79
Nəticə və təklif
Rəqabət hüquq normalarının birbaĢa və əsas məqsədi bazarda rəqabəti
qorumaqdır. Bununla belə rəqabət hüquq normaları nə rəqiblərin, nə istehlakçıların
nə də peĢə və ya sahə qruplarının mənafeyini mühafizə etməyi bir baĢa hədəf seçmir.
Belə ki, rəqabət hüquq normaları, rəqabətin qorunması prosesində ümumi mənada
rəqabət normalarına zidd hərəkətlərin mənfi təsirlərini aradan qaldırılmasında iĢtirak
edirlər. Azad bazarın, sağlam rəqabətin təmin olunması üçün əsas Ģərtlər məhz
dövlətin qanunvericilik sisteminin və dövlətin qanunlarının doğru iĢləməsi və bu
qanunları icra edən dövlət orqanlarının iĢini Ģəffaf icra etməsi, ictimaiyyətə acıq
Ģəkildə hesabat verilməsi, kimliyindən asılı olmadan bazarda rəqabəti pozan və
inhisarçılıq yaradan subyektləri pozduğu qaydalara görə cəzalandırmaq və ya
məsuliyyətə cəlb etməkdir. Dövlətin antiinhisar siyasəti mövcud olan qanunvericilik
və elmi-nəzəri baxıĢlara əsaslanmaqla dövlət orqanları qarĢısında bu sahədə
qısamüddətli və uzunmüddətli fəaliyyət planının təyin edilməsi vəzifəsini qoyur. Nə
qədər ki, iqtisadçılar ölkədə həyata keçirilən antiinhisar siyasətini və onu reallasdıran
orqanların cəmiyyət üçün səmərəsini, hansı antiinhisar tədbirininin labüd olmasını,
hansının isə cəmiyyətin rifahına müsbət və ya mənfi təsir etdiyini tam izah
etməyiblər, o vaxta kimi də qanunvericilik əsasən daha kəskin və gözəçarpan birbaĢa
əsassız qiymət artımını, inhisarçılıq etmək naminə birləĢməni bu kimi digər halların
qarsısını almağa istiqamətlənəcəkdir. Lakin ölkə iqtisadiyyatında monopoliya
sahələri çox olduğu üçün və inhisarçılıqla mübarizədə qanunvericilikdə olan
boĢluqlardan dolayı, Azərbaycan iqtisadiyyatında dünya və ya Avropa Ġttifaqı
ölkələri səviyyəsində olan bir rəqabətdən söz gedə bilməz. Bu araĢdırmadan belə bir
qənaətə gəlmək olar ki, ilk öncə qanunvericilik sahəsində ciddi islahatlara ehtiyac
var. Tətbiq olunan cərimələr və cinayət məsuliyyətinə cəlb ilə bağlı qanunlarımızda
ciddi boĢluqlar və bunlardan yayınma halları mövcuddur. Və həmçinin inhisarçı
təsərrüfat subyektləri bazarda etdikləri inihsarçı davranıĢlardan dolayı kimliyindən
asılı olmadan cinayətə cəlb edilməli və ya müəyyən cərimələr tətbiq olunmalıdır.
Həmçinin ölkəmizdə xarici təsərrüfat subyektlərinə süni Ģəkildə yaradılan maneələr
80
vardır ki, məhz bu maneələr aradan qaldırılarsa daxili bazarda rəqabətin səviyyəsinin
yüksəlməsinə Ģərait yaranar. Ġqtisadiyyatda olan böyük monopoliyalardan dolayı ölkə
iqtisadiyyatının rəqabət qabiliyyətlilik səviyyəsi aĢağıdır. Ümumi Ģəkildə deyə bilərik
ki, iqtisadiyyatın dinamik inkiĢafı inhisarçılıq fəaliyyətinin düzgün tənzimlənməsi və
antiinhisar siyasətinin effektiv həyata keçirilməsindən birbaĢa asılıdır.
Ġqtisadiyyatda inhisarçılıq fəaliyyətinin tənzimlənməsinin səmərəli reallaĢması
və sağlam rəqabət mühitinin inkiĢafı məqsədi ilə bir neçə təklif irəli sürülür:
- Antiinhisar fəaliyyətinin hüquqi bazasının formalaĢması üçün antiinhisar
Qanunvericiliyinin təkmilləĢdirilməsi;
- Inhisarçı təsərrüfat subyektlərinə cərimələrin tətbiq olunmasında Ģəffaflığın təmini
- Təbii inhisarların tənzimlənməsində xüsusi siyasətin həyata keçirilməsi
təmin edilməlidir;
-Təbii inhisarların nəzərdə tutulmuĢ qanunvericiliklə zamanında ictimaiyyəti və KĠV-
ləri informasiya ilə təmin etməlidir;
- Xarici təsərrüfat subyektləri üçün yaradılan süni maneələr aradan qaldırılmalıdır;
Beləliklə, bütün bunları nəzərə alaraq qeyd edə bilərik ki, müstəqillik əldə
etdiyimiz dövrdən günümüzə qədər antiinhisar fəaliyyətinin tənzimlənməsi ilə bağlı
irəliləyiĢlər əldə olunmuĢdur, lakin daha dərin islahatlar etmək və ―Rəqabət Məcəlləsi
Layihəsini‖ reallaĢdırmaq iqtisadiyyatda olan monopoliyalarla mübarizəyə təkan
verəcəkdir ki, bu da öz növbəsində iqtisadiyyatın rəqabət qabiliyyətliliyini
yüksəldəcəkdir.
81
İstifadə olunan ədəbiyyat siyahısı
1.
Allahverdiyev H.B., Qafarov K.S., Əhmədov Ə.M. Iqtisadiyyatın dövlət
tənzimlənməsi. Bakı «Nasir» nəsriyyatı, 2002.
2.
Babayev Ə.P. Iqtisadi nəzəriyyə T.Vəliyevin, Ə. Babayevin, M.Meybullayevin
ümumi redaktorlugu ilə, dərslik. Bakı, Çasıoglu, 1999.
3.
Zeynep Ayata. Hukukun Ġktisadi Analizi Çerçevesinde Rekabet Hukuku*
4.
Əhmədov M.A., Hüseyn A.C. Ġqtisadiyyatın dövlət tənzimlənməsinin əsasları.
Metodik vəsait Bakı: 2011 ―Ġqtisad Universiteti‖ səh: 50-54.
5.
Azərbaycan Respublikası Konstitusiyası, Qanun 2012, maddə 15, maddə 59.
6.
―Antiinhisar fəaliyyəti haqqında‖ Azərbaycan Respublikasının qanunu. Qanun elmi-
hüquq jurnalı 2012, maddələr 1-4, maddə 10.
7.
―Haqsız rəqabət haqqında‖ Azərbaycan Respublikasının Qanunu. Qanun elmi-hüquq
jurnalı 2012. 1-15- ci maddələr.
8.
―Təbii inhisarlar haqqında‖ Azərbaycan Respublikası qanunu. Qanun elmi-hüquq
jurnalı 2012, maddə 1.1, maddə 2, maddə 4 .
9.
―Rəqabət Məcəlləsi Layihəsi‖ ilə bağlı problemlər haqqında. Gündəlik Teleqraf
qəzeti 13.09. 2013- il çapı. Maddə 1.3, maddə 1.4.
10.
Qocayev E. ―Kartellə mübarizəyə dair beynəlxalq təcrübə‖ ―Ekspert‖ jurnalı 2008.
11.
Qocayev E. ―Avropa Rəqabət Hüququ‖ ―Azərbaycan Respublikasında dövlət və
hüquq quruculuğunun aktual problemləri‖ jurnalı, Bakı 2009.
12.
―Azərbaycan Respublikası Antiinhisar Siyasəti və Sahibkarlığa Kömək Komitəsinin
yaradılması haqqında‖ Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 23 iyun 1992-ci il
tarıxli Fərmanı, Qanun , Bakı 2012.
13.
Azərbaycan Respublikasının Cinayət Məcəlləsi , 199-cu maddə, 199.2 və 1992.3-cü
maddələr. Qanun Bakı 2012.
14.
― Antiinhisar siyasəti və istehlakçıların hüquqlarının müdafiəsi sahəsində fəaliyyətin
təkmilləĢdirilməsi haqqında ― Azərbaycna Respublikası Prezidentinin Fərmanı,
Qanun 2012.
82
15.
―Azərbaycan Respublikasının Ġqtisadi ĠnkiĢaf Nazirliyi yanında Antiinhisar Siyasəti
və Ġstehlakçıların Hüquqlarının Müdafiəsi Dövlət Xidməti haqqında Əsasnamə‖,
Qanun 2012.
16.
―Antiinhisar qanunvericiliyinin pozulması haqqında iĢlərə baxılması Qaydaları‖ və
həmçinin antiinhisar orqanının qəbul etdiyi ―Azərbaycan Respublikasında inhisarçı
müəssisələrin dövlət reyestri haqqında Əsasnamə‖ Qanun elmi-hüquq jurnalı, Bakı
2012.
17.
Azərbaycan Respublikası Mülki Məcəlləsi, 560.3.5, 560.3.6, 729 və 799-cu
maddələr.
18.
Azərbaycan Respublikası Ġnzibati Xətalar Məcəlləsi, Qanun 2012, 221-ci maddə.
19.
Azərbaycan Respublikası ―Reklam haqqında‖ Qanun, Qanun 2012.
20.
―Dövlət satınalmalar haqqında‖ Azərbaycan Respublikasının Qanunu (02.05.1995)
21.
―Korrupsiyaya qarĢı mübarizə haqqında‖ Azərbaycan Respublikasının Qanunu.
22.
―Antiinhisar qanunvericiliyinin pozulması haqqında iĢlərə baxılması Qaydaları‖nın
təsdiq edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin Qərarı (№
120, 29 may 1998-ci il)
23.
―Təsəsrrüfar subyektlərinin, assosiasiyaların, sahələarası regionlararası və digər
birliklərin yaradılması və yenidən təĢkili bağlı antiinhisar orqanının razılığının
alınması haqqında ərizələr baxılası Qaydaları‖ (21 dekabr 1994-cü il) Qanun 2012
24.
―Ġqtisadiyyatın rəqabətqabiliyyətliliyini yüksəldilməsi Azərbaycan Respublikası
iqtisadi təhlükəsizliyinin təmin edilməsi amili kimi‖
,
Azərbaycanın vergi xəbərləri
2011, səh: 121-130.
25.
Natiq Cəfərli, Təbii inhisarlar: problemlər və onların həlli yolları, məqaləsi.
26.
Aslan Yılmaz, Rekabet Hukuku Dersleri, Ekin Kitabevi, 2010
27.
Richard Posner Economic Analysis of Law, 8. Basım, Kluwer, Law, New York,
2011.
28.
Бокачева М.А ―Монополизм и антимонопольное регулирование: опыт,
проблемы и решения Москва 1991
83
29.
Каширин В.В, ―Пимашков П.И Демонополизация и развитие конкурентного
ценообразования‖
30.
Цыганова А.Г. ―Конкуренция и антимонопольное регулирование‖ Москва 1999
31.
Шумпетер Й, Теория економическово развития. М. Прогресс, 1982.
Internet saytları
1.
http://www.azerenerji.com
.
2.
http://www.socar.az
3.
http://e-qanun.az/files
4.
http://tehsil.azerall.info/kitabxana
5.
http://www.commission-
anticorruption.gov.az/view.php?lang=az&menu=3&id=210
6.
http://www.azerbaijan.az/portal/Economy/Genereal
84
АННОТАЦИЯ
В качестве ключевого оружия в борьбе против монополий является закон
страны в этой области. Мы рассказали в этом диссертацие оборъбе против
монополизма, формирования анти монополъного законодателъство, в защите
економический безопасносъти страны.
Магистирская диссертация состоит из вступителный, три глава, из
предложений а также литературного списка.
Введение актуальности самой проблемы, уровень научных исследований,
научно-исследовательских, научно-исследовательских целей и задач, предмет и
объект работы отражает научные инновации.
Первая глава магистерской диссертацие мы изучали монополия и ее
теоретическое основа а также ролъ, право конкурироватъ в экономике.
Во второй части рассмотрены текущее состояние Азербайджанской
Республики монополистической и антимонопольного регулирования.
Последняя часть третьей секции, форма борьбы против монополии и
антимонопольное деятельности в этой области к регулированию правовых
рамок законов, указов Президента и иных нормативных правовых актов ученых
и изученных способов улучшить их.
Борьбы против монополии данного выводов и рекомендаций по
совершенствованию нормативно-правовой и конкурентной среды для
предоставления практической значимости данные третъем главе.
85
ANNOTATION
As a main struggle weaponagainst monopolies is legislation of country
belonging to this sphere. In Master's thesis we explained role of development and
formation of legislation on competition in the fight against monopoly in provision of
economic security of the country.
Master's thesis includes – introduction, three chapter, proposals as well as a
list of literature. Introductionreflects in itself urgency of the issue, the level of
research,research goals and objectives,scientific innovation of the work.
In first chapter of Master's thesiswe learned monopoly and its theoretical
foundations, also the role of the right to compete in the economy.
In second section we investigated monopolistic activity and the current
condition of anti-monopoly regulation.
The last part of the third section we studiedformation of the fight against
monopoly in country, rules of regulation of the of antimonopoly activity based on
legislative framework in this field, presidential decrees and other normative legal
acts, and investigated improvement ways.
Conclusions and suggestions at the end has practical significance for normative
legal provision issues on fight against monopoly and development competitive
environment.
86
REFERAT
Mövzunun aktuallığı. Ölkənin iqtisadi təhlükəsizliyi iqtisadi rəqabət qabiliyyətlilk ilə
sıx bağlıdır. Effektiv iqtisadi rəqabətqabiliyyətliliyi iqtisadi təhlükəsizliyi inkiĢaf
etdirir, həmcinin subyektə iqtisadi təhlükəsizliyin əhəmiyyətini, onun hüquqi
səlahiyyətini və faydalılığını yenidən qiymətləndirməyə imkan verir. Beləliklə,
müasir dünyanın iqtisadi inkiĢafının dinamikliyi rəqabətqabiliyyətliliyini Ģərtləndirir
ki, bu da hökuməti milli prioritetlərin sərt prinsiplərini rəhbər tutaraq çevik iqtisadi
siyasətin köməyi ilə yorulmadan rəqabətqabiliyyətliliyinin yüksəldilməsi qayğısına
qalmağa məcbur edir. Dövlətin iqtisadi təhlükəsizliyini təmin edən əsas amillər, milli
iqtisadiyyatın vəziyyəti, onun rəqabətqabiliyyətliliyinin səviyyəsidir və dünya
təsərrüfatında rəqabətin qızıĢması, dünya iqtisadi tabelində mövcud yer uğrunda
mübarizədir. Dövlətin rəqabət qabiliyyətliliyinin artımı və bu zaman baĢ verən bütün
qlobal miqyaslı dəyiĢikliklər dünya iqtisadiyyatının qarĢılaĢmaqdan yan keçə
bilməyəcəyi çoxlu sayda mürəkkəb çağırıĢlar olmadan baĢa gəlmir. Və hər bir ölkə
bu çağırıĢlara öz güc və imkanlarından, xüsusilə də nail olduğu inkiĢaf səviyyəsindən,
malik olduğu resurslardan irəli gələrək cavab vermək məcburiyyətində qalır. Bu gun
innovasiyaların, texnoloji prosesin və azad sahibkarlığın inkiĢafı ilə bağlı qlobal
dəyiĢikliklər çoxlu sayda qlobal çağırıĢ doğurmuĢdur ki, dünyanın bütün ölkələrinin
iqtisadiyyatları bunlarla qarĢılaĢmıĢdır. Azərbaycan da, mühüm geostrateji əhəmiyyət
kəsb edən təbii resursların çoxlu sayda növlərinin böyük ehtiyatlarına malik olan ölkə
olaraq, bu və ya digər dərəcədə bu çağırıĢlarla üz-üzə gəlir. Məhz bu səbəbdən bu
sahədə nəzarəti daha asan və uğurlu həyata keçirmək üçün rəqabət, inhisarçılığa qarĢı
mübarizə sahəsində qanunvericilik yaradılıb, müxtəlif normativ hüquqi aktlar tərtib
edilib. Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi rəqabat artıq iqtisadiyyatın inkisaf amilinə
çevrilmiĢdir məhz mövzunun aktual xarakter daĢımasıda yuxarıda qeyd etdiyim
amillərlə bağlıdır.
Öyrənilmə səviyyəsi. Hazirda dünyada rəqabət münasibətlərinin ĢaxələnmiĢ
qanunvericilik və institusional tənzimləmə bazası formalaĢmıĢdır. Bu sahədə regional
və beynəlxalq təĢkilatların və inkiĢaf etmiĢ ölkələrin prinsipləri, model qanunları
87
qaydaları rəqabətin ayrı-ayrı problemləri üzrə tövsiyələr mühüm mənbələr hesab
olunur. Dünyanın 130-a dək ölkəsi rəqabət qanunvericiliyi mövcuddur. Və bu
ölkələrin hamısı öz rəqabət qaydalarını təkmilləĢdirmək və onların tətbiqinin
səmərəliliyini artırmaq istiqamətində iĢ aparır. Azərbaycanda da inhisarçılıq
fəaliyyəti və onun həm makroiqtisadi tənzimlənməsi həmdə hüquqi səviyyədə
tənzimlənməsi qanunvericiliyin yaradılması və təkmilləĢdirilməsi ilə bağlı
problemləri ölkəmizin iqtisadçı alimləri və hüquqĢunasları tərəfindən araĢdırılmıĢdır.
Optimal rəqabət hüququnun formalaĢmasında inhisarciliqla mübarizəyə dair
qanunvericilik bazasının formalaĢması və təkmilləĢdirilməsinin zərurəti onun hüquqi
səviyyədə yenidən dəyərləndirilməsini tələb edir.
Tədqiqatın məqsəd və vəzifələri. Dissertasiyanın əsas məqsəd və vəzifələri mövzunun
aktuallığından irəli gəlir. Hər bir dövlətin hərtərəfli inkiĢafı, rəqabət qabiliyyəti
vətəndaĢlar üçün səmərəli olmasını Ģərtləndirən azad seçim, gəlirlərin ədalətli
bölgüsü insanların sosial-iqtisadi vəziyyəti ölkədəki rəqabət mühitinin vəziyyəti ilə
birbaĢa bağlıdır. Əgər bu istiqamətdə lazımı fəaliyyət nəticəsində normal rəqabət
mühitinin təmin olunmursa, deməli, rəqabətin lazımı səviyyədə qorunması təmin
olunmur və bu sahədə dövlət siyasətinin təkmilləĢdirilməsi zəruridir. Tədqiqatın
məqsədini halhazırda Azərbaycanda rəqabət mühitinin və onun hüquqi əsaslarının
vəziyyətini və perspektivlərini araĢdırmaq və bu prosesin təkmilləĢdirilməsi yollarını
aĢkara çıxarmaqdır. Qoyulan məqsədlərə uyğun olaraq tədqiqatın vəzifələri
aĢağıdakılardır:
Ġnhisarçılıq fəaliyyətinin tədqiqinin konseptual əsaslarına dair baxıĢların
təkamülünü tədqiq etməklə müvafiq qanunauyğunluqları aĢkara çıxarmaq;
Rəqabət,inhisar onun formaları və antiinhisar tənzimlənməsi anlayıĢını
açıqlamaq;
Ġnhisarçılıq fəaliyyətinin hüquqi tənzimlənməsi mexanizmini və onun hüquqi
əsaslarını müəyyən etmək;
Antiinhisar qanunvericiliyi, antiinhisar siyasətinin hüquqi əaslarını təhlil
etmək, inhisarçılıq və onunla mübarizənin əsaslarının qiymətləndirilməsi;
88
Azərbaycan Respublikasının antiinhisar siyasəti və inhisarçılıq fəaliyyətinin
hüquqi tənzimlənməsinin effektiv reallaĢdırılmasının istiqamətlərini müəyyən etmək;
Daxili bazarlarda təbii inhisar sahələrinin və rəqabət mühitinin müasir
vəziyyətini araĢdırmaq;
Tədqiqatın predmeti və obyekti. Tədqiqatın obyektini inhisarçı təsərrüfat subyektləri
və onların bazarda göstərdikləri inhisarçı davranıĢlar, predmetini isə inhisarçı
təsərrüfat subyektlərinin fəaliyyətinin hüquqi tənzimlənməsi və hüquqi təminat
məsələləri təĢkil edir.
Tədqiqatın nəzəri-metodoloji əsası və informasiya bazası. Tədqiqatın nəzəri-
metodoloji əsasını yerli və xarici ölkə alimlərinin, inhisarçılıq və antiinhisar siyasəti
üzrə elmi əsərləri, yerli və xarici ölkə iqtisadçılarının və hüquqĢunaslarının elmi-
tədqiqat iĢləri və elmi məqalələri, Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi,
Prezident fərmanları və bu sahə üzrə digər normativ-hüquqi aktlar təĢkil edir.
Tədqiqatın informasiya bazası Respublika ərazisində fəaliyyət göstərən təbii inhisar
subyektlərinin rəsmi internet saytlarından, Respublika ərazisində çap olunan bulleten
və elmi jurnallardan və digər materiallardan ibarətdir.
Tədqiqatın elmi yeniliyi aĢağıdakılardan ibarətdir:
Ġnhisarçılığın və onun nəzəri metedoloji əsaslarının müəyyən edilməsi;
Ölkədə rəqabətin və antiinhisar tənzimlənməsinın müasir vəziyyətinin müəyyən
edilməsi;
Azərbaycan Respublikasında inhisarçılığa qarĢı mübarizənin formalaĢdırılmasının və
hüquqi bazasının hazırki vəziyyətinin və perspektivlərinin müəyyən edilməsi;
Antiinhisar qanunvericiliyi, antiinhisar siyasətinin hüquqi əsasları, inhisarçılıq və
onunla mübarizədə dövlətin apardığı hüquqi siyasət ilə bağlı araĢdırmalar;
Azərbaycanda təbii inhisar sahələrinin müasir vəziyyətinin müqayisəli təhlili ;
Tədqiqatın praktik əhəmiyyəti. Dissertasiyanın nəticələrinin praktik olaraq həyata
keçirilməsi əsasən inhisarçılığın aradan qaldırılmasında , onunla mübarizədə və
rəqabət mühitinin təkmilləĢdirilməsinin normativ-hüquqi təminat məsələlərini daha
da dərindən öyrənilməsinə yardımcı olacaqdır.
89
Dissertasiyanın quruluĢu və həcmi. Dissertasiya giriĢ, üç fəsil, nəticə və təkliflərdən,
ədəbiyyat siyahısından ibarət olmaqla tərtib olunmuĢdur. Dissertasiya iĢində 1
cədvəldən istifadə olunmuĢdur. Dissertasiya iĢinin sonunda tədqiqat mövzusu
ümumiləĢdirilərək nəticə və təkliflər irəli sürülmüĢ, istifadə edilmiĢ ədəbiyyatların və
internet resurslarının siyahısı verilmiĢdir.
Dostları ilə paylaş: |