Azərbaycan respublġkasi təHSĠl nazġRLĠYĠ azərbaycan döVLƏT ĠQTĠsad unġversġtetġ



Yüklə 1,45 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə9/24
tarix23.09.2018
ölçüsü1,45 Mb.
#70284
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   24

25 

 

məhsulunun  reallaşdırılmasından  əldə  etdiyi  mənfəət  (M



x

)  aşağıdakı  formulla 

hesablanır [17, səh 69]. 

M

t

=G

t

-M

dt

            

 

 



 

 

Burada: G



t

- t ilində məhsulun reallaşdırılmasından əldə olunan mədaxil, 

M

dt

- t ilində reallaşdırlan məhsulun tam maya dəyəri. 



Müştərək  müəssisələrin  iqtisadi  səmərəliliyini  xarakterizə  edən  göstəricilərdən 

biri  də  vergi  hesabına  mənfəətdir  (M

vt

).  Müəssisənin  vergi  hesablanan  mənfəəti 



aşağıdakı kimi hesablanır[17, səh 69]:  

M

vt=

M

t

-G

vt

                

 

 

           

     

 

Burada: M

t

- müəssisənin 1 ilində məhsulunun reallaşdırılmasından əldə etdiyi 



mənfəət; 

G

vt



 - t ilində vergidən güzəştlərin hesabına çıxılan vəsait. 

Digər bir səmərəlilik  göstəricisi  əldə olunan gəlirdən  vergi ödənişləri  və  vergi 

ödənilməsindən  sonra  yaradılan  fondlara  ödəmələr  çıxdıqdan  sonra  qanunvericidiyə 

uyğun  maya  dərərinə  daxil  edilməyən  xərcləri  də  nəzərə  alınmaqla  hesablanan 

bölüşdürülən  mənfəətdit  (M

bol


).  Müştərək  müəssisənin  təsisçiləri  arasında 

bölüşdürülən mənfəət aşağıdakı kimi hesablanır[11, səh 45]: 



M

bol

= M

t

-M

vt•

D

v

-X

t

-M

b

     

 

 

 

 

 

Burada: D

v

 - müştərək müzssisənin mənfəətinə vergi dərəcəsidir;    



X

t

- t ilində mənfəətdən ödənən xərclər 



M

b

-bölüşdürülməyən mənfəətdir; 




26 

 

M



t

- müəssisənin 1 ilində məhsulunun reallaşdırılmasından əldə etdiyi 

mənfəət; 

M

vt



-vergi hesablanan məənfəətdir. 

Müştərək müəssisələrinin  iqtisadi səmərəliliyini xarakterizə edən 

göstəricilərdən biri də xalis mənfəətdir (M

xal


).O aşağıdakı kimi hesablanır: 

 

          M



xal

=M

t

-M

vt

•Dv-X

t

       

 

 

 

    

Burada: D

v

 - müştərək müzssisənin mənfəətinə vergi dərəcəsidir;    



X

t

- t ilində mənfəətdən ödənən xərclər ; 



M

t

- müəssisənin 1 ilində məhsulunun reallaşdırılmasından əldə etdiyi 



mənfəət; 

M

vt



-vergi hesablanan məənfəətdir 

Müştərək  müəssisələrin  təsis  edilməsi  zamanı  onun  təsisçiləri  tərəfindən 

qoyulmuş kapitalın illik rentabelliyi də mühüm iqtisadi səmərəlilik göstəricisidir və 

aşağıdakı kimi hedablanır [11, səh 45]: 

 

   


 

   


   

 

 



                                                                 

 

 



 

 

 

 

      

     

Burada: A

t

-t ilindəki amortizasiya ayırmaları; 



K-təsisçilər  tərəfindən  müştərək  müəssisənin  yaradılması  kapital 

qoyuluşudur. 

M

xal


-xalis mənfəətdir. 

Təbidir ki illər üzrə müştərək müəssisənin əldə etdiyi mənfəətin səviyyəsi də bir 

birindən  fərqlənir.Əgər  müştərək  müəssisənin  mənfəəti  illərə  görə  dəyişərsə  bu 



27 

 

zaman  müştərək  müəssisənin  iqtisadi  səmərəliliyinin  qiymətləndirilməsi  üçün  onun 



xərclərinin orta illik rentabelliyi hesablanmalıdır.Onu aşağıdakı kimi hesablayırlar: 

 

 



 

  



   

   


 

 

 



   

     


                                                           

 

 

 

 

 

       

Burada: T- əsasında hesabat aparılan illərin sayıdır; 

t  - hesabat  dövrünün  “birinci ili” olan  “0”  ilə verilmiş göstəricinin  aid 

olduğu T ili arasındakı illərin sayıdır;



 

A

t



- t  ilində amortizasiya ayırmaları; 

K - müştərək müəssisənin yaradılmasına kapital qoyuluşlarıdır. 

Müştərək  müəssisələrin  yaradılmasına  qoyulan  kapital  qoyuluşlarının  ödəmə 

müddəti  xalis  mənfəətin  həcmi  illər  üzrə  eynidirsə  ümumi  kapital  qoyuluşunun 

həcmini  illik  xalis  mənfəətlə  amortizasiya  ayırmalarının  cəminə  bölməklə 

tapılır.Əksər  kapital  qoyuluşları  müştərək  müəssisə  fəaliyyətə  başlamazdan  əvvəl 

həyata  keçirilərsə  və  onun  mənfəəti  illərə  görə  fərqlənirsə,  onda  ümumi  xərclərin 

cəmindən  xalis  mənfəətlə  amortizasiya  ayırmalarının  illik  qiymətini  çıxmaqla  onun 

ödənmə müddəti müəyyən edilir. 

Əgər müştərək müəssisənin tikintisinə və inkişafına kapital qoyuluşları illər üzrə 

fərqlənirsə,  illik  mənfəət  illər  üzrə  eyni  deyilsə,  onda  müştərək  müəssisələrin 

yaradılması və fəaliyyətinin inteqral səmərəsi və xərclərin daxili rentabellik norması 

tətbiq edilir.Bu zaman müxtəlif dövrlərə aid olan gəlir və xərclərin bütün göstəriciləri 

hesabat  dövrünün  birinci  ilinə  gətirilir.Bu  gətirilmə  verilmiş  illik  göstəricinin  a

x

 

əmsalına vurulması yolu ilə edilir. a



x

 əmsalı aşağıdakı kimi müəyyən olunur [17, səh 

68]: 

 

 

 



 

 

      



 

 

   



                                                              

 

 



Yüklə 1,45 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   24




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə