Azərbaycan Respublikasının Mülki Prosessual Məcəlləsi

35.2. Hüquqi şəxsə iddia hüquqi şəxsin ünvanının olduğu yerə görə verilir. Hüquqi şəxsin 
törəmə müəssisəsinin fəaliyyətindən əmələ gələn iddialar müəssisənin ünvanının olduğu yerə 
görə verilir. 
35.3.  Qarşılıqlı  iddia,  aidiyyətindən  asılı  olmayaraq,  ilkin  iddianın  baxıldığı  yerin 
məhkəməsinə verilir. 
M a d d  ə  3 6 .  İddiaçının seçməsinə görə aidiyyət 
36.1.  Yaşayış  yeri  məlum  olmayan,  yaxud  Azərbaycan  Respublikasında  yaşayış  yeri 
olmayan cavabdehə iddia onun əmlakının olduğu yerə görə və ya məlum olan axırıncı yaşayış 
yerinə görə verilə bilər. 
36.2. Rəsmi yaşayış yeri, olduğu yer və ya hüquqi ünvanı müxtəlif olan bir neçə cavabdehə 
iddia cavabdehlərdən birinin rəsmi yaşayış yeri və ya hüquqi ünvanı üzrə verilə bilər. 
36.3. Alimentin alınması və atalığın müəyyən edilməsi haqqında iddialar iddiaçı tərəfindən 
özünün yaşadığı yerə görə də verilə bilər. 
36.4.  Azadlıqdan  məhrum  etmə  növündə  cəza  çəkən  şəxslərə  qarşı  nikahın  pozulması 
haqqında iddialar iddiaçının yaşadığı yerə görə verilə bilər. 
26 
36.5. İddiaçının yanında yetkinlik yaşına çatmayan uşaqlar olduqda və ya iddiaçı səhhətinə 
görə  cavabdehin  yaşadığı  yerə  getməyə  çətinlik  çəkdikdə  də  nikahın  pozulması  haqqındakı 
iddialar iddiaçının yaşadığı yerə görə verilə bilər. 
36.6. Şikəstetmə və ya səhhəti sair şəkildə zədələmə ilə, habelə ailəni dolandıranın ölümü ilə 
vurulan  ziyan  haqqında  iddialar  ziyan  vuranın  yaşadığı  yerə  görə  və  ya  ziyan  vurma  yerinə 
görə verilə bilər. 
36.7. Qanunsuz olaraq məhkum edilməklə, cinayət məsuliyyətinə cəlb edilməklə, qətimkan 
tədbiri  kimi  həbsə  alınmaqla,  başqa  yerə  getməmək  haqqında  iltizam  almaqla,  yaxud  həbs 
şəklində inzibati tənbeh verilməklə fiziki şəxsə vurulmuş zərərin ödənilməsi ilə əlaqədar olaraq 
əmək,  pensiya  və  mənzil  hüquqlarının  bərpa  edilməsi,  əmlakın  və  ya  onun  dəyərinin 
qaytarılması haqqında iddialar, həmçinin iddiaçının yaşayış yerinə görə verilə bilər. 
36.8.  İnzibati  orqanların  inzibati  xətalar  haqqında  işlərə  baxmağa səlahiyyətli  olan  vəzifəli 
şəxslərinin cərimə və yaxud başqa tənbehlər tətbiq etmələri haqqında qərarlarına dair iddialar 
iddiaçının yaşadığı yerə görə də verilə bilər.
27 
36.9.  İstehlakçının  hüququnun  müdafiəsi  haqqında  iddialar  iddiaçının  yaşadığı  yerə  görə, 
yaxud müqavilənin bağlandığı və ya icra edildiyi yerə görə verilə bilər. 
36.10. Gəmilərin toqquşması nəticəsində vurulan zərərin ödənilməsinə dair, habelə dənizdə 
kömək  göstərilməsinə  və  xilas  etməyə  görə  mükafat  alınması  haqqında  iddialar  cavabdehin 
gəmisinin olduğu yerə görə və ya gəminin aid olduğu yerə görə də verilə bilər. 
36.11. İcra yeri göstərilən müqavilələrdən əmələ gələn iddialar müqavilənin icra yerinə görə 
də verilə bilər. 
36.12. Azərbaycan Respublikasının vətəndaşı və yaxud hüquqi şəxsi olan və başqa dövlətin 
ərazisində yerləşən cavabdehə qarşı iddia iddiaçının olduğu yerə və ya cavabdehin əmlakının 
olduğu yerə görə verilə bilər. 
36.13.  Bu  Məcəllənin  39‐cu  maddəsində  müəyyən  edilmiş  aidiyyət  istisna  olunmaqla,  bu 
Məcəllənin  36.1‐36.12‐ci  maddələrinə  görə  işin  aid  olduğu məhkəmələrdən  birini  seçmək 
hüququ iddiaçıya məxsusdur. 
28 

---

M a d d  ə  3 7 .   Hüquqi  əhəmiyyəti  olan  faktların  müəyyən  edilməsi  üzrə  işlərin 
aidiyyəti 
Tikintiyə,  qurğuya,  torpaq  sahəsinə  sahiblik  faktının  müəyyən  edilməsinə  dair  həmin 
tikintinin,  qurğunun,  torpaq  sahəsinin  olduğu  yerdə  baxılan  işlər  istisna  olmaqla,  hüquqi 
əhəmiyyəti olan faktların müəyyən edilməsi barədə işlərə ərizəçinin olduğu yerdə baxılır. 
M a d d  ə  3 8 .   Fiziki  və  hüquqi  şəxslərin  müflisləşməsinə  (iflasına)  dair  işlərin 
aidiyyəti 
Müflisləşmə  (iflas)  haqqında  işlərə  borclu  fiziki  şəxsin  yaşadığı  yerin,  hüquqi  şəxsin 
ünvanının olduğu yerin məhkəməsində baxılır.
29 
M a d d  ə  3 9 .  Müstəsna aidiyyəti 
39.1.  Tikintiyə,  qurğuya,  torpaq  sahəsinə  mülkiyyət  hüququnun  tanınması,  tikintinin, 
qurğunun,  torpaq  sahəsinin  başqasının  qeyri‐qanuni  sahibliyindən  götürülməsi,  mülkiyyət 
hüququndan  məhrum  etmə  ilə  əlaqədar  olmayan  sahibkarın  və  yaxud  başqa  qanuni  sahibin 
hüquqlarının  pozulmasını  aradan  qaldırmaq  haqqında  iddialar  tikintinin,  qurğunun,  torpaq 
sahəsinin olduğu yerə görə verilir. 
39.2.  Vərəsələr tərəfindən vərəsəlik  qəbul  edilənə  qədər  miras  qoyanın  kreditorları 
tərəfindən verilən vərəsəlik hüquq münasibətləri ilə əlaqədar iddialar miras qalan əmlakın və 
yaxud onun əsas hissəsinin olduğu yerin məhkəməsinə aiddir. 
39.3.  Yüklərin,  sərnişinlərin  və  ya  baqajın  daşınma  müqavilələrindən  əmələ  gələn  yük 
daşıyanlara qarşı iddialar nəqliyyat təşkilatı idarəsinin olduğu yerə görə verilir. 
M a d d  ə  4 0 .  Müqavilə aidiyyəti 
40.1. Ərazi aidiyyəti qaydalarının pozulmasına yol verilmir. 
40.2.  Tərəflər  öz  aralarındakı  saziş  ilə  mübahisəli  işin  ərazi  aidiyyətini  dəyişdirə  bilərlər. 
Saziş yazılı şəkildə ifadə olunmalıdır. 
40.3. Saziş o zaman ola bilər ki, o, müəyyən məhkəmə işinə və ya mübahisəsinə əsaslanmış 
olsun. 
40.4.  Mübahisə  üçün  müstəsna  aidiyyət nəzərdə  tutulduğu  halda  bu  Məcəllənin  40.1‐40.3‐
cü maddələrinin qaydaları tətbiq oluna bilməz. 
30 
M a d d  ə  4 1 .  Əmr icraatı qaydasında baxılan iddianın aidiyyəti 
Əmr  icraatı  qaydasında  işlərə  baxılarkən  ərizə  bu  fəsillə  müəyyən  edilmiş  aidiyyət  üzrə 
məhkəməyə verilir. 
M a d d  ə  4 2 .  Cinayət işindən əmələ gələn iddia üzrə aidiyyət 
Cinayət işindən  əmələ  gələn  mülki  iddia,  əgər  o,  cinayət işinin  icraatı  zamanı 
verilməmişdirsə  və  yaxud  həll  olunmamışdırsa,  bu  Məcəllə  ilə  müəyyən  olunmuş  mülki 
məhkəmə icraatının qaydaları üzrə baxılmaq üçün verilir. 
M a d d  ə  4 3 .  Biri biri ilə əlaqədar olan bir neçə işin aidiyyəti 
43.1.  Əgər  müxtəlif  məhkəmələrin  icraatında  olan  işlər  biri  biri  ilə  əlaqəlidirsə,  ədalət 
mühakiməsinin  düzgün  həyata  keçirilməsi  üçün  onlara  birgə  baxılmalı  və  qətnamə 

---