Azərbaycan toponġMLƏRĠNĠn ensġklopedġk lüĞƏTĠ
Yüklə 4,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ağsu aĢırımı
- Ağsuçay dərəsi
- Ağsu təpəsi
- Ağtala
30
Culfa r-nunun Ərəfsə kəndi yaxınlığında qayalıq dərə. Oronim ağ (rəng) və sal ( hamar daĢ, qaya) sözlərindən düzəlib, "ağ rəngli hamar daĢ" deməkdir. Ağsal hidr., sadə. Culfa r-nunun Ərəfsə kəndi yaxınlığında, Ağsal dərəsində mineral bulaq. Adını eyniadlı dərədən almıĢdır. Suyu soyuq, qoxusuz və azacıq turĢdur.
çay. Kürün sağ qoludur. Pəmbək silsiləsindən (Ermənistan) 3000 m. hündürlükdən baĢlanır. Üstündə eyniadlı su anbarı və su qovĢağı var. Ermənistanda Aqstev adlanır. XII əsr erməni mənbələrində Axstev kimi təqdim edilir. Ağstafa variantında ilk defə XIV əsrdə Həmdullah Qəzvininin əsərlərində iĢlənmiĢdir. Xalq arasında hidronim "oğuz təpəsi", "oğuz tayfası" kimi yozumlanır. Hidronim ağsu (Ģirin su, içməyə yararlı su) ve tafa (qaval, zınqırov; səs-küylü) sözlərindən düzəlib, "səs-küylü çay" deməkdir. Ağstafa oyk., sadə. 1. Azərb.-da inzibati r-n. Müxtəlif illərdə gah müstəqil r-n, gah da Qazax r-nunun tərkibində ayrıca Ģəhər kimi fəaliyyət göstərmiĢdir. Mərkəzi Ağstafa Ģəhəridir. Gəncə-Qazax düzənliyindədir; 2. Azərb.-da Ģəhər, eyniadlı r-nun mərkəzi. Adını ərazidən axan eyniadlı çaydan almıĢdır. XIX əsrin sonlarına qədər burada Ġtibulaq ("sürətlə axan bulaq" mənasında) adlanan karvansara olmuĢdur. Ağsu hid., mür. 1. Əsasən Ağsu və Kürdəmir r-nları ərazisindən axan çay. Niyaldağ silsiləsində Sarıbulaq dağından 2110 m. hündürlükdən baĢlanır, kanalla Kür çayına tökülür. Əsas qolu Sulut çayıdır. ġirvan düzündə Ağsudan suvarmada geniĢ istifadə edilir. Suyunun bir hissəsi CavanĢir su anbarına axıdılır. Yuxarı axarında Sulut adlanır. XIII əsrə aid mənbələrdə Çaqanmuren (monq. "ağ su") kimi adı çəkilir; 2. Qax r-nu ərazisində çay. Qurmux (Kürmük) çayını əmələ gətirən qollardan biridir; 3. Laçın I r-nunda çay. Həkəri (Əkərə) çayının sağ qoludur. Qarabağ silsiləsindən baĢlanır; 4. Xanlar r-nunda çay. Kürək (Kür hövzəsi) çayının sağ qoludur. Kəpəz dağının yamacından 2180 m. hündürlükdən baĢlanır. Göy-gölə tökülür və ondan axır. 1139-cu ildə zəlzələ zamanı Kəpəz dağının bir hissəsi uçaraq çayın qarĢısını kəsmiĢ, nəticədə Göygöl, Maralgöl, Zəligöl və bir neçə kiçik gölün əmələ gəlməsinə səbəb olmuĢdur. Çayın Göygölə qədər olan hissəsi Yuxarı Ağsu, göldən baĢlanan hissəsi isə AĢağı Ağsu adlanır. Ağsudan Gəncəyə su kəməri çəkilmiĢdir. Hidronim ağ (içməyə yararlı, Ģirin; axar, çağlayan, coĢan) və su (çay, axar su) sözlərindən düzəlib. Türkdilli xalqların toponimiyasında geniĢ yayılmıĢdır: Ağsu (Ermənistan), Aqsu (Əfqanıstan), Aksu-Sarıçay çayının (Qazaxıstan və Çin) aĢağı axınında adı, Aksuu (Qırğızıstan), Aksuat (Qazaxıstan), Ağsu (Dağıstan) və s.
1963-cü ildə ləğv edilib Kürdəmir r-nuna verilmiĢ, 1965-ci ildə yenidən 31
müstəqil r-n olmuĢdur. Mərkəzi Ağsu Ģəhəridir. Adını ərazidəki eyniadlı çaydan almıĢdır; 2. Azərb.-da Ģəhər. Ağsu r-nunun mərkəzi - Ağsu çayının hər iki sahilində, ġirvan düzünün Ģm.-Ģ. qurtaracağında, Hinqar silsiləsinin ətəyindədir. YaĢayıĢ məntəqəsi kimi XV əsrdən məlumdur. ġəhərin 4-5 km.-ində "Xaraba Ģəhər" adlanan orta əsr Ģəhəri Ağsu və ya Yeni ġamaxının qalıqları var. Adını ərazidəki eyni-adlı çaydan almıĢdır.
Ləngəbiz silsiləsində aĢırım. AĢırımdan Ģose yolu keçir. Oronim Ağsu (çay adı), aşırım (dağ silsiləsində ən alçaq yer) sözlərindən və -ı mənsub.Ģək.-sindən ibarətdir. Adını ərazidəki eyniadlı Ģəhərdən almıĢdır. Ağsuçay dərəsi or., mür. Qax r-nunun Ağçay kəndi ərazisində dərə. Oronim Ağsu (r-nun ərazisindəki çayın adı), çay (axar su), dəra (mənfi relyef forması) sözlərindən və -(s)i mənsub.Ģək.-sindən düzəlib, "Ağsu çayının axdığı dərə" mənasındadır. Ağsu təpəsi or., mür. Laçın r-nunun Budaqdərə kəndi ərazisində yüksəklik. Təpə adını r-nun ərazisindəki eyniadlı çaydan almıĢdır. Ağtala oyk, mür. Xaçmaz r-nunun Nərəcan i.ə.v.-də kənd. Samur- Dəvəçi ovalığındadır. 1840-cı ildə adı dəyiĢdirilərək Rodnikovka (bulaqlı yer) adlandırılmasına baxmayaraq, 1933-cü ildə Ağtala Ģəklində qeydə alınmıĢdır. Oykonim ağ (kiçik) və tala (ətrafa nisbətən fərqlənən sahə) sözlərindən düzəlib, "kiçik sahə" deməkdir. Gürcüstan və Ermənistan ərazisində Axtala kənd adları olmuĢdur. Ağtala or., mür. Qax r-nunun QoĢaqovaq kəndi ərazisində düz. Oronim ağ (kiçik) və tala sözlərindən düzəlib, "kiçik tala" deməkdir. Ağtəpə or., mür. 1. Qazax r-nunda, Kürün sağ sahilində, Həsənsu çayının mənsəbi yaxınlığında dağ. Hün. 307 m.; 2. Qobustanda Ceyrankeçməz çayının sağ sahilində dağ. Hün. 253 m.; 3. Gəncə Ģəhərindən c.-Ģ.-də, Gəncə çayının sağ sahilində dağ. Hün. 582 m.; 4. Gəncə Ģəhər i.ə.v.-də QocaĢen silsiləsinin c.-q.-ində ucqar zirvə. Hün. 375 m.; 5. Lerik r-nunun Ordahal kəndi ərazisində dağ. AbĢeron, Qusar, Zəngilan, Gədəbəy, Göyçay, Naxçıvan, Kəlbəcər, Cəbrayıl, ġəmkir, Xanlar r-nları ərazisində də eyniadlı yüksəkliklər qeydə alınmıĢdır. Oronim ağ (kiçik; rəng) və təpə (müsbət relyef forması) sözlərindən düzəlib, "kiçik təpə" və ya "ağımtıl rəngli təpə" deməkdir.
Düzənlikdədir. YaĢayıĢ məntəqəsi XX əsrin 30-cu illərində DaĢ Veysəlli kəndindən ayrılmıĢ bir qrup ailə tərəfindən Ağtəpə adlanan yerin yaxınlığında salınmıĢdır. Adını ərazidəki eyni-adlı dağdan almıĢdır. Ġran (Ağtəpə), Sibir (Aktöbe), Əfqanıstan (Aqtəpə, Aqtubə), Özbəkistan (Oktepa), Türkmənistan (Aqdepe), Tatarıstan (Aktübe) toponimiyasında da eyniadlı oykonimlər qeydə alınmıĢdır.
Yüklə 4,15 Mb. Dostları ilə paylaş:
|