Azərbaycan xalqinin maddi VƏ MƏNƏVİ MƏDƏNİYYƏTİNİn qəDİm köKLƏRİ
Yüklə 4,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
19 Ekranda “Oğuznamə”dəki göy öküz təsviri peyda olur. Diktor mətni: “Gördüyümüz kimi, sözlü təsvirdə söhbət oğlan uşağından gedir və onun xarici görünüşü bu təsvirdən əsaslı surətdə fərqlənir.Deməli,bu halda öküz təsviri “Oğuz”kəlməsinin sadəcə ideoqrafik ifadəsidir.Elə bu səbəbdən də Əbülfəz Hü- seyni və Zelen Yampolski kimi alimlər Qobustandakı öküz təsvirlərini oğuzların ulu babalarının cızdıqlarını söyləmişlər.Burada sıhbətin məhz piktoqrafik yazıdan, yəni şəkil-yazıdan getdiyini elm aləmində şərti olaraq “7gözəl”adlanan petroqlif də sübut etməkdədir.” Ekrana “7 gözəl”petroqlifi gəlir.Burada böyük öküzün fonunda 8 qadın təsvir edilmişdir. Diktor mətni: “Şərti olaraq, “7 gözəl”adlanan bu piktoqramda böyük öküz təsvirinin fonun-da 8 qadın təsvir edilmişdir. Burada öküz oğuz xalqını,8 qadın isə 8 oğuz soyunu təmsil etməkdədir.Nəzərə alsaq ki,ilk soybirləşmələri məhz Mezolit dövründə formalaşmışdır və bu birliklərdə birləşən soyların başında qadınlar dururdu,tam cəsa-rətlə deyə bilərik ki,burada söhbət 8 oğuz soyunun birləşməsini ifadə edən böyük bir qəbilədən,daha doğrusu bu qəbilənin özünü ifadəsindən gedir.” Ekranda türk-run əlifbası ilə yazılmış mətnlər,yəvi Orxon-Yenisey mətnləri canlanır. Diktor mətni: “Orxon-Yenisey mətnlərində Üçok,Onok,Onuyğur,Otuztatar,Üçoğuz, Altıo- ğuz,Doqquzoğuz,Üçkarluq və sairə soybirləşmələri ilə birlikdə Səkkizoğuz soybir- ləşməsindən də söhbət açılmaqdadır...” Ekranda “Moyonçur” abidəsinin şərq tərəfinin mətni görüntülənir.Buradakı 15-ci sətrin altında qırmızı xətt çəkilmişdir. Diktor mətni: “...Beləki, “Moyonçur”abidəsinin şərq tərəfində belə bir cümlə yer almaqda- dır—Səkkizoğuz,Otuztatar qalmadı gəldi...” Ekranda Nəsir Rzayev peyda olur və deyir: “İlk Azəraycan piktoqramlarını,yəni şəkil-yazılarını Qobustanın qədim rəs- samları yaratmışlar və bu,orta Daş,yəni Mezolit dövründə baş vermişdir.Bu proses sonrakı dövrlərdə də davam etmişdir.” 20 Ekranda Qavaldaşıda çalınan ritmlərin səsli fonunda Qobustan təsvirləri bir- birini əvəz edir. Ekranda yenidən Nəsir Rzayev peyda olur və deyir: “Böyükdaşda aparılmış arxeoloji qazıntı işləri nəticəsində tapılmış, çaxmaq- daşından hazırlanmış əmək alətləri və bişmiş dulusçuluq məmulatları yeni Daş,yə- ni Neolit dövrünün ilk mərhələsi üçün səciyyəvidir.5 №-li yaşayış məskənində gil qabın sivri formalı dibi və düz xətlərlə naxışlanmış boğazı tapılmışdır.(Ekranda sözügedən qabın təsviri görünür və itir.)Qabın divarları naxışsızdır. Həmin mağa- rada çox sayda cilalanmış çay daşı və deşilmiş dəniz daşlarından və balıqqulaqla- rından ibarət asma bəzək əşyaları da tapılmışdır.Bu dövrdə Qobustanda ilk dəfə daş alətlərinin və əşyaların bəzədilməsinə başlanmışdır.” Ekranda öncə Tarix Muzeyinin xaricdən,daha sonra daxildən görünüşü can- lanır.Görüntüyə muzeyin əməkdaşı gəlir və deyir: “Neolit dövrü Azərbaycanda eramızdan əvvəl 7-ci minilliyin əvvəllərindən başlamış və 6-cı minilliyə qədər davam etmişdir.Neoliti, yəni yeni Daş dövrünü başqa dövrlərdən fərqləndirən əsas xüsusiyyət bu dövrdə əkinçilik və maldarlıq mədəniyyətinin əsaslı surətdə təşəkkülü və inkişafı ilə bağlıdır.Bu dövrdə insanlar istehsal mədəniyyətini mənimsəyir,təbiətdə hazır şəkildə mövcud olmayan yeni materialların istehsalına başlayır.Toxuculuğun kəşfi və gil qabların hazırlanması istehsalda xüsusi yer tutur.İlk vaxtlar toxuculuq materialı qismində gicitkan,kətan və sairə kimi yabanı texniki bitkilərdən istifadə olunurdu. Neolit dövründə əhali oturaq həyat sürmüş,ovçuluq və balıqçılıqla da məşğul olmuşdur.Əmək alətləri əsasən çaxmaqdaşından hazırlanır və bıçaqlar,iskənə və deşici alətlər üstün yer tuturdu.Dövrün tələblərinə uyğun olaraq,xüsusilə istehsal təsərrüfatının inkişfı ilə əlaqədar yeni alətlər meydana gəlirdi.Daş toxa və oraq ki-mi alətlərdən əkin-biçində geniş istifadə olunurdu.” Muzeyın əməkdaşı danışdıqca,paralel olaraq,müvafiq eksponatları da nüma- yiş etdirir. Ekranda Gəncə yaxınlığındakı Gillidağ,ardınca da Neolit dövrünə aid arxe- oloji tapıntılar göstərilir.Bu görüntüləri diktorun səsi müşayiət edir: “Gəncə yaxındakı Gillidağ adlı yerdə qədim çaxmaqdaşı istehsalı ilə bağlı izlər,istehsal tullantıları və çoxlu hazır məhsullar tapılmışdır.Burada daş balta,çəkic və müxəlif lövhələrə daha çox təsadüf edilmişdir. 133 №-li düşərgədən çaxmaqdaşından bıçaqvari lövhələr,qaşovlar daş toxa ,dəvəgözüdən əmək alətləri aşkar olun-muşdur.Bu alətlərdən təsərrüfatın müxtəlif sahələrində və məişətdə,Damcılı mağa-rasından tapılmış ağlı dişli və pardaqlanmış lövhələrdən Yüklə 4,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|