Azərbaycan Texniki Universiteti “Avtomobil texnikası” kafedrası

Mühazirə 6. 

 

İstismar keyfiyyətlərinin əsas xarakteristikaları 

 

Bu  göstərilən  istismar  keyfiyyətlərinin  bir  neçəsi  ilə  yaxından  tanış  olaq  (avtomobil 

nəqliyyatı üçün). 

Yanacaq qənaətliliyi - 

avtomobilin öz funksiyasını (əsasən daşımaları) minimum yanacaq 

sərfi  ilə  (vahid  nəqliyyat  işinə  və  ya  yürüşə  düşən)  yerinə  yetirə  bilmə  qabiliyyətinə  deyilir. 

Yanacaq  qənaətliliyi  saatlıq 

(Q

c

,  kq/saat) 

və  xüsusi 

(g

e

,  q/(kVt  ·  saat)) 

yanacaq  sərfləri  ilə 

qiymətləndirilir. 

Xüsusi yanacaq sərfi: 

e

c

e

N

Q

g

1000





 

N

e

- 

mühərrikin effektiv gücü, kVt. 

Saatlıq yanacaq sərfi: 

Q

c

 = 3,6G/t,

 

burada: 

G 

-  sərf  edici  cihazda  verilmiş  yanacağın  miqdarı,  q-la; 

t

-verilmiş  yanacağın  sərf 

olunma müddəti, san. ilə. 

  «Nəqliyyat  vasitələrinin  texniki  istismarı»nda  yanacağın  sərfi  hər  100  km  yürüş  üçün 

normalaşdırılır.

 

       Dinamiklik  - 

avtomobilin  yük  və  sərnişin  daşımalarını  minimum  vaxtda  yerinə  yetirə 

bilmə qabiliyyətinə deyilir. Dinamiklik avtomobilin dartıcı keyfiyyətindən (dinamiki faktordan), 

tormozların  effektiv  təsirindən,  mühərrikin  xüsusi  gücündən  və  s.  göstəricilərindən  asılıdır. 

Dinamiklik əsasən texniki və istismar sürətləri ilə qiymətləndirilir: 

2

1

t

t

L

v

t





, 

n

ist

T

L

t

t

t

L

v









3

2

1

 

burada: 

L 

- avtomobilin 

1

t

vaxtında getdiyi yürüş, km; 

1

t

 - 

avtomobilin hərəkət vaxtı, saat; 

2

t

- 

hərəkət  gərginliyindən  asılı  olaraq  avtomobilin  yol  ayrıclarında  (bəzən  yollarda)  dayanma 

vaxtlarının  cəmidir. 

3

t

-  yükləmə-boşaltma məntəqələrində və  s.  səbəblərə  görə avtomobilin boş 

dayanma müddətlərini nəzərə alır; 

n

T

- avtomobilin naryadda (işdə) olma vaxtı.  

 (texniki sürət avtomobilin hərəkət vaxtındakı orta sürətinə deyilir). 

      Sərnişin daşımalarında bəzən çatdırma sürətindən də  istifadə edilir: 

ad

t

t

t

L

v







2

1

, 

ad

t

- aralıq məntəqələrdə avtobusun dayanma müddətlərinin cəmidir. 

     Beləliklə,  aydınlaşır  ki,  hər  hansı  bir  istismar  keyfiyyəti  bir  və  bir  neçə  parametrlə 

qiymətləndirilir. Bu parametrlər nəqliyyat prosesində müxtəlif hədlərdə dəyişirlər. Parametrlərin 

belə  dəyişmə  qanunauyğunluqları  bütün  nəqliyyat  növlərinin  parametrlərində  də  müşahidə 

olunur. 

 

 

 

---

16