Azərbaycan Texniki Universiteti “Avtomobil texnikası” kafedrası



Yüklə 1,09 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə14/43
tarix17.10.2017
ölçüsü1,09 Mb.
#5254
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   43

28 

 

qiymətləri  arasındakı  fərqin  7-yə  bölünməsi  kimi  təyin  edilir  (şəkil  2.3,a).  Bu  üsulun  mənfi 



cəhəti odur ki, almaz piramida ilə iz saldıqda onun forması təhrif olunur. Bunu aradan götürmək 

üçün oyuq açma üsulundan istifadə edilir. 



Oyuq açma üsulu iz salma üsulunun təkmilləşdirilmiş formasıdır. Burada sınaqdan keçirilən 

səthin  üzərində  fırlanan  kəski  ilə  50-75  mkm  dərinliyində  və  2  mm  uzunluğunda  oyuq  açılır. 

İşləmə prosesində səth yeyildikcə oyuğun ölçüləri kiçilir (şəkil 2.3,b). 

 

 



 

 

 



 

Şəkil  2.3.  Süni  bazalar  yarataq  üsulu  ilə  yeyilmənin  təyin  edilməsi:  a)  iz  qoyma;  b)  oyuq 

açma 

 

 



 Yastı və  silindrik səthlərin  oyuğun  silindrin  oxu istiqamətində  yeyilməsi aşağıdakı  düsturla 

təyin edilir: 



r

l

l

h

h

u

1

)



(

125


,

0

2



1

2

1







  Oyuğun silindrin oxuna perpendikulyar istiqamətdə yerləşməsi zamanı  

)

1



1

)(

(



125

,

0



2

1

2



1

R

r

l

l

h

h

u





burada R – oyuğun açılma yerində  sürtünmə  səthlərinin əyrilik radiusu, mm.  Müsbət işarəsi 



qabarıq  səthlərüçün;  mənfi  işarəsi  çökük  səthlər  üçün  götürülür.  Digər  işarələmələr  şəkildə 

göstərilib.  

Oyuq açma üsulunda yeyilmənin mütləq qiyməti (mm-lə) aşağıdakı riyazi ifadə hesablanır: 

 

r



l

l

h

h

u

1

)



(

125


,

0

2



1

2

1





 



 


29 

 

burada:



1

l

  və 


2

l

-  oyuğun  smaqdan  qabaq  və  sonrakı  uzunluğudur,  mm.  r  -  kəskinin  fırlanma 

radiusu, mm. 

    Bir sıra hallarda detalların yeyilməsini təyin etmək üçün radioaktiv izotoplar üsulundan da 

istifadə  edirlər. Bunun üçün  mexanizm və  ya birləşmə  sökülür,  yeyilməsi təyin  ediləcək detalın 

üzərinə  radioaktiv  maddə  çəkilir. İlişmə prosesində  detal yeyildikcə radioaktiv  məhsullar  yağın 

içərisinə  düşür. Radioaktiv  məhsulların miqdarını  ölçməklə detalın  yeyilmə  sürəti  və kəmiyyəti 

təyin  edilir.  Bu  üsulun  müsbət  cəhətləri:  yeyilmə  prosesinin  qrafiki  yazıla  bilər,  yüksək 

dəqiqliklə yeyilmənin  miqdarı təyin  edilir,  proses az  vaxt  tələb  edir. Bunlarla yanaşı  bu üsulun 

mənfi  cəhətləri  də  var:  radioaktiv  indikatorları  qoymaq  üçün  aqreqat  sökülməlidir,  mürəkkəb 

konstruksiyalı qurğu tələb edir, təhlükəsizlik texnikası cəhətdən əlverişli deyil. 

       Yuxarıda göstərilmiş yeyilmənin təyini üsullarının hər hansının tətbiq edilməsi sınaqdan 

keçirilən  detalın  üsula  müvafiq  gəlmə  dərəcəsindən,  yeyilmənin  təyin  olunma  dəqiqliyindən, 

sınaqların aparılma xarakterindən və s.-dan asılıdır. 

 

Detallarda korroziya və köhnəlmə prosesi 

 

        Nəqliyyat  vasitələrinin  qovşaq  və  detallarının  ömür  uzunluğunun  aşağı  düşmə 



səbəblərindən  biri  də onların korroziyaya uğramaları  və təbii  olaraq köhnəlmə  prosesinə  məruz 

qalmalarıdır. 

      Detalların,  hazırlandıqları  materialların  ətraf  mühitlə  fiziki-kimyəvi  qarşılıqlı  təsiri 

nəticəsində dağılması prosesinə korroziya deyilir. 

      Korroziya  təsirindən  detalların  dağılması  müxtəlif  xarakter  daşıyır.  Bu  xoşa  gəlməz 

proses  hissələrin  səthlərindən  başlanır.  Korroziyanın  başlanmasının  xarici  əlaməti  səthlərin 

üzərində boz, qara və yaşıl ləkələrin (materialdan asılı olaraq), çürümələrin əmələ gəlməsidir. Bir 

çox hallarda korroziya səthlərin gizli yerlərində yaranır və get-gedə artır. 

    Metallarda  gedən  korroziya  prosesini  öz  xarakterinə  görə  iki  qrupa  bölürlər:  a) 

elektrokimyəvi və b) kimyəvi korroziya. 

    Elektrokimyəvi  korroziya  mikroqalvanik  elementlərin  təsirindən  elektrolitrlərdə,  özü  də 

metalların  səthində  və  detalların  qovuşma  yerlərində  əmələ  gəlir.  Metalların  səthi  eyni  cinsli 

olmadığı  üçün  bu  korroziya  elektronların  detalın  bir  yerindən  digərinə  keçməsi  ilə  müşayiət 

edilir. Elektrolit kimi su ilə sulfat turşusunun məhlulu qəbul edilir. 

     Elektrokimyəvi  korroziya  atmosfer  şəraitində  və  maye  fazalarında  gedən  korroziyalara 

bölünür. Birincisi,  metalın səthində oturmuş  yağış  suyunun,  qarın, rütubətin iştirakı ilə,  ikincisi 

isə  elektrolitin  alt  qatlarında  havanın  oksigeni  olmadan  gedir.  Atmosfer  şəraitində  gedən 

korroziyaya  kuzovun  alt  hissələrində,  qanadların  daxili  səthlərində  və  rənglənməyən  detallarda 

gedən  korroziyanı  misal  göstərmək  olar.  Soyutma  sisteminin  daxili  divarlarında  əmələ  gələn 

korroziya maye fazada gedən korroziyaya misaldır. 

       Elektrik  cərəyanı  yaranmadan  kimyəvi  reaksiyaların  iştirakı  ilə  gedən  korroziyaya 



kimyəvi korroziya deyilir. Bu korroziya da iki növdə özünü göstərir. 

1.  Quru  qazların  metalın  səthinə  təsirindən  əmələ  gələn  kimyəvi  korroziya.  Buna  misal 

silindr  divarlarında,  klapanların  işçi  səthlərində,  yanma  kamerasında  yaranan      korroziyanı 

göstərmək olar. 

2.    Qeyri-elektrolit  mühitin  içərisində  əmələ  gələn  kimyəvi  korroziya.  Neft  məhsullarının 

iştirakı ilə (yanacaq bakının divarlarında, qida sisteminin daxili hissələrində) metalların səthində 

gedən  korroziya  bu  növ  korroziyaya  misal  ola  bilər.  Bu  korroziyanın  əmələ  gəlməsinin  əsas 

səbəbi yanacaqların tərkibində kükürdlü birləşmələrin və üzvü turşuların olmasıdır. 

    Korroziyadan  fərqli  olaraq  köhnəlmə  prosesi  qeyri-metallardan  hazırlanmış  detallarda 

(şüşə,  taxta,  rezin  və  s.)  daha  sürətlə  gedir.  Taxta  materialından  hazırlanmış  detallar  çürüyür, 

rezin hissələr elastikliyini itirir, aşağı temperaturlarda isə kövrəkləşir. 

  Köhnəlmə  prosesinin  əsas  səbəbi  ətraf  mühitin  (temperaturun,  günəş  şüalarının,  nəmliyin) 

detalların materiallarına göstərdiyi aktiv təsirdir. 

 



Yüklə 1,09 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   43




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə