömək edəcəklər. Qələbədən sonra Türk
Ermənistanının (Türkiyənin Şərq vilayətləri
nəzərdə tutulur – M.Q.) muxtariyyəti
məsələsinə baxılacaqdır” [5, v.181].
Beləliklə, erməni təşkilatlarının başlı-
ca məqsədi tarixdə olmayan və qondarma
yaradılmış “erməni məsələsi”ni həll etmək
üçün Osmanlı imperiyasını parçalamaq idi.
Bu məqsədlə planların həyata keçirilməsinə
və silahlı dəstələrin hazırlanmasına başlanıl-
dı.
Silahlı dəstələrin hazırlanmasına
başlanılması
Osmanlı dövləti müharibəyə hələ qatılmasa da, bütün Qafqaz daşnaklarının
sentyabr ayında Tiflisdə keçirilən rayon toplantısında türklərə qarşı döyüşmək
üçün ermənilərdən ibarət milis dəstələri hazırlamağa dair məsələ müzakirə
edildi [6, v. 64-66]. İlk dəstələr hazırlanmağa və Türkiyə ərazisinə göndərilməyə
başlandı. Bununla bağlı olaraq Qafqaz rayon mühafizə bölməsinin rəisi 1914-
cü ilin sentyabr ayında yazdığı məlumatda vurğulayırdı:
“Artıq sentyabr ayında
Türkiyə ilə sərhədə zinvorlar göndərildi” [7, v.61-62, 65].
Silahlı dəstələr üçün vəsait toplanmasında Bakı Erməni Mədəniyyət İttifa-
qının Mərkəzi Komitəsi xüsusi rol oynayırdı. Bu komitə orduya çağırılanların
ailələrinə yardım üçün 1914-cü il sentyabrın 20-də müraciət etdi. İanələr Ba-
kıdakı Torqovı küçəsi ilə Million küçəsinin kəsişdiyi
yerdə yerləşən Mədəniyyət
İttifaqının binasında komitənin katibi Aleksandr Bahaduryansa verilirdi [8].
Erməni təşkilatları müharibənin yekununa ümid edirdilər. Bu ümid uydurul-
muş və heç bir əsası olmayan “erməni məsələsi”nin həlli ilə bağlı idi.
Erməni mətbuatı həmin istəkləri geniş təbliğ edirdi. Məsələn, “Mşak”
(“Əməkçi”) qəzeti 1914-cü il 1 oktyabr tarixli sayında “Biz nəyi xahiş etməliyik?”
adlı məqaləsində yazırdı:
“Erməni məsələsini İsrail Ori başladı. “Erməni
məsələsi”nin müəllifi Rusiyadır. Müharibənin yekununda biz bu məsələnin
həllinə nail olmalıyıq” [9, v.50].
Ermənilərin etdikləri yardımlar sırf özlərinin maraqlarından doğurdu. Bu-
nunla bağlı olaraq “Orizon” qəzetinin 1914-cü il 7 oktyabr tarixli sayında çap
edilmiş “Ermənilər və cari vəziyyət” adlı məqalədə açıq-aydın şəkildə yazılırdı:
“Rus-türk fəlakətində rus silahına böyük köməyimiz sadəcə vətəndaş vəzifəsi ilə
bağlı deyildir, bu, bizim yüksək siyasi məqsədlərimizə xidmət edir” [10, v.78].
Osmanlı dövləti hələ müharibəyə qatılmamış erməni silahlı dəstələrinin ha-
zırlanmasını Daşnaksütyunun qurucularından biri və daşnak Ermənistanın baş
naziri olmuş Ov.Kaçaznuni də etiraf edirdi. O sonralar yazırdı:
“1914-cü ilin pa-
yızında Türkiyə hələ müharibə aparan dövlətlər ailəsinə qatılmamış və buna ha-
zırlaşmamış Cənubi Qafqazda erməni könüllü dəstələri böyük hay-küy və ener-
Erməni təşkilatlarının başlıca
məqsədi tarixdə olmayan
və qondarma yaradılmış
“erməni məsələsi”ni həll
etmək üçün Osmanlı
inperiyasını parçalamaq idi.
Bu məqsədlə planların həyata
keçirilməsinə və silahlı
dəstələrin hazırlanmasına
başlanıldı.