Azərbaycan Texniki Universiteti “Avtomobil texnikası” kafedrası

həssas

 olmalıdır - yəni, struktur parametrin hər hansı 

du

dəyişməsinə 

diaqnostik  parametrin

dP

dəyişməsi  müvafiq    olmalıdır.  Başqa  sözlə  desək,  struktur  parametrin 

elementar dəyişməsinə uyğun olaraq diaqnostik parametr də dəyişməlidir. Diaqnostik parametrin 

həssaslığı  ədədi  qiymətcə  elementin  bütün  işləmə  müddətində  nominal  ölçüsündən  başlayaraq 

nasazlıq  baş  vermə  anına  qədər  özünün  nisbi  dəyişməsi  ilə  təyin  edilir.Diaqnostik  parametrin  

həssaslığı,

r

K

:

du

dP

K

r



. 

 

 

2.      Diaqnostik  parametr 

birmənalı 

olmalıdır  -  bu  o  deməkdir  ki  diaqnostik  parametr  bir 

tərəfə  dəyişməlidir,  yəni,  özünün  nominal  qiymətindən  ya  azalmağa,  ya  da  artmağa  doğru 

dəyişməlidir.  Başqa  sözlə,  texniki  vəziyyət  parametrinin  başlanğıc  qiymətindən 

b

u

həddi 

qiymətinədək 

h

u

  dəyişmə  intervalında    diaqnostik  parametrin  dəyişmə  qanunauyğunluğunda 

ekstremum(

0



du

dP

) olmamalıdır: 

0



du

dP

. 

 

 

---

56 

 

3.  Diaqnostik parametr 

stabil 

olmalıdır, dəyişməsi sabit olmalıdır - yəni, elementln struktur 

parametrləri  geniş  hədlərdə  dəyişirsə,  diaqnostik  parametrlər  də  həmin  hədlər  daxilində 

dəyişməlidir.  

Diaqnostik  parametrinstabilliyi    müvafiq  struktur  parametrin  eyni  bir  qiymətinə  malik 

obyektlərdə  dəfələrlə  ölçüldükdə  onun  qiymətlərinin  variasiyası  ilə  təyin  olunur.  Stabilliyi  orta 

kvadratik meyllənmə ilə qiymətləndirirlər: 

1

)

(

)

(

1

2

)

(





















n

u

P

u

P

n

i

u

P



. 

Diaqnostik parametrinqeyri-stabilliyi onun faktiki həssaslığını azaldır. Diaqnostik parametrin 

müvafiq    struktur  parametrlə  əlaqəsinin  sıxlığını  qiymətləndirmək  üçün  aşağıdakı  ifadədən 

istifadə olunur:

P

r

r

K

K







. 

 

4.        Diaqnostik  parametr 

informativ

,  dolğun  olmalıdır.  İnformativlik  -  parametrin 

qiymətlərinin ölçülməsi  nəticəsində qoyulan diaqnozun düzgün olma ehtimalını xarakterizə edir. 

Mürəkkəb mexanizmlərin diaqnostikasında parametrin bu xüsusiyyəti böyük üstünlüyə malikdir. 

Belə  ki,  bu  mexanizınlər  tez-tez  texniki  vəziyyətlərini  dəyişirlər.  Bu  halda  o  parametr  dolğun 

hesab  edilir  ki,  özünün  buraxıla  bilən  maksimum  qiymətini  ehtimal  oluna  bilən  bir  nasazlığın 

təsirindən  alır.  Müxtəlif  nasazlıqlarm  yaranması  ilə  müəyyən  edilən  diaqnostik  parametr  az 

məlumatlı parametr kimi qiymətləndirilir. 

Obyektin  nasazlığının bütövlükdə aşkarlandığı ümumi  diaqnostikada  informativlik  obyektin 

saz  və  nasaz  halları  üçünparametrin  qiymətlərinin  paylanma  sıxlıqlarının 

)

(

1

P

f

  və

)

(

2

P

f

birgə 

müqayisəli təhlili nəticəsində müəyyən olunur. 

 

 

Belə ki, şəkildə göstərilmiş 

P

parametri kifayət qədər informativdir,

P



parametri, demək olar 

ki,  qeyri-informativdir  (paylanmalar  praktiki  fərqlənmir).

P



parametri  aralıq  vəziyyət  tutur. 

İnformativliyi kəmiyyətcə qiymətləndirmək üçün aşağıdakı ifadədən istifadə oluna bilər: 

2

1

2

1

)

(











P

P

P

I

 

---

57 

 

Diaqnostik  parametrlərin  yuxarıdakı  tələbləri  ödəməsi  diaqnostika  edilən  mexanizınin  yük, 

sürət və istilik rejıimlərində işləməsindən asıh olaraq dəyişır. 

  Texniki diaqnostikanm məqsədi müşahidə altında olan sistem  haqqmda müxtəlif üsullar və 

avadanlıqlar  vasitəsilə  müəyyən  məlumatlar  əldə  etməkdir.  Bu  baxımdan  ANM-də 

diaqnostikanm əsas funksiyası texniki cəhətdən nasaz olan avtomobilləri müəyyənləşdirməkdən, 

TQ  və  CT-dən  qabaq  nasazlıqların  və  imtinalarm  baş  vermə  səbəblərini  təyin  etməkdən, 

profilaktik  və  təmir  xarakterli  texniki  təsirlərin  aparılma  keyfiyyətinə  nəzarət  etməkdən, 

avtomobilin və onun elementlərinin imtinasız işləmə resursunu proqnoz etməkdən ibarətdir. 

Buna  görə  də  avtomobilin  texniki  vəziyyətini  təyin  etmək  üçün  diaqnostik  parametrlərin 

avtomobildən kənarda ( xarici) və ya avtomobildə quraşdırılmış diaqnostika vasitələrin kömyi ilə 

ölçülmüş cari qiymətlərini