Azərbaycan xalqının ümummilli lideri



Yüklə 4,66 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə11/208
tarix01.11.2017
ölçüsü4,66 Mb.
#7722
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   208

26 

 

                       Can gülüm, can, can!  



                       Evdə yalqız olaydım,  

                       Can gülüm, can, can! 

Yaxud: 

                       Araz axar burular



                       Can gülüm, can, can!  

                       Suyu daşda durular,  

                       Can gülüm, can, can! 

                       Ürəkdə arzun olsa,  

                       Sənə də toy qurular.  

                       Can gülüm, can, can!  

                       Can gülüm, can, can!- 

şəklində  nəğmələr  oxuyur  və  badyadan  əlinə  keçən  nişanı  çıxarır.  Nişanın 

sahibi  oxunan  nəğmənin  məzmunundan  özü  üçün  nəticə  çıxarır,  başqa  sözlə,  nəğmə 

tutulmuş niyyətin açarı olur. 

'Vəsfi-hal"  mərasim  nəğmələrində  xalqın  inam  və  etiqadları,  ən  qədim 

dünyagörüşü  öz  əlamətlərini  əks  etdirir.  Bütün  bunları  bilmək;  həmin  nəğmələrdəki 

mənanı  başa  düşmək  üçün  xalqın  məişət  tarixini,  fəlsəfi  düşüncəsini  də  öyrənmək 

zəruriləşir. Belə bir nümunə: 

                           Ağ at gəlir enişdən,  

                           Sinəbəndi gümüşdən.  

                           Bizə də nəsib olsun,  

                           Heybədəki yemişdən.  

Burada  əvvəlki  iki  misradakı  fikir  nəğməni  dinləyənin,  daha  doğrusu,  falına 

baxılanın  niyyətində  tutduğu  arzuya,  istəyə  inamı  gücləndirir.  Çünki  türk  xalqları, 

eyni  zamanda  azərbaycanlılar  ata  həmişə  müsbət  münasibət  bəsləmiş,  müqəddəs  və 

uğurlu  heyvan  hesab  etmiş,  "at  muraddır"  demişlər,  Tanrı  tərəfindən  göydən 

göndərildiyinə inanmışlar. Burada "at" ifadəsindən əvvəl bir "ağ" sifəti də işlənib ki, 

bu  da  həmin  rəngin  uğur  simvolu  bilinməsi,  Tanrı  rəngi  hesab  olunması  ilə  izah 

olunur.  Nəğmədəki  "gümüş  sinəbənd"də  daşıdığı  mənanı  elə  özündə,  yəni 

gümüşlüyündə,  parlaq  olmasında  ifadə  edir.  Parlaq  nəsnələr  isə  xoşbəxtlik,  sevinc 

rəmzi olub, həmişə Günəşlə əlaqədar sayılır: 

                          Bizə də nəsib olsun

                          Heybədəki yemişdən, - 

deyimi  də  çox  maraqlı,  qədim  bir  əyləncənin  əlamətlərini  özündə 

yaşatmaqdadır.  "Vəsfi-hal"  mərasimində  adətən  nişanlı  qızlar  da  olurlar.  Ayin  icra 

olunan evin qonşuluğunda isə cavan oğlanlar, nişanlı olanlar toplaşıb şənlik keçirirlər. 

Qadınlar olan məclisdə nişanlı qızlardan bir neçəsinin ya boynuna ipək dolayır və ya 

qoluna  yaylıq  bağlayırlar.  Məclisin  carçısı  əhvalatı  dərhal  qızın  nişanlısına  çatdırır. 

Oğlan  "bağlama"  əhvalatını  eşitdikdən  sonra  yer-yemişdən  bir  bağlama  düzəldir, 

boğçada, yaxud heybədə qız üçün yollayır. Bu cəhət eynilə "Vəsfi-hal" mərasiminin: 




27 

 

                       Boğça gəldi eşikdən,  



                       Sarığı var gümüşdən.  

                       Bizə də qismət oldu,  

                       Yar göndərən yemişdən.  

                       Can gülüm, can, can!  

                       Can gülüm, can, can! - 

nəğməsində öz əksini tapmışdır. 

Bu da maraqlıdır ki, inama görə, həmin sovqatdan ərgən qızlara da pay düşsə, 

onda onların da tezliklə nişanlıları olar. 

"Vəsfi-hal" nəğmələri ilə müəyyən dünyagörüşü belə ayırd etmək mümkündür: 

                              Vəsməni qaşda sına, 

                              Ağılı başda sına,  

                              Niyyətin hasil olar,  

                              Bəxtini daşda sına. 

Burada fetişizmə - maddi varlıqdakı əşyaların fövqəlqüvvə sayılmasına inamın 

izləri vardır. Bu həqiqətdir ki, "bəxti daşda sınamaq" inamı əski çağlardan günümüzə 

də gəlib çatmışdır. 

İlaxır çərşənbə gecəsində tamamilə "Vəsfi-hal"a oxşayan bir falaçma da vardır 

ki,  bu,  "Kuzə  falı"  adlanır.  Amma  "Vəsfi-hal"dan  fərqli  olaraq "Kuzə  falı"nda  qızlar 

yox, yalnız gəlinlər, oğul-uşaq böyütmüş qadınlar iştirak edirlər. Onlar bir evə toplaşıb 

ortalığa ağzı enli bir kuzə qoyurlar. Kuzənin içinə hər kəs sancaq, oymaq, üzük, sırğa, 

iynə, düymə və s. atır. İştirakçılardan bir nəfər kuzəni aparıb bulaq, çay, göl suyu ilə 

doldurub gətirir. Kuzənin ağzına güzgü qoyurlar. Sabahısı gün tezdən nişan sahibləri 

kuzə  olan  evə  gəlirlər.  Bir  balaca  qız  uşağı  güzgünü  qaldıraraq  əlini  kuzəyə  salıb 

nişanlardan  çıxarır.  Burada  daha  çox  söz-nəğmə  bilən  qadın  nişan  çıxaran  qıza 

baxmadan,  eynən  "Vəsfi-hal"dakı  nəğmələrdən  oxuyur.  Nişan  sahibi  bu  sözləri 

ürəyində tutduğu niyyətə uyğun yozur. 

Axır  çərşənbə  və  Novruzda  səhər,  gün  çıxmamışdan  qabaq  axar  suyun 

üstündən tullanar, evə təzə su gətirərlər. Sübh o başdan axar suya, bulağa gedər (buna 

bəzi  bölgələrdə  "Novbaş"  deyirlər),  əl-üzlərini  yuyar,  bir-birinin  üstünə  su  çiləyər, 

çillə kəsdirərlər. Bu, mübarək sudur; suyun müqəddəsliyini, qüdrətini tərənnüm edən 

nəğmələr oxuyar, müxtəlif oyun və əyləncələr icra edərlər. Ürəklərdə neçə-neçə dilək 

tutan  qız-gəlinlər,  cavan  oğlanlar,  ahıllar  niyyət  eləyib  su  üstündən  tullanar, 

"ağırlıqlarını suya tökər", çillə kəsdirərdilər. Hamı təzə sudan - İlaxır suyundan gətirib 

evə, qapı-bacaya, həyətə, tövləyə, bərəkət təknəsi təndirə, xırmana, dəyirmana səpər, - 

deyirlər, belədə il ruzulu olar, bərəkət artar. Bir də su gətirməyə gedəndə axar suyun 

içindən  xırdaca  daşlar  götürüb  unluğa,  çörək  təknəsinə,  yağ  qablarına  qoyarlar  və 

gələn  Novruz  bayramına  qədər  tərpətməzlər.  Nə  qədər  ki,  daşlar  öz  yerindədir,  o 

evdən  bolluq  əskik  olmaz.  Müqayisəli  araşdırmalar  göstərir  ki,  su  ilə  bağlı  inanclar 

ümumtürk  inanclar  panteonuna  aid  olmaqla,  onlara  çox  qədim  dövrlərdən  əməl 

edilmişdir. 




Yüklə 4,66 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   208




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə