Azərbaycan təqribən doqquz milyon əhalisi olan və hökumətə prezidentinin rəhbərlik etdiyi bir respublikadır
Yüklə 0,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
Konstitusiya dövlət ittihamçısı ilə vəkillərə bərabər status versə də, təcrübədə dövlət ittihamçıları hüquqları baxımından müdafiə tərəfini üstələyirlər. Mülki işlərdə hakimlər “üzrlü səbəbdən” vəkilləri işdən uzaqlaşdırmaq hüququna malikdirlər. C inayət işləri üzrə məhkəmə prosesində isə maraqların toqquşması olarsa və ya cavabdeh vəkilin dəyişilməsini tələb edərsə, hakim vəkili işdən uzaqlaşdıra bilər. Bundan əlavə, vəsatətlərin və şifahi bəyanatın qiymətləndirilməsi, həmçinin vəkilin təqdim etdiyi sübutların qiymətləndirilməsi zamanı hakimlər çox vaxt ittihamçı tərəfə üstünlük verdiklərini göstərmişlərr.
Qanunla cinayət işlərində vəkillərin təmsil olunması dövlətin nəzarətində olan vəkillər kollegiyasının (hüquqşünaslar assosiasiyası) üzvlərinin iştirakı ilə məhdudlaşdırılır. Doqquz milyonluq ölkənin yalnız 768 kollegiya üzvü olduğu və bunların da cəmi 415-i fəaliyyət göstərdiyi halda, lisenziyalaşdırılmış hüquqi təmsilçiliyə çıxış, xüsusilə də Bakıdan kənar ərazilərdə, məhdudlaşdırılmışdır. İki illik fasilədən sonra kollegiya vəkillik imtahanını may ayında, həmin imtahanın şifahi hissəsini isə iyul ayında keçirmişdir. Beynəlxalq müşahidəçilərin fikrinə görə, kollegiyaya bu ilki qəbul imtahanının yazılı hissəsi hətta keçən illərin imtahanları ilə müqayisədə daha zəif təşkil olunmuşdur. Qeyri-aydın və vəkillik sənətinə aidiyyəti olmayan suallar da nəzərə çarpmışdır. Beləliklə, namizədlərin cəmi 15 %-i birinci mərhələdən keçə bilmişdir. Nə standart suallar toplusu, nə də təsdiq edilmiş cavabların olmadığı şifahi bölmə, ziddiyyətli və qeyri-peşəkar səviyyədə olmuşdur. Bundan əlavə, kollegiyanın sədri imtahanın bütün mərhələlərindən keçmiş bir neçə vəkilin and içməsini təşkil etməkdən (qəbul etməkdən) imtina etmişdir. Buna səbəb kimi isə, sözügedən vəkillərin artıq işlədikləri səbəb kimi göstərilsə də, i bu məhdudiyyətin heç bir qanuni əsası olmamı. və kollegiyanın əksər üzvlərii tam iş günü vəzifələrində işləmişlər. Kollegiya, vəkilləri cinayət işlərindən uzaqlaşdırmaq hüququnu özündə saxlamış və bəzi hallarda bu hüquqdan istifadənin səbəbi müşahidəçilər üçün şübhəli görünmüşdür. Bunun nəticəsi olaraq, cinayət işləri üzrə təqsirləndirilən şəxslər ədalətli və müvafiq qaydada təmsil olunmamış, onların hüquqları qorunmamış və qanunun lazımi icrasında çatışmazlıqlar qeydə alınmışdır.
Konstitusiya qeyri-qanuni yolla əldə olunmuş dəlillərin istifadə edilməsini qadağan etmiş, lakin, təqsirləndirilən şəxslərin bəzilərinin verdikləri ifadələrin zorakılıq və işgəncə yolu ilə əldə olunduğunu iddia etsələr də, bu cür sui-istifadə halları baş vermiş işlərin heç birinə xitam verilməmişdir. Bundan əlavə, sui-istifadə halına yol verilməsinin müəyyən olunması üçün ekspertiza belə təyin edilməmişdir. Hakimlər polislərin pis rəftarı barədə şikayətlərə əhəmiyyət belə verməmişlər. Adətən istintaq zamanı əsas diqqət təqsirləndirilən şəxslərə qarşı əsaslı dəlillərin araşdırılmasına yönəldilməsi əvəzinə, etirafın əldə edilməsinə yönəldilir. Hakimlər adətən prokurordan minimal həddə dəlil tələb etdikləri və prokurorla yaxından əməkdaşlıq etdikləri üçün, məhkəmədə baxılan ciddi cinayət işlərinin əksəriyyəti təqsirləndirilən şəxsin məhkum olunması ilə nəticələnir. Müttəhimi məhkum etmək üçün kifayət qədər dəlilin olmadığının müəyyən edildiyi nadir hallarda hakim məhkəmə işini əlavə istintaq üçün ittihamçıya geri göndərərək, ona məhkum etmə üçün növbəti imkan yaratmışdır.
Ağır Cinayətlərə dair İşlər üzrə Məhkəmə və Ağır Cinayətlərə dair İşlər üzrə Hərbi Məhkəmə istisna olmaqla, digər məhkəmələr adətən tərcüməçi təmin etməyə müvəffəq olmur. Hər bir məhkəmə işin məhkəmə baxışında cəlb edilməsi üçün tərcüməçilərlə müqavilə bağlamaq hüququna malikdir və belə xərclər Ədliyyə Nazirliyi tərəfindən ödənilməlidir.
Məhkəmə prosesinin hərfi stenoqramları olmamışdır; şahid ifadəsi, şifahi arqumentlər və məhkəmə qərarları qeydə alınmışdı. Bunun əvəzində isə, məhkəmə katibi dağınıq və ardıcıl olmayan şəkildə qeydlər apararaq, nəyin qeyd olunmalı olduğunu öz rəyinə uyğun olaraq həyata keçirirdi.
Gənc fəallar - Emin Milli və Adnan Hacızadənin işində bir-çox prosedur nöqsanları qeydə alınmışdır. Onların iyul ayında restoranda döyüldükdən sonra müdafiə üçün polisə müraciət etmələrinə baxmayaraq, hər ikisi həbs olunaraq dələduzluqda ittiham olunmuş, onlara hücum edənlər isə azadlığa buraxılmışlar. Təqsirləndirilənlərin həbs olunduqdan sonra nə yaraları vaxtında müalicə olunmuş, nə də onlara vəkilləri ilə tez bir zamanda əlaqə yaratmaq imkanı verilmişdir. Dövlət məmurları açıq müraciətlərində gənclərin günahkar olduqlarını elan edərək təqsirləndirilənlərin günahsızlıq prezumpsiyasını pozmuşdur. Qapalı şəkildə keçirilən məhkəmə iclasından sonra hər iki şəxs iki ay ərzində istintaq təcridxanasında saxlanılaraq ailə üzvləri ilə görüşməkdən məhrum olmuşlar. Payızdakı növbəti məhkəmə zamanı hakim müdafiə tərəfinin təqdim etdiyi bəzi maddi dəlillərin və şahid ifadələrinin işə aşkar aidiyyatının olmasına baxmayaraq, onları işdən xaric etmişdir. Beynəlxalq və yerli müşahidəçilər məhkəmə işinin ilkin dinləmələrində iştirak etmək hüququndan məhrum edilsələr də, onların sonrakı dinləmələri müşahidə etmələrinə razılıq verilmişdir (2.a. bölməsinə bax).
2007-ci ildə sabiq səhiyyə naziri Əli İnsanovla yanaşı, dövlət vəsaitlərinin mənimsənilməsi və başqa ittihamlarda təqsirli bilinən digər 10 müttəhim Ağır Cinayətlərə dair İşlər üzrə Məhkəmə
tərəfindən məhkum olunmuşdur. Məhkəmə Əli İnsanovu 11 il müddətinə azadlıqdan məhrum etmişdir. ATƏT-in məhkəmə müşahidəçilərinə əsasən, Əli İnsanov və onun işi üzrə təqsirləndirilən digər şəxslərin “ədalətli mühakimə olunmadıqları və hakimlərin qərəzli olduqları aydın şəkildə görünürdü”.
2007-ci ildə Ağır Cinayətlərə dair İşlər üzrə Məhkəmə sabiq İqtisadi İnkişaf naziri Fərhad Əliyevi, qardaşı Rafiqi və digər 17 nəfəri korrupsiya ilə əlaqəli əməllərdə ittiham etmişdir. Əliyev qardaşları müvafiq olaraq 10 və 9 il müddətinə azadlıqdan məhrum edilmişlər. Bütün müttəhimlər ilkin olaraq 2005-ci ildə dövlət çevrilişi hazırlamaqda ittiham olunaraq həbs olunmuş, sonradan isə korrupsiyada ittiham edilmişlər. Məhkəmənin gedişi zamanı müşahidəçilər məhkəmə prosesində baş verən çox saylı pozuntuları qeydə almışlar. Həm İnsanov, həm də Əliyev qardaşları il boyu həbsdə saxlanılırdılar. Əliyev qardaşlarının Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsinə ayrı-ayrılıqda etdikləri müraciətləri isə ilin sonuna qədər icraatda qalmışdır.
2008-ci ildə İnsan Hüquqları üzrə Avropa Məhkəməsi başqa bir işlə bağlı çıxardığı hökmdə, Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyasının 6-cı bəndinə istinad edərək bir ədalətli məhkəmə prosesi və məhkəmə prosesinin müddəti ilə bağlı iki hüquq pozuntusuınun olduğunu qeyd etmişdir.
Ölkənin hərbi məhkəmə sistemi mülki hakimlərdən təşkil olunub. Hərbi məhkəmə müharibə və hərbi xidmətlə əlaqəli istənilən cinayət işində xüsusi yurisdiksiyaya malikdir.
Rəqəmlərin dəyərləndirilməsində fikir ayrılığı olsa da, yerli QHT-lər ölkədə hələ də siyasi məhbusların olmasında israrlıdır. İlin sonunda QHT-lər hökümətin 23-45 nəfər arası siyasi məhbus saxladığını qeyd etmişdirlər.
Avropa Şurası ekspertlərinin hesabatında siyasi məhbus kimi adı çəkilən Elçin Əmiraslanov, Səfa Poladov və Arif Kazımov il boyu həbsdə qalmışlar.
Siyasi məhbusların sayına dair bəzi qiymətləndirmələrdə 2005-ci ildə dövlət çevrilişində günahlandırılıb, sonradan isə korrupsiyada ittiham edilənlərin də adı yer alır.
Yüklə 0,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|