Azərbaycan Respublikasının Təhsil nazirliyi azərbaycan texniKİ universiteti NƏZDİNDƏ baki döVLƏt rabiTƏ VƏ NƏQLİyyat kolleci

İNTEL 8086 mikroprosessoru.
1978-ci ildə Intel firması tərəfindən layihələndirilən Intel 8086 MP-nin aşağıdakı xüsusiyyətləri vardır:

• 
  16 bitli verilənlər üzərində əməliyyatlar y/y-lir;
  
• 
  Bir prosessorlu və çoxprosessorlu rejimlərdə işləmək üçün aparat təhcizatı öz strukturunu dəyişə bilir;
  
• 
  Intel 8087 soprosessoru ilə birgə işləmək imkanına malikdir;
  
• 
  Operativ yaddaşın (RAM) seqmentli təşkili dəstəklənir;
  
• 
  20 bitli ünvan şini 1 MB həcmində fiziki yaddaş qoşmağa imkan verir;
  
• 
  Ünvan və verilənlər şini multipleksləşdirilmişdir.
  

İNTEL 8088 mikroprosessoru. İntel 8088 modeli daxili arxitekturuna görə 16 bitli MP-lar ailəsində daxil olmasina baxmayaraq xarici verilənlər şini 8 bitli dir. Odur ki, 8 və 16 bitli mə‘lumati emal edə bilir. Proqram səviyyəsində İntel 8086 ilə, texniki imkanlarına görə 8 bitli MP-lər ilə uyğun gəlir.İntel 8088 MP-nin daxili strukturu şəkil 3.2- də verilmişdir. Ünvan və verilənlər şini multipleksləşdirilmişdir. 20 bitli ünvan kodu 1 MB- a qədər fiziki yaddaşı ünvanlaşdırıla bilir və 24 ədəd müxtəlif ünvanlaşdırma üsulları tədbiq edilmişdir.Reqistrlər blokuna hər biri 16 bitli olmaqla 14 ədəd registrlər daxildir. .Kompüter IBM bütün PC tipli işləməyə tələb olunur. LOCK əmri (şinin qpanması prefiksi) xüsusi registrin seçilməsi hallarında tətbiq edilir. İBM tipli kompüterlər baza maşını kimi məlumdurlar. 8088 tipli prosessorun kontaktlarının ayrılması şəkli aşağıda verilmişdir.

Şəkil 1.Səkkiz verilənlər xətti D7-D0 16 bitli verliş üçün, iki qəbula səkkiz bitlə, multipleksləşir. 8088 tipli prosessorlarda şini 16 xətdən, D15-D0 ibarətdir. Hər iki prosessorda bəzi ünvan xətləri verilənlərin ötürülməsi üçün, məsələn, prosessor 8088 bu xətlər A7-A0, tətbiq edilir.İyirmi ünvan xətti A19-A0 kontaktlar 35-39 və 2-16 çıxarılmışdır. Verilənlər xətti D7-D0 kontaktlarının 9-16-na, A7-A0 xətlərinə, ayırırlar. Müxtəlif zamanlarda bu xətlərlə ünvanlar və verilənlər ötürülürlər.Prosessor 8088 ayrıca çıxış hesablama və yazı siqnalları (kontakt 32-PD, kontakt 29-WR) mövcuddur. Hər iki siqnal yüksək səviyyədə passivdirlər, hesablama və yazı tələb olunduqda aktivləşirlər. Aşağı səviyyəli siqnalda RD prosessor yaddaşın ünvan oymasındakıları hesablayır. WR çıxışında yüksək səviyyə qalmaqla WR aşağı səviyyəli siqnalında RD çıxışında yüksək səviyyəyə təsir edir və prosessor oymalara verilənləri yazır.Kontakt 25- ə ALE (Address Latch Enable) ünvan siyirməsinin icazə siqnalı çıxarılmışdır və o yüksık gərginlik səviyyəsində aktivdir. Yüksək səviyyəli ALE siqnalı daxil olmayınca ünvan uyğun kontakta çıxarılmır. Daha bir 10/M çıxış siqnalı yaddaş və giriş-çıxış qurğularına müraciət müxtəlifləşdirir. Yaddaş oymasını ünvanlaşdıran zaman maniəsiz yaddaşa ötürülür, giriş-çıxış qurğusuna bu halda bitləri ünvanlaşdırmaq olmaz. Yüksək səviyyəli siqnalda 10/M yaddaşa ünvanlaşdırma olmaz və ünvan bitlərini giriş-çıxış qurğusu qəbul edir.Giriş siqnalı MN/MX (kontakt 33) prosessoru minimal və maksimal iş rejimlərini təyin edir. Şəkil 1- də bızi siqnallar, dırnaq içində göstərilənlər maksimal rejimə, adi işarəli isə minimal rejimə aiddirlər.8088/8086 tipli prosessorda iki iş rajimi müxtəlif sistemlərin layihələndirilməsinə hesablanmışdır. Minimal rejim yeganə 8088 prosessoru kompyütürlər isə (soprosessorsuz) təyin edilmiişdir. Minimal rejim üçün 33 kontaktına +5V gərginlik qoşulur. Bu halda siqnallar (şəkil 1) mötərizəsiz siqnallar təsirlənir.Kontakt 33 torpaqlanma dövrəsinə qoşduqda prosessor maksimal rejimə keçir və bəzi siqnalların funksiyaları dəyişir. Bu rejimdə prosessor 8088 digər prosessorla işləyə bilər, məsələn bir çox İBM PC soprosessor 8087 ilə birgə işləyir və rəqəm hesablamalarını bir qədər sürətləndirir.Maksimal rejimdə prosessor 8088 böyük miqdarda müəyyən sahələrə istiqamətləndirilmiş soprosessorla işləməyə malikdir.Prosessor 8088 minimal və maksimal rejimləri sonralar ixtira edilmiş 80286 və 80386 prosessorların ilkinləri idilər və onların unversallığını təmin etmişdirlər.