Azərbaycan xalqinin maddi VƏ MƏNƏVİ MƏDƏNİYYƏTİNİn qəDİm köKLƏRİ
Yüklə 4,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
6 Ekranda zəncirlənmiş Prometeyin rəsmi peyda olur. Diktor mətni: “Təqdim olunan sitatdan da göründüyü kimi, qədim yunan mifologiyası in- sanların odla tanışlıq yeri kimi İskitlər ölkəsini tanıyır.Qədim yunanların isə türk- ləri “iskit”adlandırdıqları məlumdur.Əsərin başqa yerində də hadisənin məhz İs- kitlər,yəni türklər ölkəsində baş verdiyi qeyd edilir.Bu dəfə bu,Prometeyin öz dilindən söylənir.” Ekranda yenidən peyda olan aktyor əlindəki kitabdan oxuyur: “Bir an dinclik bilməyən sonsuz ləpələriylə Başdan-başa dolaşan yeri elədən-belə. Ey atamız Okeanın və çox uşaqlı Tifin Gənc nəsli,yaxın gəlin,vəhşi gəzən iskitin Yurdu olan bu yerdə,bu yüksək qayalarda Zəncirlərlə bağlanıb qalmışam necə darda.” Ekranda öncə Azıx mağarasının görüntüləri,ardınca daş əmək alətləri,daha sonra isə Azıx mağarasından tapılmış qədim insanın çənə sümüyü canlanır.Bu gö- rüntüləri diktor mətni müşayiət edir: "Aşöl dövrü adamlarının,yəni süni oddan ilk dəfə istifadə etmiş adamlaın fiziki tipi və antropoloji xüsusiyyətləri barədə Azıx mağarasından tapılan ibtidai insana məxsus cənə parçası müəyyən təsəvvür yaradır.Çənə sümüyü ilə yanaşı qə- dim əmək alətləri və nəsli kəsilmiş heyvanların sümükləri də tapılmışdır.Sözüge- dən çənə fraqmentinə əsasən Azıx mağarasının qədim sakinlərinin antropoloji tipi- ni müəyyən etmək mümkün olmasa da,onların müasir insan tipindən heç nə ilə fərq -lənmədiyini birmənalı çəkildə söyləmək olar.Əmək alətlərinin olması isə onların normal şüura sahib olduqlarını göstərməkdədir.Tapıldığı yerin adı ilə əlaqədar olaraq bu dövr adamı Azıxantrop,yəni Azıx adamı adlandırılmışdır." Ekranda arxeoloq Rəşid Göyüşov peyda olur və deyir: “Azıxantrop təkcə Azərbaycanda deyil,həm də Ön Qafqazda Aşöl dövrü insanlarının fiziki tipini öyrənmək üçün baza rolunu oynamışdır.Məlumat üçün de- yək ki,bu tapıntı dünyada eyni tipli bir neçə tapıntıdan biridir.Azıxantrop təxmi- nən 400 min il əvvəl yaşamışdır.Maraqlıdır ki,Azıx mağarasının Aşöl təbəqəsində qədim tikinti qalığı da aşkar edilmişdir. Dünyada analoquna rast gəlinməyən bu tapıntının yaşı 350 min ilə bəra- bərdir.Bu, memarlaıq sənətinin elmə məlum ilk nümunəsidir və memarlıq sənətinin beşiyinin Azərbaycan ərazisi olduğunu söyləməyə tam əsas verir.Ocaqdan istifadə 7 və yaşayış binasının müəyyən bir elementinin tikintisi bəşər tarixinin ən qədim nai- liyyətləri sırasına daxildir.Aşöl dövründə insanlar tədricən ətraf aləmi dərk edir, ibtidai dini təsəvvürlər yaradır və sadə incəsənətlə məşğul olurdular.” Ekrandakı təsviri Azıx mağarasından tapılmış ayı kəllələrində cızılmış işa- rələrin təsvirləri əvəz edir.Diktorun səsi davam edir: “ Azıx mağarasında xüsusi düzəldilmiş gizli taxçalarda tapılmış ayı kəllələ- rindən bəzilərinin üzərində xüsusi işarələr,başqa sözlə, tamğalar,yəni ideoqramlar cızılmışdır. Bu yolla qədim ovçular həmin ayıların kimlər tərəfindən ovlandığını bildirmiş olurdular.Bu tamğalar,yəni ideoqramlar dünyada ən qədim ideoqrafik yazı nümunələri hesab edilməlidir.” Ekrana dəvəgözü və nukleuslardan düzəldilmiş alətlərin təsvirləri gəlir.Dik- torun səsi deyir: “Quruçay mədəniyyətinin üçüncü inkişaf mərhələsi son Aşöl və erkən Mustye dövrlərini əhatə edir.Üçüncü mərhələnin tarixi 150-120 min il arasındadır. Bu dövrdə insanların fiziki və zehni inkişaf səviyyəsi artmış,əmək alətlərinin yeni növləri meydana gəlmiş,əmək vərdişləri təkmilləşmişdir.Alətlərin hazırlanmasında çaxmaq daşı,felzit,bazalt tipli daşlarla yanaşı,dəvəgözü daşından da geniş istifadə olunurdu.Son Aşöl və erkən Mustye insanları ətraf aləmə yaxşı bələd olmuş, təbii sərvətdən xammal kimi istifadə etmişlər.Bu dövrdə nukleusdan qoparılmış qəlpələrdən dişli, dişli-gəzli, ucu oymalı, qaşov tipli alətlər, kəsicilər hazırla- yırdılar.” Ekranda Tarix Muzeyinin ümumi planda görünüşü canlanır.Bu görüntünü muzeyin giriş qapısı və qapının yanında divara bərkidilmiş və üzərində “Tarix Mu- zeyi”yazılmış lövhə əvəz edir.Daha sonra ekrana Azərbaycanın ən qədim tarixini əks etdirən eksponatlar gəlir.Bütün bu kadrları Soltan Hacıbəyovun “Karvan”sim- fonik suitasının sədaları müşayiət edir. Ekranda görünən muzeyin əməkdaşı mövzu üzrə ayrı-ayrı eksponatları nüma- yiş etdirə-etdirə deyir: “Orta Paleolit və erkən Mustye dövründə insanlar Azərbaycan ərazisində da- ha geniş yayılmış,Kiçik Qafqazın cənub yamacında,Qarabağdan tutmuş Ceyrançö- lə qədər məskən salmışdılar.Bu dövrdə ovçuluq əsas peşəyə çevrilir.İnsanlar əsasən Qafqaz maralı,mağara ayısı,boz ayı,tur,dağ keçisi,vəhşi at və sairə ovlayır- dılar. Şübhəsiz,Mustye insanları meyvələrdən,həmçinin yabanı bitkilərdən ərzaq məhsulu kimi istifadə etməyə başlamışdılar. Paleolitin son mərhələsi təxminən 40-30 min il əvvəl başlamış və 12-ci minil- liyə qədər davam etmişdir.Bu dövrdə iqlim mülayimləşmiş,bitki və heyvanat alə- mində yaşayış üçün əlverişli dəyişikliklər baş vermişdir.” Yüklə 4,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|