Azərbayçan xalq cumhuriYYƏTİNİN 80 İLLİYİNİN
Yüklə 6,41 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Səslər
- Məmməd Əmin Rəsulzadə
- Sədr
- Ağabəyov
- Katib
- Rəisi-Vükəla Nəsib bəy
416
üçüncü çlen olursa Hacı Hüseyn əfəndinin namizədliyini təklif edər.
Oxuyur.
Əlavə olaraq Hacı Hüseyn Əfəndizadə "Əhrar" firqəsi tərəfindən üçüncü olaraq göstərilir. Bayram Niyazi - Tənəffüs əsnasında biz böylə hesab elədik. 88 üzvdən hər dörd adama bir səs düşür. Müsavat firqəsi bir partiya üç səs əlavə edib 28 aldılar. Buna görə biz də sosialist firqəsilə birləşib üç üzv təklif etdik.
kimi komisyalar Məclisi-Məbusandakı məbus qruplarının ədədinə nisbətlə təşkil olunur. Ona görə tənəffüs əsnasında hər dörd adama bir nümayəndə verməklə bu surətlə tənasüb hasil oldu. Bunun üzərində uzundan üzünə etiraz etmək doğru deyildir. Sədr - Bayram Niyazi. Bayram Niyazi - Burada söyləndi ki, tam ədəd olmazsa kəsirli miqdar nəzərə alınmaz. Bu həddi, halbuki kəsirli digər firqələrdə vardır. Madam ki, o kəsirli firqələrdə vardır. Madam ki, o kəsirli firqələrin səsi qəbul edilir. Bizim də kəsrimiz gərək nəzərə alınsın.
bunu bilməligik. Biz üç nəfərlik bir siyahi göstəririk. Madam ki, siyahı gecikibdir. Mən öz namizədliyimi geri götürürəm.
əfəndi namizədlikdən imtina edir. Mən müştərək siyahını səsə qoyuram. Bu siyahıdan şübhəsiz "Əhrar"ın xəbəri vardır. Hər gah olmasa idi, namizədləri olmazdı. Kim siyahının tərəfdarıdır, rica edirəm, əllərini qaldırsın? Kim əleyhinədir? Kim səs verməyir? Siyahının lehinə 36, əleyhinə 4, səs verməyən 1. Əksəriyyət rəylə siyahıda adları olan şəxslər mərkəzi intixab komisyonuna üzv seçilirlər.
qiraətinə keçirəm. (Katibə) Oxuyunuz. Katib (Bayram Niyazi) - Türkcə oxuyur. Ağabəyov - Rusca tərcümə edir. Sədr - Əvvəlinci maddə xüsusunda kim danışmaq istər? Danışmaq istəyən olmadığından birinci maddəni səsə qoyuram. Əvvəlinci maddəyə etiraz yoxdur? Əvvəlinci maddə qəbul olunur. 2-ci maddəni oxuyunuz. Katib - Türkcə oxuyur. Ağabəyov - Rusca tərcümə edir. Sədr - İkinci maddə xüsusunda kim danışmaq istər? Natiq olmadığından ikinci maddə ş səsə qoyuram. 2-ci maddəyə etiraz yoxdur? Yoxsa ikinci maddə qəbul olunur. 3-cü maddəni oxuyunuz. Katib - Türkcə oxuyur. Sədr - Bir təklif varid olub. Çünki təkliflər ələlümum maddələrə aid deyil əsasə aiddir. Bir növ 3 maddəyə ayırır. Onu səsə qoyacağam. (Oxuyur). "Bölük nə daxiliyə, nə maliyyə nəzarətində olmayıb hərbiyə nəzarətinə verilməlidir. "Əhrar". 2-ci təklifi oxuyur. "Bölük hərbiyə nəzarətinin ixtiyarında olmalıdır. İmza edənlər Rəhim Vəkilov. Mehdi bəy..." Təkliflər ikisi də bir olduğundan, biri lehinə, biri əleyhinə olmaq üzrə iki nəfərə söz verəcəyəm. Kim danışmaq istəyir? Danışmaq istəyən yoxsa, son söz məruzəçinindir. Ağabəyov - Məsələ böylədir. Mənə böylə gəlir ki bunlar ki, fikir edirlər bu bölük hərbiyə nazirinə verilsə intizam yaxşı olar. Mən öylə başa düşürəm. Təklif edənlər danışsa idi bəlkə məlum olardı. Mən indi böylə düşünürəm. Mən onu demək istəyirəm. Bu bölükdə intizam olacaq. Hər uyezdə bir zabit təyin ediləcək. Onunla bərabər hər quberniyada bir zabit olacaq. Bunların da ümumən başında bir zabit bulunacaq. Bunlara təlim veriləcəkdir. Bundan keçəndən sonra məsələ bir intizamda deyil ki, bunlar yaxşı əsgəri nizam alsınlar. Ondan [951 - 952] ötəri təşkil olunmuş ki, onlar kandrabanda mane olsunlar. Bu işdə maliyyə nəzarətinə aiddir. Sərhəd boyunda təşkil olunmuş gömrükxanalar var. Onların hamısı maliyyə nəzarətinə tabedir. Əkər bölük hərbiyə nəzarətinə tabe olsa, onda öylə olacaqdır ki, sərhəd boyundakı müəssisələrin və məmurların bir qismi maliyyə nəzarətində olub, bir qismimdəki, qüvvə var, o da başqa idarə olacaq. Ona görə sizdən soruram bu qanuna müvafiqdirmi? Budur ki, təklif [var] bölük maliyyə nəzarətində qalsın.
əlini qaldırsın. Bəlkə məni başa düşmədiniz: İki təklif var, ikisinin də məzmunu budur ki, sərhəd mühafizə 417
bölüyü əmələ gətirib hərbi nəzarətin təhtinə verilsin. O biri təklif də budur ki, haman bölük əmələ gətirilib daxili nəzarətinə verilsin... Söz Rəisi-Vükəlanındır. Rəisi-Vükəla Nəsib bəy - Möhtərəm məbuslar! Öylə güman edirəm ki, məqsəd dissiplina üstündədir ki, işlərimiz yaxşı getsin. Lakin qorxuram ki, bu işin nəticəsi pis ola və hərbiyə naziri axırda razı olmaya ki, əsgərlər gedib maliyyə nazirinə xidmət edələr. Cəmi məmləkətlərdə bu böylədir. O cəhətcə mən təklif edirəm ki, mühafizə bölüyü maliyyə nazirinə tapşırılsın, çünki məzkur bölük maliyyə nəzarəti ilə əlaqədar olacaqdır. Əkər qoşun artırmaq lazım isə sərhədi xarici düşmənlərdən mühafizə etsin. Onu da hərbiyə nazirinə tapşırmalıdır ki, əsgərlərin miqdarını artırsın. Sədr - Söz Mehdi bəy Hacıbababəyovundur. Mehdi bəy Hacıbababəyov - Mən bilən o dəstə sərhədləri saxlamaq üçündür. Köhnə zamanlarda xaricdən quldur dəstələri gəlib, bizim tərəflərdən nə qədər mallar aparırdı və kontrabandaçılar da az rol oynamayırdı. O vaxt poqraniçni strajniklər sərhədləri quldur dəstələrindən hifz etməklə bərabər kontrabandaçılardan tutduqları malları da çinovniklərə quldurlar ilə mübarizə edib və kontraband malı tutmaq ilə məşğul olacaqdır. Bəlkə qarşımıza gələn böyük düşmənin də hücumuna mane olacaqdır, əgər deyirlər ki, bu iki hökumətlik olar, mən də deyirəm ki, naloq ki maliyyə nəzarəti hesabına gedir, yenə o naloqu polis yığır .[952 - 953] Sədr (Mehdi bəy Hacınski) - İstər sabiq, istər təzə Rusi-yada poqraniçni straja maliyyə nəzarətinə tabedir. Ola bilsin ki, keçmişdə poqraniçni strajda bu nizamlıq olub. Lakin bu bölüyün hərbiyə nəzarətinə tabe olması xilaf adətdir. Bütün hökumətlərdə bu bölük maliyyə nəzarətinə tabe olduğu kimi burada da gərək maliyyə nəzarətinə tabe olsun. Məncə bu barədə tazə qanun yazmaq fəzlə və xilaf adətdir. Sədr - Abdulla bəy Əmircanov. Abdulla bəy - Mehtərəm məbuslar! Bu hüdud qarovulları həmişə maliyyə nəzarətində olub. Mən heç bir vaxt bilmirəm ki, bu qarovullar hərbiyə və yaxud daxiliyə nəzarətində olsunlar. Hüdudda ki, əsgərlər maliyyə işlərindən ötəridir və tomojna ilə bunların rabitəsi var. Məsələn, bir iş olduqda əfəndilərin dediyinə görə, onda gərək hərbiyə qulluqçuları maliyyəni buraxıb, hərbiyyəyə xəbər versinlər, sonra hərbiyə nəzarəti də maliyyəyə xəbər versin. Bu isə bizim işlərimizi çox geri salar. O səbəbə təklif edirlər, sərhəd mühafizə bölüyü hərbiyə nəzarətinə tabe olmayıb maliyyəyə tabe olsun. Sədr - Qara bəy Qarabəyov. Qara bəy - Bu verilən təklifin nə dərəcə mənası var. Bu mülahizələr ilə sübut olmaz. Bu qanunun iki yüz illik tarixi var. Bunlar istibdad zamanında yazılmışdır ki, o vaxt tomojna işlərinə böyük əhəmiyyət verilirdi. İndi əsr və fikir dəyişilib. hamı firqələr deyir ki, gərək tomojnalar rədd olsun. Tamojna məsələsindən başqa bir də bizim hüdudu saxlamaq məsələsi var ki, o da gərək nizami əsgərlər əlində olsun. Biz bilirik ki, keçmişdə könüllü hüdud qarovulları bir qədər qulluq edib, milyonlar qazanırdı. Çünki onlar dəyişilməksizin hüdudda dururdular, hər işə aşina olur, xəyanətlər yapırlardı. Böylə bir qüvvə saxlamağa bizə lüzum yoxdur. Ona binaən rəisi-vükəlanın söylədiyini təqdir etməklə mən təklif edərdim ki, mühafizə bölük məsələsini götürüb, hüdudlar büsbütün nizami əsgərlərimizə tapşıraq, çünki müsəlləh və nizami əsgərlərimiz olar isə, əvvələn xərcdən bir qədər azad olarıq, saniyən o əsgərlər daha da öz vəzifələrini gözəl ifadə edərlər, vaxtlı-vaxtında dəyişərlər, hər ayda bir dəstə gedib o sərhədləri mühafizə edə bilər. Buna görə biz də təklif edirik ki, bu mühafizə hərbiyə nəzarətinə verilsin. [953 - 954] Məmməd Əmin Rəsulzadə - Bu məsələnin lehinə də, əleyhinə də söz söyləmək mümkündür. Hərbiyə nəzarətinə verilməsinin lehinə onu demək olar ki, hüdudlarımızı müdafiə etmək hərbiyə nazirinə mütəlliq bir məsələ olduğu üçün bu da ona verilməlidir. İlk nəzərdə bu müvafiq görünür. Fəqət hüdud mühafizəsi başqa bir əsgər olacaqdır. Xaricdən bizim hüdudlarımıza bir qüvvə təcavüz edərsə, haman hüdudun müdafiə və mühafizəsi üçün əsgəri təşkilat lazımdır. Hüdudda bu əsgəri qoymağın əsgəri təşkilata və hərbiyə nəzarətinə dəlaləti var. Fəqət demək olmaz ki, şəhərin içərisində əsgər varsa administrasiya lazım deyildir. Xalqı quldurlardan mühafizə etmək üçün əsgər lazım olduğu kimi kontrabandanı qorumaq üçün bu təşkilat lazımdır. Deyirlər ki, bu istibdad zamanından qalmışdır. Hər bir şey, istibdad zamanından qalmışdır. Hər bir şey, istibdad zamanında polis də vardı, qradovoy da var idi. Lazım deyil hərbiyyə də verək, demək olmaz. halbuki, şimdi gömrükdə sui-istemal əndazəyə girmişdir. Əvvəl mal mübadiləsi yox ikən, ticarət yolunda ikən, kandraband çox olduğu halda böylə bir hüdud-əsgəri təşkilatına lüzum görülmüş idi. Şimdi isə hər bir şey cığırından çıxdığı halda, bu məsələni də hərbiyə nəzarətinin üzərinə buraxsanız o zaman vəzifəsi ancaq vətən müdafiəsi məqsədimüqəddəs ikən, onu bir kandraband və daxili quldurlarla uğraşmağa alışdırasınız, onun əsgəri şərəfini təhqir etmiş olursunuz. Əsgərin vəzifəsi istiqlaliyyəti müdafiə etməkdir. Bunu təqrir etməli, yoxsa şərəfinə müğayir qaçaqçılıq bu kimi şeylərə onu sövq etmək, şərəfi əsgəriyyəni ixlal edər. Hüdudda gömrük məsələsi üzərində bir fənalıq baş verərsə, o ilk şikayət maliyyə nəzarətinə gələcək, maliyyə nəzarəti də hərbiyyə nəzarətinə yazacaqdır ki, sizin əsgərləriniz bu şeyləri yapmış, o da yazacaqdır ki, bizim əsgərlərimiz deyil, sizin adamlarınızdır. O deyəcək sizin çinovniklərdir. Ertəsi yox deyəcək, müqəssir sizin əsgərlərdir. Beləliklə ixtilaf iki nəzarət arasında gedəcəkdir. Və bu arada bu qarışıqlıqda qaçaqçılıq, kandraband daha çox olacaqdır. İstibdad vaxtı bu hüdud əsgərləri ayrı təşkil olunduqda istibdad gücü ilə deyil, o vaxt da bu Yüklə 6,41 Mb. Dostları ilə paylaş:
|