63
Sonra onlar bir vilayətdən baĢqasına keçərə k, ġəki
1
adlanan vilayətə gəlib
çıxd ılar.
Burada qıĢ onları yaxaladı və Əl-Cərrah qoĢunu ilə burada qıĢlamalı o ldu.
Sonra o, Yezid ibn Əbd əl-Malikə Allahın onun əllərin ilə dinsizlərin hansı
torpaqları a lımĢ olduğunu yazıb bild irə rək xə lifədən kö mə k istədi.
Əl-Cərrah ın məktubu Yezid ibn Əbd əl- Malikə çatdıqda, o atlı və piyada
qoĢunları ona kö mək göndərmək qərarına gəldi ki, dərhal xəzərlərə qarĢı yürüĢə
çıxsın. Əl-Cərrah ibn Abdullah ġəki torpaqlarında qalaraq Suriyadan ona
göndəriləcək kö məyi gözləyird i.
Ancaq qıĢ keçməmiĢ o, xəlifə Yezid ibn Əbd əl Malikin ölü m xəbərini
aldı. O, 105-ci il Ģəban ayının sonunda (742-cü ilin yanvarında) vəfat etdi.
Onun qardaĢı HirĢam ibn Əbd Əl-Malik xəlifə oldu. O, əl-Cərrah ibn
Abdullaha Azərbaycanda qalmağ ı ə mr edərə k xə zə rlə rlə mübarizə üçün kömə k
göndərəcəyini və`d etdi.
Sonra HiĢam ibn Əl-Cərrah əl-Malik bütün bu vaxt ərzində ġəki
vilayətində olan Əl-Cərraha yazıb xə zərlərlə müharibəyə baĢlmağı ə mr etdi.
Məktubun sonunda Suriyada o lan əsgər hissələrindən ona kö mək üçün
göndəriləcəyi vəd olunurdu.
Əl-Cərrah bu və`də inandı və ġəki v ilayətindən çıxıb Bərdə qalasına
gəldi. Oradan çıxıb Beyləqan adlı Ģəhərə, oradan da Varsana
2
gəldi. Sonra o,
Bərc ivana
3
varıb, Ərdəbilə çatdı və burada yerləĢdi. Bu va xt burada ço xlu
müslim qoĢunu var idi.
Əl-Cərrah burada düĢərgə saldı, buradan Muğan, Gilan və Talakan
üzərinə dəstələr göndərirdi. Dəstələr yürüĢə çıxıb döyüĢür və Ərdəbilə qayıdırd ı.
Xəzə rlərin hökmdarı Xaqan öz e lç ilə rini d insizlər ölkəsini bütün
vilayətindən göndərib, onlarla b ir dindən olanla rı müsəlmanla rla s avaĢa
çağırırdı. Onların hamısı razılıq verd ilər. On lardan axıĢıb gələnlərə o əmr etdi ki,
onun oğlu Narstik (Bars bər. – Red. ) ibn Qaqanın yanına toplaĢsınlar, əl-Cərrah
və onun qoĢunu ilə döyüĢmək üçün Azərbaycana yürüĢ ə çıxsınlar.
Bars bəy ibn Qaqan xə zə rlə rdən və baĢqa dinsiz qəbilə lərdən ibarət 300
minlik ordunun baĢında yürüĢ ə çıxdı. Bu radan o, Varsana gəldi; oranı tutdu,
əhalisini qırdı. Varsandan çıxıb əl-Cərrah ibn Abdullah və onun Azərbaycana
yayılmıĢ qoĢunlarına hücum etmək məqsədilə ilə irəlilədi.
Xəzə rlərin bütün rast gəldikləri müslimlə ri ö ldürür, gördükləri hər Ģeyi
yandırır və qarət edird ilər.
1
Qədim ġəki vilayətindən söhbət gedir.
2
Varsan Ģəhərini Arazın sağ sahilində, Altan qalanın xarabalığı yerində olması düĢünülür.
3
Bəcirvan-Varsandan Bərzənd və Ərdəbilə gedən yol üstünə yerləĢən qala olmuĢdur.
64
Bundan xəbər tutan əl-Cə rrah ibn Abdullah hər Ģeyi xə lifə HiĢam ibn Əbd
əl-Malikə yazıb bildirdi və ondan kömək istədi. Ancaq HiĢam əl-Cərrah kö mək
göndərməyə tələsmird i, xəzərlər isə irəliləyərək tezliklə Ərdəblilin özünə çatdılar.
[Müəllif] deyir: Belə olduqda Əl-Cərrah ibn Abdullah yürüĢə qalxıb
Sabalan dağın otlaqlarına çatdı, qoĢunlar ilə burada düĢ ərgə saldı…
... Bu dağın ətəyində çağlayan sulu bir bulaq var idi. Əl-Cərrah burada
özünə düĢərgə salıb yerini bərkitməmiĢ sel axını və gecə qaranlığı bənzəri olan
xə zər [döyüĢçüləri] ya xınlaĢmağa baĢladılar.
...Və müslimlər ilə xə zə rlə r a rasında döyüĢ alovlandı. Xə zərlər dəlicəsinə
qızğ ınlıqla vurĢururdular, müslimlərin də qəzəbi aĢıb-daĢırdı.
[Müəllif] deyir: O, A llahdan belə b ir mö min əmrin i görməmiĢdir! O (əl-
Cərrah. -Red) müslimlə rə üz tutub söylədi: ― Cənnətə qovuĢmağa çalıĢın,
cəhənnəmə yox! Mö`minlik yoluna tələsin, cəhalətə yox! Rəh mdil [A llah ın]
iltifatına sığın mağa tələsin, ancaq Ģeytana uymağa yox! Cənnət bağına düĢməyə
tələsin, ancaq cəhənnəm oduna düĢməyə yox!... ‖
Sonra bütün xəzərlər döyüĢə qalxdılar, müslimlər isə xəzlərdən bir ço xu
qırılana kimi vuruĢdular, ancaq onlar ö zləri də qılıncdan keçirildilər.
[Müəllif] deyir: Xəzərlər Əl-Cərrah döyüĢçülərinin, demək o lar ki,
hamısının qılınc ilə qırdılar, yaln ız 700 döyüĢçü, bəlkə bundan da azı Sabalan
dağına sarı geri çəkildi. Xəzərlər onları təqib edib-etmək istəməyib qənimət
ardınca cumdular. Xaqan oğlu Bars bəy əl-Cərrah ı axtarmağı əmr etdi və onu
öldürülənlərin içində tapdılar. Bars bəy onun baĢının kəsilməsini buyurdu. Sonra
onun əmlakına, arvadına, uĢaqlarına, cariyələ rinə, qulluqçularına və bütün
adamlarına yiyə ləndi... (s. 16-25).
Xəlifə əl-Mö`təsim-Billahın
1
hakimi yyə ti
[Müəllif] deyir: Xilafət onun əlinə keçəndə o, Ġshaq ibn Ġbarhim ibn
Mə`abı xurrə milə rlə müharibəyə göndərdi. Xəlifə ə l-Cibəlin hakimi təyin etdi. O,
xu rrə milərlə vuruĢdu və onlardan 60 min adam məhv etdi. Qa lanları ə l-Ru ma
qaçdılar.
Xurrə milərlə döyüĢlər ərzində o. Qad ın və uĢaqlardan baĢqa onların 100
min döyüĢçüsünü məhv etdi. Düzünü Allah bilir.
[Müəllif] deyir: [Xə lifə] ə l- Mö`təsimin iĢləri möhkə mlənən kimi o, ö z
vərgi yığanlarını (u mman) bütün ölkələ rə göndərdi. Sonra o, əl-AfĢini
1
Abbasilər sülaləsindən olan xəlifə Mö`təsim-Billah 833-842-ci illərdə hakimiyyətdə
olmuĢdur.
Dostları ilə paylaş: |