Azərbaycan Texniki Universiteti “Avtomobil texnikası” kafedrası



Yüklə 2,47 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə74/117
tarix21.04.2022
ölçüsü2,47 Mb.
#85780
1   ...   70   71   72   73   74   75   76   77   ...   117
texniki istismar

Mühazirə 21. 

 

Diaqnostik əlamətlər və parametrlər.

 

 

Nəqliyyat  vasitəsinin  (avtomobilin)  istənilən  mexanizminin  və  ya  sisteminin  texniki 

vəziyyəti  özünün  struktur  parametrləri  ilə  qiymətləndirilir.  Bu  parametrlər  mexanizmin 

elementləri arasmda əlaqəni və qarşılıqlı hərəkəti təyin edən göçtəricilərdir. Struktur parametri - 

mexanizmin texniki vəziyyətinin keyfiyyət göstəricisidir. Başqa sözlə desək, struktur parametrlər 

mexanizmin  struktur  sistemini  (elementlərin  bir-birinə  nəzərən  yerləşdirilmə  xüsusiyyətlərini) 

xarakterizə  edir.  Məsələn,  val-yastıq  birləşməsi  üçün  struktur  parametrlər  yastığm  və  sapfanın 

(valın  yastıq  oturan  hissəsi)  ölçüləridir.  Bu  parametrlərlə  də  onlar  arasındakı  araboşluq, 

konusluq, eynioxluluq və s. texniki şərtkır müəyyən edilir. 

Struktur parametrbr 

əsas

 və 


ikinci

 dərəcəli olmaqla iki qrupa bölünürlər. Mexanizmin normal 

işləmə qabiliyyətinə təsir edən parametrlərə əsas, təsir etməyən parametrlərə isə (obyektin xarici 

görünüşünü qiymətləndirən) ikinci dərəcəli struktur parametrlər deyilir. 

Diaqnostik əlamətləri və parametrləri nəzərdən keçirək. 

 

 



 

 

Şəkil 1. Diaqnostik parametrlərin təsnifatı: 



a-  yaranma  prinsipinə  görə;  b-məlumatın  növünə  görə;  v-  yürüşdən  asılı  olaraq  dəyişmə 

funksiyasına görə; q- struktur parametrin dəyişmə funksiyasına görə. 

 

Hər bir hərəkət tərkibi fərdi etibarlılığa malik olduğu üçün struktur parametrlərin avtomobilin 



işləmə  qabiliyyətinə  təsiri  də  xüsusi  xarakter  daşıyır.  Avtomobil  üçün  struktur  parametrlərdən 

danışdıqda  onun  aqreqat,  mexanizm  və  sistemlərinin  struktur  parametrlərinin  yekunu  nəzərdə 

tutulur.  Avtomobil  əsasən  bir  funksiyanı  (daşımaları)  yerinə  yetirdiyi  halda  onun  aqreqat  və 

mexanizmləri  müxtəlif  işçi  proseslərinə  məruz  qalır.  Bu  proseslərə  bəzən  çıxış  və  yaxud  xarici 

proseslər  də  deyilir.  Çıxış  prosesbri  özbrinin  işçi  parametrləri  (xarakteristikaları)  ilə 

qiymətləndirilirlər.  İşçi  parametr  nəzarət  altında  olan  (diaqnostika  edibn  obyektin)  işləmə 

xüsusiyyətinin  xarici  təzahürünün  keyfiyyət  göstəricisinə  deyilir.  Məsələn,  mühərrik  üçün  belə 

parametr  işlənmiş  qazların  tərkibi,  transmissiyanın  aqreqatları  üçün  titrəmələr,  tormoz  sistemi 

üçün tormozlamanın keyfiyyəti və s. ola bibr. Bu cür xüsusiyyətlər mexanizmin texniki vəziyyəti 

haqqında  müəyyən  mülahizələr  yürütməyə  imkan  verir  və  özləri  də  diaqnostik  simptomplar 

(siqnallar)  və  ya  əlamətlər  adlandırılırlar.  Diaqnostik  əlamət  kimi  mexanizmlərin  rəqsi 

proseslərindən, istilik hallarından, birləşmələrin kiplik dərəcələrindən və s.-dən istifadə edilir. 

Diaqnostik parametrlər 

İşçi proseslərin 

Müşayiət edən proseslərin 

Həndəsi ölçülər 

Geniş məlumatlı(Kompleks) 

Dar məlumatlı (Lokal) 

Determinə olunmuş,  

tək və ya cəm reallaşdırılan 

Diskret  

(rəqsi və ya reley tipli) 

Xətti         

b

ax

D



 

Dərəcəli 



b

aQ

D



 

Törəmə  tipli:







X



f

S

X

f

S

(

);



(




54 

 

Hər  bir diaqnostik  əlamət  müşahidə altmda  olan  obyekt üçün  dəyərli  məlumatlar daşıyır və 



özü  də  müvafıq  diaqnostik  parametrlərlə qiymətbndirilir. Məsələn, mühərrikin effektivliyi onun 

gücü və yanacaq  sərfi, tormozlarm təsiri tormozlama yolu və  yavaşıma təcili, ilişmə  muftasınm 

sazlığı  sürüşmə  dərəcəsi  (%-lə),  sükan  idarəsinin  texniki  vəziyyəti  çarxın  lüftü  və  ona  tətbiq 

edilən qüvvə ilə qiymətləndirilirlər. 

Əgər  diaqnostik  parametrbr  avtomobilin  texniki  vəziyyətini  bütövlükdə  qiymətbndirirsə 

bunlara 


ümumi 

(hər  100  km.  yürüşə  sərf  edilən  yanacağm  miqdarı,  titrəmələrin,  səslərin, 

rəqslərin amplitudaları və s.), konkret mexanizmin texniki vəziyyətini xarakterizə edirsə (sürətlər 

qutusunda  və  reduktorda  səslər,  tormoz  sistemində  tormozlama  yolu,  kardan  ötürməsində  valm 

vurması və s.) bunlara isə 

xüsusi

 diaqnostik parametrlər deyilir. 



Diaqnostik  simptomplar  və  parametrlər 

diaqnostika  edilən  obyektin  nasazlığı  və  ya 

imtinası haqqında verdikləri informasiynın

  həcminə, xarakterinə və qarşılıqlı asılılığına görə üç 

qrupa bölünür: 



xüsusi



diaqnostik  simptomplar(  parametrlər)-  digər  parametrlərdən  asılı  olmayaraq 

qovşaq və ya mexanizmin konkret nasazlığını göstərir; 

-   

ümumi

,  inteqral 



diaqnostik  simptomplar(  parametrlər)- 

diaqnostika  obyektinin 



texniki 

vəziyyətini bütövlükdə xarakterizə edir.

 İnteqral 



simptomplar konkret nasazlığı göstərmir; 




Yüklə 2,47 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   70   71   72   73   74   75   76   77   ...   117




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə