Azərbaycan Texniki Universiteti “Avtomobil texnikası” kafedrası

Konstruksiyanın və hazırlanma texnologiyasının keyjfiyyəti 

   Hərəkət tərkibinin konstruksiyasının və onun zavod şəraitində hazırlanma texnologiyasının 

keyfiyyəti onun imtinasizlığı, ömür uzunluğu və təmirə yararlığı ilə təyin edilir. Bu xüsusiyyətlər 

konstruksiyanın layihələndirilməsi prosesində nəzərdə tutulur,  istehsalı dövründə yerinə yetirilir 

(ödənilir)  və  istismar  mərhələsində  isə  reallaşdırılır,  yəni,  texniki  istismarın  tələb  etdiyi 

səviyyədə saxlanmaqla istifadə edilir. 

      Konstruktiv-texnoloji amillər əsasən aşağıdakıları özündə birləşdirir: 

1.  Nəqliyyat  vasitələrinin,  onun  aqreqat  və  mexanizmlərinin  konstruksiyalarının  təkmilləş-

dirilməsi. 

2. Elementlərin, yəni detalların hazırlanması üçün istifadə edilən materialların keyfiyəti. 

3.  Detalların  hazırlanma  texnologiyasının,  qovşaqların,  mexanizmlərin,  aqreqatların 

yığılmasının və nizamlanmasının keyfıyyəti. 

Konstruksiyanın təkmilləşdirilməsi

 dedikdə onun texniki imkanlarını qiymətləndirən istismar 

keyfiyyətlərinin  yaxşılaşdırılması  başa  düşülür.  Buna  həmçinin  birləşmələrdəki  araboşluqların 

başlanğıc  qiymətlərinin,  oturtmaların,  müsaidələrin  və  bir  çox  texniki  şərtlərin  (qovuşma, 

eynioxluluq) düzgün seçilmələri də daxildir. Hərəkət tərkibinin konstruksiyası texniki qulluq və 

təmir baxımından sərfəli olmalıdır, yəni profilaktik və təmir xarakterli texniki təsirlər minimum 

əmək və material xərcləri ilə yerinə yetirilməlidir. Digər tərəfdən detalların yeyilməsini azaltmaq 

üçün  konstruksiyada  yağlama  düzgün  seçilməli,  iş  rejimindən  asılı  olaraq  yüksək  keyfiyyətli 

yağlar  tətbiq  etməli,  eyni  etibarlılıq  və  ömür  uzunluğuna  malik  detallardan  istifadə  edilməli, 

bərkitmə elementlərinin növləri (çeşidləri) minimuma endirilməli, konstruksiya avtomatlaşdırma 

və mexanikləşdirmə vasitələrinə müvafiq olmalıdır. 

    Detalların  hazırlanması  üçün  işlədilən  materialların  keyfiyyəti  dedikdə  əsasən  istifadə 

edilən  materialın  növü  (polad,  çuqun,  alüminium  və  s.)  başa  düşülməlidir.  Bundan  başqa 

materialın  kimyəvi  və  mexaniki  xüsusiyyətləri  (termiki  və  mexaniki  emalı)  də  mühüm  rol 

oynayır.  Adətən  detalların  hazırlanmasında  ən  çox  yeyilməyə  məruz  qalan  detallar  üçün 

karbonlu  poladlar  işlədilir.  Həm  yeyilməyə  və  həm  də  yüksək  zərbəli  yüklər  altında  işləyən 

hissələr  az  karbonlu  legirləyici  poladlardan  hazırlanır.  Çünki  bu  halda  detallar  müəyyən 

deformasiyaya uğrayırlar. 

Detalların  yeyilməyə qarşı  davamlılığını yüksəltmək üçün termiki və mexaniki emalın təsiri 

çox  böyükdür.  Belə  ki,  termiki  emalın  düzgün  aparılmaması  detallarda  daxili  gərginliklər 

yaradır, təmizlik və dəqiqlik siniflərinin düzgün seçilməməsi isə onların ömür uzunluğunu aşağı 

salır. 

 

---

31