17
Əfəndilər! Bizə Zaqafqaziya əqvamı ruhunda hər zaman hürriyyət və istiqlal fikri hakim olmuşdur. Hürriyyət
fikrinin müməsili olan "Prometey" Qafqaziya dağlarında zəncirə bənd edilmiş idi. O daima zəncirlərini qırmaq
təşəbbüsündə idi. "Prometey"in ruhu Qafqaziyanın bütün millətlərində vardır. Qafqaziya millətlərinin istiqlal və
bərabərlikdə müstəqil olaraq yaşamaları bir xəyali-bənd deyildir. Qardaş millətimiz olan Şimali Qafqaziya,
qapıbir qonşumuz ermənilər münasibəti
[35 - 36]
dostanəmiz bütün cüziyyata rəğmən daima səmimi qalan
gürcülər, bizə bir çox mədəni xidmətləri toxunmuş rus cəmaatının mühüm bir qismi ilə əl-ələ verərək, biz
Zaqafqaziyanın müqəddəratını bu qitə üzərində yaşayan millətlərin arzusu vəchilə təmin edə bilərik. (Sürəkli
alqışlar). Diplomat lojalarına müraciətlə uzun alqışlar.)
Əfəndilər! Mən buraya qədər sizə ümüdlü sözlər söylədim. Buna iman edirəm. Fəqət nəzərinizi əhvalın
ağırlığına dəxi cəlb etməz isəm, vəzifəmi hüsn ifa etməmişəm deməkdir. Zaman ağır, gedəcəyimiz yol çox
tikanlı və arizəlidir. İrəlidə bir çox müşkülat və maneələri dəxi gözə almalıyız. Dumanlı yolları keçmək və sər
mənzil məqsədə irmək üçün siz, məbus əfəndilər, bir çox fədakarlıqlar etməli, təmsil etdiyiniz millətə səbat,
mətanət göstərmək üzrə bir nümuneyi-əmsal təşkil etməlisiniz. Bu nümunəni göstərəcək iqtidar və istedada
malik oldunuzsa, yolun yarısı gedilmiş deməkdir. Əvət, əfəndilər bu gün firqə ehtirasları, şəxsi qərəzləri və
bütün bu kimi vətən və millət qayəsi qarşısında səqit qalan qərəzlər atılmalı, vətən qayğısı, millət duyğusu hər
şeydən yüksək tutulmalıdır. (Sürəkli alqışlar).
Əfəndilər, bu gün Azərbaycanın paytaxtında Məclisi-Məbusan iftitahındayıq. Azərbaycan bir atəş mənbəidir.
Vətənimiz hər zaman kəndi sinəsində bir atəşi-müqəddəs bəsləmişdir. Bu atəş əski zamanlardan bəri
həqiqətpərəstlərə rəhbər şəkil ümid və iman təşkil eyləmişdir. O atəş ki, bu gün də sərvət və saman səbəbi və
baisi-təməddüdündür. Qəvi bir atəş Azərbaycan övladının sinələrinə düşən milyonlar ilə bürkü yağan bu atəş
əbədən sönməz, bir müşkül təşkil edib də hürriyyət və istiqlalə doğru getdiyiniz maneəli yolları işıqlandırsın.
(Sürəkli və uzun alqışlar). Bu atəş sönməmək üçün əl-ələ verib müttəhidən çalışalım, Əfəndilər! Mən sizi belə
bir ittihadə dəvət edirəm. (Alqış). Müsaidəniz ilə əfəndilər, bu gün məclisi iftitah etdik. Şimdi bu məclisə bir
rəis və bir baş müavin intixab edilməsi lazımdır. Namizədləri göstəriniz.
Şəfi bəy Rüstəmbəyov — 5 dəqiqə tənəffüs elanını təklif edirəm.
[36 - 37]
Sədr — Varid olan təklifə görə 5 dəqiqə tənəffüs elan edirəm.
(Tənəffüsdən sonra Məmməd Əmin bəy yenə iclası açır).
Sədr — Əfəndilər, Məclisi-Məbusana sədr və sədr müavini olacaq namizədlərin adlarını deyiniz.
Şəfi bəy — "Müsavat" və bitərəflər namından rəisliyə Əlimərdan
bəy Topçubaşov,
birinci müavinliyə doktor
Həsən bəy Ağayevin namizədliyini təklif edirəm.
Sədr — Başqa namizəd təklif edən və bu barədə söz söyləyən yoxmu? Yoxsa, Əlimərdan bəy ilə Həsən
bəyin namizədlikləri qəbul olunacaq.
Əhməd Cövdət — Müsəlman sosialistlər ittifaqı tərəfindən "Müsavat"ın göstərdiyi bu namizədlərə etiraz
yoxdur.
Heybətqulu Məmmədbəyov — "İttihad" firqəsi tərəfindən Əlimərdan bəy Topçubaşovun namizədliyinə
etiraz yoxdur, fəqət Həsən bəyin gostərildiyinə rəy verməyəcəyik.
Şeyxislamov — Sosialist "Hümmət" firqəsi tərəfindən "Müsavat"ın namizədlərinə etiraz yoxdur.
Sədr — Şu sürətlə məsələni səsə qoymalıdır. Hər kəs bu namizədliyə razıdır, əlini qaldırsın. (İttihadi-ara ilə
Əlimərdan bəy sədrliyə seçilir.)
Sədr — Deməli, Əlimərdan bəy həzrətləri rəisliyə intixab edilmiş olur. Fəqət Əlimərdan bəy həzrətləri
burada yoxdur. Şimdi isə baş müavin intixab edəlim. Hər kəs Həsən bəy Ağayevin baş müavinliyinə razı isə
əlini qaldırsın.
("İttihad" firqəsindən başqa ittifaqa-ara ilə Həsən bəyin namizədliyi keçir. Alqışlar altında Həsən bəy
movqei-sədarəti işğal edir).
Həsən bəy — Möhtərəm, parlament üzvləri: Bu dünkü tarixi gündə mənim boynuma böyük bir şərəf, böyük
hir iqdam düşdü. İzhari-etimad ilə məni uca mənsəbə layiq bildiyinizdən dolayı bilaistisna hamınıza təşəkkür
edirəm. Məni sərəfraz parlament birinci müavinliyə intixabla minnətdar buyurdunuz. Rəis cənabları gələnə kimi
onun ağır vəzifəsinin ifası öhdəmə buraxıldı. Bu ağır vəzifəni ifa edə biləcəkmiyəm, yoxmu, bunu deməyə
cəsarət edəmirəm. Zira vəzifə xeyli məsuliyyətli və ağırdır. Burasi hamınıza məlumdur. Fəqət hamının məqsədi
sevgili Azərbaycanın səadəti, buraya toplanmamızdan murad
[37 – 38]
əziz vətənimizi sahili-nicata çıxarmaq
olduğundan ümidvaram acizləriniz sizinlə bərabər məqsədə nail və sizin müavinətiniz ilə vəzifəmi hüsnü-ifayə
müvəffəq olacağam. Binaən-ileyh dübarə təşəkkürümü bəyan ilə sizi ittihadə dəvət və xudayi-təaladan istirham
edirəm ki, parlamantımız öz məqsədlərinə qolaylıqla nail olsun. Bu günün münasibətilə Azərbaycanın müxtəlif
yerlərindən bir çox təbrik teleqramları alınmışdır ki, qismən oxumaq istəyirəm, fəqət bundan hala bir katib
intixabini təklif edirəm. Ümum parlamentlərdə qaydadır. Müvəqqət katibliyə ən gənc məbus intixab edilir və
siyahidən anlaşıldığı üzrə məbuslarımızın ən cavanı Rəhim bəy Vəkilov olduğundan onun namizədliyini təklif
edirəm. (Təklif ittihadi-ara ilə keçir. Rəhim Vəkilov katib mövqeinə keçir).
Sədr — Şimdi təbrik teleqramları oxunacaq, müsaidənizi istərəm.