Azərbaycan
Yüklə 5,05 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Diaqram 5: Beynəlxalq səviyyəli müqayisə əsasında ÜSY-nin ünvanlanma dəqiqliyi
- ÜSY sırf yoxsullara ünvanlanmıĢdır və bu müavinətlərin üçdə iki hissəsi əhalinin ən aĢağı 20% -ni əhatə edir. Faktiki olaraq, həm inkiĢaf etmiĢ, həm
- AMA standartları və oxşar inkişaf səviyyəsinə malik ölkələrin standartları baxımından hələ də aşağıdır.
- 12. Gözlənildiyi kimi, Azərbaycanda yoxsulluq ilə təhsil, xüsusilə də orta təhsildən sonrakı təhsil arasında aydın əlaqə mövcuddur.
- 13. Ali təhsildə iştirak səviyyəsinin aşağı olması bu təhsil pilləsi üzrə şəxsi xərclər ilə izah olunur.
- 14. Sağlamlıq məsələsi ümumi əhali, xüsusilə yoxsul əhali arasında rast gəlinən problemli məsələdir .
17 Diaqram 5: Beynəlxalq səviyyəli müqayisə əsasında ÜSY-nin ünvanlanma dəqiqliyi Mənbə: Azərbaycan üçün YSQS 2008; AMA Ev təsərrüfatlarının sorğusu üzrə məlumat bazası 10. Ünvanlılığın dəqiqliyi baxımından ÜSY Azərbaycanın digər sosial müdafiə proqramlarını qabaqlayır. ÜSY sırf yoxsullara ünvanlanmıĢdır və bu müavinətlərin üçdə iki hissəsi əhalinin ən aĢağı 20% -ni əhatə edir. Faktiki olaraq, həm inkiĢaf etmiĢ, həm də inkiĢaf etməkdə olan ölkələrdə tətbiq edilən oxĢar proqramlar ilə müqayisədə daha yaxĢı fəaliyyət göstərir (Diaqram 5). b. Təhsil və yoxsulluq göstəriciləri sıx bağlıdır 11. Təhsil sahəsində əhəmiyyətli nailiyyətlər əldə edilmişdir, o cümlədən, 15 yaşadək yüksək və çox real qeydiyyat səviyyələri mövcuddur və azərbaycanlı tələbələr riyaziyyat fənni üzrə beynəlxalq müsabiqədə daha zəngin ölkələrlə rəqabət aparan yüksək göstəricilər əldə etmişdilər. Lakin Azərbaycan inkişaf etməkdə olan bazar iqtisadiyyatının və gələcəkdə yoxsulluğun azaldılmasının tələblərinə tam cavab verən müasir təhsil sisteminin yaradılmasında bəzi problemlərlə üzləşir. Azərbaycanda təhsilə çəkilən xərclərin ümumi daxili məhsula və ümumi dövlət xərclərinə nisbəti AMA standartları və oxşar inkişaf səviyyəsinə malik ölkələrin standartları baxımından hələ də aşağıdır. Ali təhsildə iĢtirak səviyyəsi aĢağıdır və ölkənin gəlir səviyyəsi nəzərə alınmaqla yüksək dərəcədə varlıların xeyrinə qeyri-bərabər dəyiĢir. Ümumiyyətlə, hesabatda Azərbaycanda ―orta təhsildən sonra‖ insan kapitalının təmərküzləĢməsinə olan ehtiyac öz əksini tapmıĢdır. 12. Gözlənildiyi kimi, Azərbaycanda yoxsulluq ilə təhsil, xüsusilə də orta təhsildən sonrakı təhsil arasında aydın əlaqə mövcuddur. Təhsilin olmaması yoxsulluğu Ģərtləndirən əsas amillərdən biridir və təhsil səviyyəsinin hər yüksək pilləsi üzrə fərdlər 7-10% daha çox əmək haqqı alırlar. Fərdi səviyyədə olan bu əlaqə özünü müxtəlif təhsil səviyyələrinə malik əhali qruplarının istehlakında 18 mövcud olan dərin fərqlərdə daha aydın büruzə verir. Ailə baĢçısının və yoldaĢının daha yaxĢı təhsil səviyyəsinə malik Ģəxs olduğu ev təsərrüfatları daha yüksək gəlir səviyyəsinə malikdirlər (Diaqram 6). Yoxsulluqla birbaĢa əlaqədən savayı təhsil səviyyəsi məĢğulluq ilə də sıx əlaqəlidir. Daha aĢağı təhsil səviyyəsinə malik Ģəxslərin iĢləmək ehtimalı aĢağı, iĢsiz olmaq ehtimalı isə yüksəkdir. Ali təhsil müəssisələrini bitirən Ģəxslər arasında məĢğulluq səviyyəsi orta təhsilin yüksək pillələrini baĢa vuran fərdlər ilə müqayisədə kifayət qədər, əsas və daha aĢağı təhsil səviyyələrinə malik Ģəxslər ilə müqayisədə isə iki dəfə yüksəkdir. 13. Ali təhsildə iştirak səviyyəsinin aşağı olması bu təhsil pilləsi üzrə şəxsi xərclər ilə izah olunur. Ġcbari təhsil pilləsindən sonra təhsildən yayınma hallarının əsas səbəbi imkan amili ilə bağlıdır. 2008- ci il YSQS məlumatlarına əsasən, maddi vəziyyətin yaxĢı olmaması icbari təhsildən sonra Ģagirdlərin (52 faizinin) məktəbi tərk etməsinin əsas səbəbidir. Belə ki, yoxsul əhali orta təhsildən sonra təhsili davam etdirmək üçün lazım olan bəzi xərcləri (məsələn, repetitor yanında hazırlıq və təhsil haqqı) ödəyə bilmirlər. Ali təhsildə iĢtirak əmsalı baxımından regionlar üzrə böyük fərqlər mövcuddur və Bakı Ģəhəri bu nöqteyi-nəzərdən ən yüksək göstəriciyə malikdir. Kənd ərazilərində, daha az inkiĢaf edən regionlarda yaĢayan Ģəxslər və yoxsul əhali qrupu arasında isə orta təhsildən sonrakı pillələr üzrə qeydiyyat əmsalı 11%-dən aĢağıdır. Diaqram 6: Təhsil səviyyəsi ilə yoxsulluq arasında güclü əlaqə mövcuddur Mənbə: YSQS 2008. c. Azərbaycanda səhhətlə bağlı narahatlıqlar xüsusilə yoxsullar arasında daha yüksəkdir 14. Sağlamlıq məsələsi ümumi əhali, xüsusilə yoxsul əhali arasında rast gəlinən problemli məsələdir. Yoxsulların təqribən dörddə-üç hissəsi (və bütün ev təsərrüfatlarının 70%-i) səhiyyə xərclərinin ödənilməsi ilə bağlı problemlərlə üzləĢdiyini qeyd etmiĢdir. Yoxsul əhalinin təqribən dörddə bir hissəsi iqtisadi çətinliklərini qismən ailə üzvünün xəstə olması ilə əlaqələndirmiĢdir (6-cı fəsildə Diaqram 6-3-ə baxın). Keçid dövründə həyat səviyyəsi sorğusu (KdHSS 2006) çərçivəsində azərbaycanlı ev təsərrüfatlarından dövlət investisiyalarının iki prioritet istiqaməti soruĢulduqda verilən cavablar arasında səhiyyə sektoruna investisiyalar böyük üstünlük təĢkil etmiĢdir. Bu xüsusilə yoxsul əhaliyə daha çox Ģamil edilir (6-cı fəsildə Diaqram 6-5-ə baxın). 9.0% 9.2% 27.3% 0.0% 4.7% 21.3% 10.3% 2.9% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% Ailə baĢçısı əsas təhsildən sonra peĢə təhsili almıĢdır Ailə baĢçısı orta təhsil almıĢdır Ailə baĢçısı orta təhsildən sonra peĢə təhsili almıĢdır Ailə baĢçısı universitet təhsili almıĢdır ġəhər Kənd ` 2.0% 3.7% 0.0% 13.0% 12.0% 4.0% 13.7% 3.2% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% Ailə baĢçısının həyat yoldaĢı əsas təhsildən sonra peĢə təhsili almıĢdır Ailə baĢçısının həyat yoldaĢı orta təhsil almıĢdır Ailə baĢçısının həyat yoldaĢı orta təhsildən sonra peĢə təhsili almıĢdır Ailə baĢçısının həyat yoldaĢı universitet təhsili almıĢdır ġəhər Kənd Ail ə ba Ģç ıs ını n/h əya t yoldaĢ ını n əs as v ə ya da ha aĢ ağ ı s əviyy əli t əhs il ə malik olm as ı il ə ada mbaĢ ına is tehla kın ar tm as ı, fa izl ə Yüklə 5,05 Kb. Dostları ilə paylaş:
|